Bildtse boerderij: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
[[Bestand:NL-Bildtse_Kop-hals-romp_boerderij03102007(006).jpg|300px|thumb|Karakteristiek Bildtse Kop-hals-romp boerderij langs de Oude Bildtdijk]]
[[Bestand:Reproductie_van_een_bouwkundige_tekening-_plattegrond_van_een_Oud-Friesche_boeren_huizinge_voor_gemengd_bedrijf_te_Nieuwe_Bildtzijl,_±_1600_-_Nieuwebildtdijk_-_20496041_-_RCE.jpg|300px|thumb|Plattegrond van een boerderij voor gemengd bedrijf te Nieuwe Bildtzijl. Boerderijonderzoeker Klaas Uilkema meende dat dze boerderij van rond 1600 zou dateren
De '''Bildtse boerderij''' of winkelhaakboerderij is een karakteristieke [[boerderijtype|type]] [[kop-hals-rompboerderij]] waarbij het bedrijfsgedeelte [[haaks]] op het woongedeelte is geplaatst. De reden hiervoor is niet bekend.
Regel 7:
De indeling van de Bildtse kop-hals-rompboerderij is anders dan die van de Friese boerderij. Zo stonden koeien en paarden aan de korte kant van de voorgevel en met hun koppen naar binnen gericht, met voerluiken gescheiden van de tasruimte en een gangpad tegen de buitenmuur. Deze zelfde stalindeling wordt gevonden in [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en [[Zuid-Holland]], maar ook op Terschelling, in de Stellingwerven en her en der in de Friese Wouden. Verondersteld wordt dat de van oorsprong Hollandse kolonisten hun boerderijvorm hebben meegenomen. Soortgelijke winkelhaakboerderijen waren te vinden in de [[Hoeksche Waard]].<ref>Otto S. Knottnerus '[https://www.academia.edu/24404441/Renaissance_op_het_Bildt._Over_een_boerenzoon_die_rederijker_wilde_zijn Renaissance op het Bildt. Over een boerenzoon die rederijker wilde zijn]', in: ''De Vrije Fries'' 84 (2004), p. 65-132, hier p. 71.</ref> Opvallend voor Het Bildt waren verder de luifels bij de boerderijen.
Opmerkelijk is dat er in de 16e eeuw wenig schuren in [[Friesland]] voorkwamen, terwijl op het BIldt vermoedelijk al kort na de inpoldering in 1505 nieuwe schuren werden gebouwd. Op de kaart die Jan Jans Coster in 1570 van het Bildt tekende, staan niet meer dan zes schuren aangegeven.<ref>Algemeen Rijksarchief, Collectie Hingman, 345, inv.nr. 62, kaartnummer 2393: [http://collections.tresoar.nl/digital/collection/trlkaarten22/id/2646/rec/1 Pre-kadasterale kaart van Het BIldt door Jan Jans Coster], 1570.</ref> De oudste gedocumenteerde winkelhaakboerderij dateerde echter pas uit 1603. Bildtkenner Kees Kuiken denkt dat deze vorm was ontleend aan de [[Krukhuisboerderij|kruikhuisboerderij]] en vermoedt dat deze bouwvorm rond 1600 is ingevoerd uit het Oude Rijngebied, waar enkele Bildtse families vandaan kwamen.<ref>Kees Kuiken, ''[https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/14414386/HETBILDTISGEENEILAND.pdf Het BIldt is geen eiland. Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland]'', Groningen / Wageningen 2013, p. 7, 97, 129.</ref><ref>Mark van Raaij wijst er op dat de uitbouw van het Zuid-Hollandse kruikhuis vooral diende om de melkelder en de voorraadkamer een plek te geven. De L-vormige uitbouw in Kennemerland heeft zijns inziens meer te maken met aanbouw van een herenkamer. Mark van Raaij, Mark van, ‘[https://issuu.com/stichtingrag/docs/poldergeest_nummer_29_300_dpi L-vormige boerderijen in Noord-Holland. De boerderij met herenkamer en de krukhuisboerderi]j’, in: ''Poldergeest (Nieuwsbulletin St. Reg. Archeologie ‘Gheestmanambocht’)'', nr. 29 (oktober 2019), p. 10-11.</ref> Of de winkelhaakboerderij ooit dominant is geweest op Het Bildt wordt
== Literatuur ==
Regel 13:
* Hotze S. Buwalda, 'De winkelheakpleatsen op 't Bildt', in: ''It Beaken'' 17 (1955), p. 2-8
* Anko de Jong, '[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010566399:mpeg21:a0530 De Fryse skuur is op 't Bildt ontstaan]', in: ''Leeuwarder Courant'' 18 juli 1987
* Sytse Jan van der Molen, ''[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB18C:052910000:00078 Het Friesche boerenhuis in twintig eeuwen]'', Assen 1942 (p. 78f)
* Ellen L. van Olst, ''Uilkema, een historisch boerderij-onderzoek. Boerderij-onderzoek in Nederland 1914-1934'', Arnhem 1991 ([https://www.dbnl.org/tekst/olst003uilk02_01/olst003uilk02_01_0010.php dl. 1, p. 225]; dl., 2, p. [https://www.dbnl.org/tekst/olst003uilk03_01/olst003uilk03_01_0144.php 330-332], [https://www.dbnl.org/tekst/olst003uilk03_01/olst003uilk03_01_0345.php 806-807])
{{appendix}}
| |||