Dodemansknop: verschil tussen versies

De '''dodemansknop''' is een schakelaar die wordt toegepast bij machines en toestellen waar de aanwezigheid en aandacht van de bediener essentieel iszijn voor de veiligheid.

De knop zorgt ervoor dat de machine automatisch uitgeschakeld wordt en tot stilstand komt als de gebruiker onwel wordt of van de machine valt.

Bij een juiste technische uitvoering van de dodemansknop wordtis er een [[fouttolerant]] systeem gerealiseerd dat afschakelt als de (menselijke) besturing uitvalt.<ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2010/04/29/nyregion/29motorman.html|title=Train Stopped Safely by ‘Dead-Man Feature’ |last=Newman|first=Andy|coauthors= |date=2010-04-28 |work=The New York Times|accessdate= 2010-04-28}}</ref>

De term wordt in bepaalde gevallen, doch vaak foutief, gebruikt voor de [[noodstopschakelaar]] van [[motorfiets]]en. Deze is eerder vergelijkbaar met de [[noodrem]] in een trein, hij moet bewust bediend te worden (hetgeenwat dan vaak niet meer goed mogelijk is en/of een enorme tegenwoordigheid van geest vergt). In het verleden,{{wanneer?||2019|04|20}} toen nog [[carburateur]]s met gasschuiven gebruikt werden, konden deze gasschuiven in hun huis klemmen waardoor de snelheid niet meer te beheersen was. In dat geval was de dodemansknop een middel om de motor snel af te zetten. Bij een ongeval is het tegenwoordig{{wanneer?||2019|03|17}} meer te zien als een middel om (eventueel door omstanders) de motor snel uit te schakelen. Een motorfiets is wel vaak voorzien van een [[omvalbeveiliging]], die de brandstoftoevoer of de ontsteking uitschakelt.

Bij snelle motorboten, [[jetski]]'s, motorfietsen die in wedstrijden worden gebruikt en [[sneeuwscooter]]s wordt de dodemansknop vervangen door een ontstekingsonderbreker die met een koord (dodemanskoord) aan de pols van de berijderbestuurder is verbonden. Valt de berijderbestuurder eraf, dan trekt hij aan het koord waardoor de motor stopt. Bij een boot is dat niet alleen belangrijk om te verhinderen dat het stuurloze vaartuig schade aanricht, maar ver van de kust ook voor het leven van de berijderbestuurder. In Nederland is bij een snelle motorboot zo'n koord dan ook verplicht, behalve in een dichte stuurcabine.<ref>http://www.vaarbewijs.nl/index.php?id=10,17,0,0,1,0</ref> Deze inrichting werkt echter alleen als men het koord inderdaad om de pols bindt, wat gemakshalve weleens wordt verzuimd. Varen zonder dodemanskoord is strafbaar.

Een dodemansknop als die van de treinmachinist wordt gebruikt bij veel voertuigen in de logistiek, zoals in een [[hoogbouwtruck]]. Deze moet te allen tijde met één voet worden ingedrukt om het voertuig te besturen. Daarnaast dienen beide handen in contact te staan met het bedieningspaneel, hetgeenwat gecontroleerd wordt door het voertuig enkel te laten werken wanneer aan beide zijden van het paneel minimaal één bedieningsknop of [[hendel|-hendel]] is ingedrukt. Bij nieuwere voertuigen worden ook wel warmtesensoren gebruikt voor deze controle.

De meeste elektrische handwerktuigen en keukentoestellen, zoals een heggeschaar, zijn voorzien van een dodemansknop (hoewel de term hier ongebruikelijk is): de handbediende aan/uit-schakelaar moet men ingedrukt houden om het toestel te doen werken. Weliswaar zijn deze machines vaak van een aparte vergrendeling voorzien die de knop op zijn plaats kan houden, en zo het veiligheidsaspect grotendeels tenietdoet.