Vrije rijkssteden in de Nederlanden: verschil tussen versies

 

In de Nederlanden waren er maar enkele die een beroep op de titel van vrijstad deden of konden doen:

*'''[[Deventer]]''', '''[[Kampen (stad)|Kampen]]''' en '''[[Zwolle]]''' werden in [[1495]] door [[keizer Maximiliaan I]] erkend als vrije rijkssteden.<ref>{{aut|J. de Lange}}, ''[http://books.google.nl/books?id=73M6AAAAcAAJ&pg=PA120&dq=zwolle+kampen+deventer+rijksstad+1495&hl=nl&sa=X&ei=GpLjUKLxDqWm0QXuyoGwBA&ved=0CDQQ6AEwAA#v=onepage&q=zwolle%20kampen%20deventer%20rijksstad%201495&f=false Overijsselsche almanak voor oudheid en letteren]'' (1852) 120-121.</ref> Deze status verloren ze weer in [[1528]] toen zij [[keizer Karel V]] als landsheer aannamen. In de eeuwen daarvoor hebben deze drie IJsselsteden al gedaan alsof het rijkssteden waren om zich onafhankelijk op te kunnen stellen van de [[Sticht Utrecht|bisschoppen van Utrecht]], maar zodra ze bedreigd werden deden toch graag een beroep op de Utrechtse bisschop om hen te beschermen tegen pretenties van de Overijsselse landadel, die buiten [[Landschap Salland|Salland]] erg sterk stond.<ref>Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993-2002) s.v. "Overijssel". Microsoft Corporation/Het Spectrum.</ref> In de 16e eeuw hebben ze opnieuw de mythe rijkssteden te zijn, die in de 17e eeuw haar hoogtepunt beleefde, tot leven gewekt, eerst tegenover de [[heer der Nederlanden|heren der Nederlanden]], in de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek]] tegenover de [[Staten-Generaal der Nederlanden|Staten-Generaal]]. De mythe werd ontkracht doordat in 1672-1674 tijdens de [[Hollandse Oorlog]] de bisschop van Münster [[Christoph Bernhard von Galen]] de status van rijksstad voor de drie bezette Overijsselse steden aanvroeg bij de keizer; dit zou onmogelijk zijn geweest als ze dat daarvoor al waren geweest. Desondanks werd voor bijvoorbeeld Zwolle nog tot het einde van de 18e eeuw volgehouden dat het "Hanze en ryks-stad" was door stadshistoricus [[Burchard Joan van Hattum]], terwijl het eerste niets meer betekende en het tweede niet waar was.<ref>{{aut|J. C. Streng}}, ''[http://books.google.nl/books?hl=nl&id=WT0Jh3nbTIIC&pg=238 Stemme in staat: de bestuurlijke elite in de stadsrepubliek Zwolle 1579-1795]'' (1997) 238-239.</ref>

*'''[[Groningen (stad)|Groningen]]''' daarentegen was bijwijlen zeer onafhankelijk van de bisschop van Utrecht, maar het was nooit een stad zonder heer. Net als Zwolle, Deventer en Kampen werd Groningen in 1495 door Maximiliaan tot rijksstad verheven.<ref>{{aut|F. C. Berkenvelder}}, ''[http://books.google.nl/books?id=JrdWAAAAYAAJ&q=groningen+rijksstad+1495&dq=groningen+rijksstad+1495&hl=nl&sa=X&ei=BJjjUK_KDOO-0QXRzYHAAg&ved=0CDsQ6AEwAQ Zwolle als hanzestad]'' (1983) 64.</ref> De Utrechtse bisschop maakte zijn ''heerlijkheid'' over aan de keizer, die in 1536 – 8 jaar later dan de Overijsselse steden – zelf ''heer'' van Groningen werd: zie [[heerlijkheid Groningen]]. Desondanks beschouwde Groningen zichzelf daarna nog steeds als rijksstad. Zo was de titel van de Engelse vertaling van de artikelen die voortvloeiden uit de [[reductie van Groningen]] "The Articles of the giuing ouer of the large, ample '''imperiall''' cittie of GRONING." Vertaald is dit "De artikelen van de overgave van de grote, uitgebreide rijksstad (keizersstad) Groningen". Of de stad Groningen deze titel zelf heeft opgedrongen of dat Groningen destijds door de buitenwereld wel degelijk als rijksstad werd beschouwd is niet zeker.