Kunststof: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 94.227.122.167 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Wutsje
ik heb geen vrinden
Labels: Vervangen Ongedaan gemaakt Misbruikfilter: Kwebbelen Misbruikfilter: Leeghalen Misbruikfilter: Experimenteren
Regel 1:
plastik is PLAS hahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahahaha
{{Zie artikel|Voor het radioprogramma, zie [[Kunststof (programma)]].}}
[[Bestand:Bakelit.png|thumb|Een schematische afbeelding van [[bakeliet]], een van de eerste massaal toegepaste kunststoffen]]
[[Bestand:Ve301w.jpg|thumb|Een radio uitgevoerd in bakeliet]]
[[Bestand:Plastic household items.jpg|thumb|Een willekeurig voorbeeld van in een huishouden toegepaste kunststoffen]]
 
'''Kunststoffen''' of (Engels) '''plastics''', zijn [[organische verbinding|chemische verbindingen]] die door niet-natuurlijke [[scheikunde|scheikundige]] processen worden vervaardigd. Kunststof is [[materiaal]] dat is opgebouwd uit [[polymeer|zeer grote moleculen]] die ontstaan door [[chemische synthese]], dat wil zeggen een [[chemische reactie]] waardoor er een nieuwe synthetische [[stof (scheikunde)|stof]] ontstaat vanuit [[natuur (werkelijkheid)|natuurlijke]] grondstoffen. De grondstoffen van de plastic-chemie zijn [[koolwaterstof]]fen afkomstig uit [[aardolieraffinage]]. Deze grondstoffen gaan tijdens de chemische synthese [[Covalente binding|covalente]] of [[ion (deeltje)|ionaire]] bindingen aan en vormen zo [[Amorf (materie)|amorfe]] of [[kristalstructuur|kristallijne]] stoffen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.hetkanmetkunststof.nl/wat-is-plastic/ |title=Wat is plastic?|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210125011302/https://www.hetkanmetkunststof.nl/wat-is-plastic/|archiefdatum=2021-01-25|dodeurl=nee}}</ref>
 
Men onderscheidt drie soorten kunststoffen:
* [[Thermoplast]]en: [[chemische synthese|synthetische]] [[polymeer|polymeren]] gevormd uit lineair geschakelde [[monomeer|monomeren]]; 92% van alle geproduceerde plastics zijn thermoplasten. Het betreft [[materiaal|materialen]] die door blootstelling aan [[druk (grootheid)|druk]] en/of [[warmte]] [[vloeistof|vloeibaar]] worden gemaakt en vervolgens in een [[Matrijs (mal)|matrijs]] worden geperst.<br />Thermoplasten kunnen meerdere malen [[recycling|gerecycled]] worden.
* [[Thermoharder]]s<br />en
* [[Elastomeer|Elastomeren]]
De twee laatstgenoemde soorten kunnen slechts eenmalig tot [[Product (economie)|product]] worden verwerkt. Opnieuw verhitten leidt tot [[ontledingsreactie|ontbinding]].
 
Kunststoffen kunnen met andere materialen worden [[versterking (materiaal)|versterkt]], bijvoorbeeld met [[glasvezel]], of met [[vezelversterkte kunststof|kunststofvezels]] zoals [[Aramide|kevlar of twaron]] en [[dyneema]].
 
== Voorbeelden ==
=== Natuurlijke polymeren ===
* [[Cellulose]]
* [[Rubber]]
* [[Polymelkzuur]] (PLA)
 
=== Kunstmatige polymeren===
* [[Aramide]]
* [[Bakeliet]]
* [[Nylon]] (polyamide, PA)
* [[Polyester]]
* [[Polyetheen]] (PE)
* [[Polyethyleentereftalaat]] (PET)
* [[Polyethyleentereftalaatglycol]] (PETG)
* [[Polyisocyanuraat]] (PIR)
* [[Polymethylmethacrylaat]] (PMMA, Plexiglas, Limacryl of Perspex)
* [[Polypropeen]] (PP)
* [[Polystyreen]] (PS)
* [[Polyurethaan]] (PUR)
* [[Polyvinylchloride]] (pvc)
* [[Teflon|Polytetrafluoretheen]] (PTFE of Teflon)
* [[Polycarbonaat]] (PC)
 
== Toepassing van kunststoffen ==
Kunststoffen hebben een breed toepassingsgebied. Waar voordien gebruikgemaakt werd van hout (tuinmeubelen), stenen (tegels), leer (kleding) , metaal (verpakkingsdozen), glas (flessen), wordt nu kunststof toegepast.
Kunststoffen zoals epoxy worden toegepast voor vloerafwerking, pvc in onder meer kozijnen en andere bouwmaterialen.
 
== Verwerking van kunststoffen==
Thermoplasten gebruikt in [[verpakking]]en, worden gemaakt door [[blaasvormen]] ''(zoals de halfdoorzichtige containertjes voor melk of sap uit de supermarkt)'', met [[spuitgieten]] ''(zoals in [[consumptie-ijs|ijsbakjes]])'', met [[Extruderen|extrusie]] ''(zoals in [[Buis (voorwerp)|buizen]] en profielen)'', met [[Thermovormen|vacuümvormen]] ''(bloempotten, koffiebekers)'' en [[rotatiegieten]] ''(bijvoorbeeld een [[glijbaan]])''.
 
Pvc wordt onder meer gebruikt voor de productie van kunststof [[kozijn]]en. Deze kozijnen worden na gebruik gerecycled waarna de kunststof korrels worden gebruikt voor de productie van kunststof grond- en waterkeringen zoals [[beschoeiing]]en en [[damwand]]en.
 
== Omvang van vraag, productie en gebruik ==
Na de Tweede Wereldoorlog werd kunststof steeds meer gebruikt.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/18/plastic-doet-precies-wat-we-willen-a1607004 Geschiedenis van het gebruik van plastic]</ref> De mondiale vraag naar en productie van kunststof neemt sterk toe. Omdat het aanbod nog maar voor een zeer gering deel bestaat uit goed bruikbare en betaalbare gerecyclede kunststoffen of alternatieven voor kunststof zoals [[bioplastic]], stijgt de productie van nieuwe plastics gemaakt op basis van aardolie snel. In 2017 werd 348 miljoen ton kunststof geproduceerd.<ref>[https://www.statista.com/statistics/282732/global-production-of-plastics-since-1950/ Mondiale productie van plastic vanaf 1950]</ref> Naar verwachting stijgt het gebruik van ''virgin plastic'' sterk door, naar circa 1,1 Gton in 2050.<ref>[https://www.cpb.nl/publicatie/de-circulaire-economie-van-kunststof-van-grondstoffen-tot-afval CPB-studie ‘’De circulaire economie van kunststof, 2017]</ref>
 
== Milieu ==
===Productie en milieu===
Omdat kunststoffen worden geproduceerd uit aardolie, komen bij de productie ervan veel [[broeikasgas]]sen vrij.<ref>[https://www.ciel.org/plasticandclimate/ Rapport van het Center for International environmental law over plastic en het klimaat]</ref>
 
===Kunststoffen als afval en milieuverontreiniging===
Een groot deel van de kunststoffen is bestemd voor eenmalig gebruik.{{Bron?||2021|05|28}} De omgang met plastic dat niet meer in gebruik is, vormt een probleem. Deels wordt kunststofafval verwerkt door storten op stortplaatsen, door verbranden, of door te [[Recycling|recyclen]].
 
(ik heb geen vrienden)
Een ander deel van het plastic komt in het milieu terecht door [[zwerfafval]]. De grootschalige vervuiling in de oceanen heeft de naam '[[plasticsoep]]' gekregen. Wereldwijd wordt jaarlijks acht miljoen ton plastic in zee gedumpt.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/18/de-plastic-industrie-slecht-imago-en-populair-tegelijk-a1607008 Wereldwijd jaarlijks acht miljoen ton plastic in zee gedumpt]</ref> Uit plastic zwerfafval komen onder invloed van zonlicht [[broeikasgas]]sen vrij.<ref>[https://www.klimaatplein.com/schadelijke-broeikasgassen-uit-plastic-zwerfafval Broeikasgassen komen vrij uit plastic zwerfafval]</ref>
^_^
Kunststoffen vallen in het milieu na lange tijd uiteen tot steeds kleinere stukjes, maar verdwijnen niet. Dit leidt tot de verspreiding van [[microplastics]] in lucht, water en op land.
 
Uit een in 2017 gepubliceerde studie blijkt dat van al het kunststofafval dat sinds 1950 ontstond, slechts 9 procent werd gerecycled, 12 procent werd verbrand, en 79 procent terecht kwam op stortplaatsen of in het milieu.<ref>[https://www.nationalgeographic.nl/stop-met-plastic/2017/07/maar-liefst-91-van-plastic-wordt-niet-gerecycled 91% van het plastic werd niet gerecycled] ''National Geographic'', 2017</ref>
 
===Kunststoffen als grondstoffen: Recycling en downcycling===
Het is nuttig om kunststoffen te [[recycling|recyclen]]. Dit gebeurt om diverse redenen nog lang niet zoveel als gewenst. Bovendien heeft gerecycled plastic meestal een beperkte kwaliteit.
 
In de eerste plaats komt lang niet al het plastic bij afvalverwerkingsbedrijven terecht.
Daarnaast is slechts een deel van het ingezamelde plastic herbruikbaar. Ingezameld plastic is een mengelmoes met allemaal verschillende soorten plastic die niet altijd goed te scheiden zijn.
Andere plastics laten zich niet recyclen, omdat ze uit meerdere lagen bestaan, vanwege de chemische samenstelling (pvc of polystyreen), of omdat ze gemaakt zijn van zeldzame typen plastic.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/18/weg-met-plastic-in-laagjes-dat-is-niet-te-recyclen-a1607033 Recycling van plastic verloopt moeizaam] ''NRC'', 2018</ref>
Hierdoor kan er alleen een materiaal van lage kwaliteit van worden gemaakt. In de praktijk wordt veel van het gerecyclede plastic dan ook [[downcycling|gedowncycled]]. Het wordt gebruikt voor bloempotten, bermpaaltjes, jerrycans en tuinstoelen.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/20/gerecycled-plastic-meer-dan-een-bermpaaltje-wordt-het-niet-13094323-a1574135 Gerecycled plastic meestal van lage kwaliteit] ''NRC'', 2017</ref>
 
Omdat gerecycled plastic van beperkte kwaliteit is en relatief duur, is de vraag ernaar beperkt, en wordt nieuw plastic voor het overgrote deel uit aardolie geproduceerd. Van de 2000 Kiloton kunststoffen die jaarlijks in Nederland worden geconsumeerd, is nog slechts circa 280 Kiloton afkomstig uit recycling, terwijl 1700 Kiloton bestaat uit nieuwe fossiele plastics.<ref>[https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2018/01/15/bijlage-3-transitieagenda-kunststoffen/bijlage-3-transitieagenda-kunststoffen.pdf Transitieagenda kunststoffen] Zie pagina 4 en 5.</ref>
 
Er wordt gewerkt aan betere methoden voor recycling, waaronder betere methoden om verschillende soorten plastics te scheiden. [[Chemische recycling]] is een aanvulling op mechanische recycling, de conventionele manier van het recyclen van kunststoffen.
 
===Beleidsmaatregelen===
Overheden op verschillende niveaus hebben beleid opgesteld om het gebruik van kunststoffen selectief in te perken, om het gebruik van alternatieven zoals [[bioplastic]] te bevorderen, om recycling van plastic te stimuleren, en om de verspreiding van plastic in het milieu tegen te gaan.
 
Zo is het bijvoorbeeld vanaf 1 januari 2016 niet meer toegestaan om plastic tassen gratis mee te geven. Er dient een vergoeding voor te worden gevraagd.<ref name="Tas">{{Citeer web|url=https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/afval/verbod-op-gratis-plastic-tassen|titel=Verbod op gratis plastic tassen|bezochtdatum=2018-02-20|auteur=Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat|werk=www.rijksoverheid.nl|taal=|archiefurl=https://web.archive.org/web/20180220152344/https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/afval/verbod-op-gratis-plastic-tassen|archiefdatum=2018-02-20|dodeurl=nee}}</ref> De lidstaten van de Europese Unie zijn verplicht om maatregelen te nemen om het verbruik van plastic tassen te verminderen. Nederland heeft gekozen voor een brede aanpak voor draagtassen, die zich richt op preventie, hergebruik en op de juiste manier van afdanken van draagtassen. Het verbod op gratis plastic draagtassen is een onderdeel van deze aanpak, om zwerfvuil tegen te gaan en verspilling van grondstoffen te voorkomen.<ref name="Tas" /> Winkeliers mogen wel papieren, stoffen en jute tassen gratis meegeven.
 
De Europese Unie gaat plastic producten die eenmalig worden gebruikt en waar betaalbare alternatieven voor bestaan verbieden: ''[[richtlijn 2019/904]] van 5 juni 2019 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu''.<ref>https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L0904&from=NL</ref><ref>https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2021/02/08/nieuwe-wetgeving-voor-wegwerpplastics</ref>
 
===Alternatieven===
Sommige producten kunnen worden gemaakt van [[Biologische afbraak|biodegradeerbare]] kunststoffen, deze zijn biologisch afbreekbaar. Een andere ontwikkeling is die van [[bioplastic]]. Dit zijn kunststoffen die worden gemaakt van plantaardige [[biomassa]]. Deze plastics zijn echter niet biologisch afbreekbaar.
 
Producten, zoals creditcards en broodzakken, kunnen worden vervaardigd uit bijvoorbeeld aardappelzetmeel.{{Bron?||2021|05|28}}
 
Plastic materialen worden gebruikt als goedkopere kopie of variant van een bepaald product. Alternatieven voor plastic producten zijn dan het originele product, zoals bijvoorbeeld gras in plaats van [[kunstgras]], papieren patatzakken in plaats van plastic patatbakjes, of houten speelgoed in plaats van plastic speelgoed.
 
== Zie ook ==
* [[Bioplastic]]
* [[Recyclingcode]]
* [[Kunststof van A tot Z]]
* [[Spuitgieten]]
 
{{Appendix}}
{{Commonscat|Plastics}}
 
[[Categorie:Kunststof| ]]