Linge (rivier): verschil tussen versies

De inlaat van de Linge uit het [[Pannerdensch Kanaal]] bij Doornenburg verloopt gecontroleerd via het drijvende [[Gemaal (waterbouw)|gemaal]] De Pannerling. Van dit gemaal bestaan twee exemplaren, Pannerling 1 en Pannerling 2, de naam is gevormd uit de namen [[Pannerden]] en Linge. Tot aan [[Zoelen (Nederland)|Zoelen]] is de Linge een [[Wetering (watergang)|wetering]], een gegraven "`kunstmatige rivier"`, met een lengte van 46,1 km. Het stuk tussen [[Elst (Gelderland)]], [[Zetten (Gelderland)|Zetten]] en [[Opheusden]] is dan ook weinig meer dan een kaarsrechtaaneenschakeling van kaarsrechte [[kanaal (waterweg)|kanaalkanalen]]. De parallelle, kilometerslange, vrijwel rechte wegen 1^e Weteringsewal (2,6 km), 2^e Weteringsewal (3 km) en Weteringsewal (5,6 km) in de gemeente [[Overbetuwe]] laten nog altijd zien wat de aard van de waterloop daar is. In [[Park Lingezegen]], tussen Elst en [[Arnhem-Zuid]], wordt de Linge een diervriendelijker karakter gegeven, onder andere door de stijle [[kade]]s te vervangen door glooiende oevers. De kruising met het [[Amsterdam-Rijnkanaal]] is opmerkelijk: hier verdwijnt de rivier onder het kanaal. Tussen Doornenburg en [[Geldermalsen (plaats)|Geldermalsen]] telt de Linge 13 stuwen, in het overige gedeelte geen. Bij Zoelen komt de rivier samen met de [[Dode Linge]], die ooit het begin vormde van de natuurlijke Linge, als zijtak van de Waal. Vanaf dit punt meandert de Linge, waaraan het natuurlijke karakter van dit gedeelte van de rivier kan worden herkend. Voorbij [[Tiel]] komt het [[Inundatiekanaal]], dat een onderdeel vormt van de [[Nieuwe Hollandse Waterlinie]], in de rivier uit. Een klein stuk stroomafwaarts, nabij [[Buurmalsen]], mondt de [[Korne (rivier)|Korne]] in de Linge uit en even verderop, bij [[Tricht]], de [[Bisschopsgraaf]]. In [[Gorinchem]] bevindt zich vóór de binnenstad de splitsing van de Linge met het [[Kanaal van Steenenhoek]]. Hierna loopt de Linge nog 950 meter door de binnenstad tot in de [[Lingehaven]] met aan het einde daarvan de [[Lingesluis]], die de oorspronkelijke verbinding vormt met de [[Beneden Merwede]]. Het stromende water van de Linge wordt tegenwoordig echter via het 9,3 kilometer lange Kanaal van Steenenhoek, wat kort na de splitsing met de Linge het [[Merwedekanaal]] kruist, afgevoerd door de normaal openstaande [[Gorinchemse Kanaalsluis]] en uiteindelijk verder stroomafwaarts bij [[Hardinxveld-Giessendam]] door het [[Lingegemaal|Kolffgemaal]] in de Beneden Merwede geloosd.

Over het gedeelte met scheepvaart worden drie [[Fiets-en-voetveer|voetveren]] bediend<ref>[https://veerponten.nl/ Vrienden van de Voetveren, overzicht van alle veerdiensten in Nederland (en BelgiëVlaanderen)]</ref>, [[Enspijk]] - [[Mariënwaard|Marienwaerdt]], [[Heukelum]] - Galgenwaard en [[Arkel (dorp)|Arkel]] - [[Spijk (West Betuwe)|Spijk]]. Direct naast de Linge, in natuurgebied Diefdijk Zuid is de zelfbedieningskabelpont Heukelum - Koornwaard te gebruiken over de verbinding van de plas ernaast met de Linge.

De afvoer van de Linge is afhankelijk van twee factoren: de hoeveelheid water die wordt ingelaten vanuit het Pannerdensch Kanaal en de hoeveelheid regen die is gevallen in het stroomgebied van de Linge. De gemiddelde afvoer van de Linge bedraagt 7 m³/s, waarvan 4 m³/s wordt ingelaten vanuit het Pannerdensch Kanaal. In de zomermaanden kan het waterpeil in het Pannerdensch Kanaal te laag zijn voor het inlaten van water in de Linge, waardoor het [[debiet]] soms maandenlang 0 m³/s kan bedragen. Door vervanging of renovatie van de drijvende gemalen wil het [[waterschap]] ook bij zulk laag water kunnen pompen. Een afvoer van meer dan 10 m³/s komt zelden voor. In zeer natte tijden kan het debiet echter tijdelijk stijgen tot enkele tientallen kubieke meters per seconde. De maximale capaciteit van het [[Lingegemaal]] (of ''Gemaal mr. dr. G. Kolff'', dat het water van de Linge in de Merwede loost) bedraagt 60 m³/s - dit wordt in de praktijk echter nooit gehaald. Er zijn door gemaal Kuijk bij [[Randwijk]], naar de Nederrijn) en gemaal Van Beunigen bij het Amsterdam-Rijnkanaal ook nog secundaire lozingsmogelijkheden, voor zeer natte perioden. Wanneer het water in het Pannerdensch Kanaal voor langere tijd hoog genoeg staat voor voldoende inlaatdebiet zonder pompondersteuning wordt het drijvende gemaal naar de haven in Arnhem weggesleept om risico op schade te vermijden en de hinder voor de scheepvaart te verminderen.

Het 53 kilometer lange gedeelte tussen Zoelen en Gorinchem wordt ''Beneden-Linge'' genoemd en is van oorsprong een natuurlijke waterloop, die via wat nu de 3,2 kilometer lange Dode Linge heet tot in de [[14e eeuw]] vanuit de [[Waal (rivier)|Waal]] bij [[Tiel]] werd gevoed. In [[1304]] werd de Linge echter in Tiel [[dam (waterkering)|afgedamd]], nadat zij twee jaar eerder in Gorinchem waarschijnlijk ernstige wateroverlast had veroorzaakt.<ref>[http://books.google.nl/books?id=gJQNUQGWHekC&pg=PA29&dq=Linge+afgedamd Linge afgedamd] </ref> In de [[Lingebrief van 1456]] wordt de geschiedenis van de Linge uitgebreid uit de doeken gedaan. Hiermee was de wateroverlast echter nog niet geweken. Ook na de afdamming van de Linge stond de binnenstad van Gorinchem soms nog blank. Dit probleem is mede opgelost door het graven van het Kanaal van Steenenhoek evenwijdig met de [[Beneden-Merwede]]. Dit kanaal verbindt de Linge vlak voor de binnenstad van Gorinchem met de Merwede, een eind verderop metin dewestelijke Merwederichting. De aanleg van de wetering vanaf Doornenburg tot Zoelen, die ook ''Boven-Linge'' wordt genoemd, heeft eveneens bijgedragen aan de waterbeheersing stroomafwaarts. Aanvankelijk werd via de wetering alleen het overtollige water uit de Betuwe afgevoerd, maar toen in [[1950-1959|de jaren 50 van de 20e eeuw]] het kanaal werd verbreed en de inlaat vanuit het Pannerdensch Kanaal werd gerealiseerd, was de gecontroleerde aanvoer van water beter te verzorgen. In 2005 werd een dam en stuw geplaatst op de grens van de inlaat, om verzanding daarvan tegen te gaan. Sindsdien verzorgt het drijvende gemaal daar de wateraanvoer als het natuurlijke verval, door de lage waterstand in het Pannerdensch Kanaal, niet voldoende is. Door deze aanvoer van water via werd het gedeelte van de oorspronkelijke rivier tussen Tiel en Zoelen de Dode Linge.