Linge (rivier): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Aanvulling
Aanvulling
Regel 15:
 
== Loop ==
De inlaat van de Linge uit het [[Pannerdensch Kanaal]] bij Doornenburg verloopt gecontroleerd via het drijvende [[Gemaal (waterbouw)|gemaal]] De Pannerling. Van dit gemaal bestaan twee exemplaren, Pannerling 1 en Pannerling 2, de naam is gevormd uit de namen Pannerden en Linge. Tot aan [[Zoelen (Nederland)|Zoelen]] is de Linge een [[Wetering (watergang)|wetering]], een gegraven "kunstmatige rivier", met een lengte van 46,1 km. Het stuk tussen [[Elst (Gelderland)]], [[Zetten (Gelderland)|Zetten]] en [[Opheusden]] is dan ook weinig meer dan een kaarsrecht [[kanaal (waterweg)|kanaal]]. De parallelle, kilometerslange, vrijwel rechte wegen 1<sup>e</sup> Weteringsewal (2,6 km), 2<sup>e</sup> Weteringsewal (3 km) en Weteringsewal (5,6 km) in de gemeente [[Overbetuwe]] laten nog altijd zien wat de aard van de waterloop daar is. In [[Park Lingezegen]], tussen Elst en [[Arnhem-Zuid]], wordt de Linge een diervriendelijker karakter gegeven, onder andere door de stijle [[kade]]s te vervangen door glooiende oevers. De kruising met het [[Amsterdam-Rijnkanaal]] is opmerkelijk: hier verdwijnt de rivier onder het kanaal. Tussen Doornenburg en [[Geldermalsen (plaats)|Geldermalsen]] telt de Linge 13 stuwen, in het overige gedeelte geen. Bij Zoelen komt de rivier samen met de [[Dode Linge]], die ooit het begin vormde van de natuurlijke Linge, als zijtak van de Waal. Vanaf dit punt meandert de Linge, waaraan het natuurlijke karakter van dit gedeelte van de rivier kan worden herkend. Voorbij [[Tiel]] komt het [[Inundatiekanaal]] in de rivier uit, dat een onderdeel vormt van de [[Nieuwe Hollandse Waterlinie]], in de rivier uit. Een klein stuk stroomafwaarts, nabij [[Buurmalsen]], stroomtmondt de [[Korne (rivier)|Korne]] in de Linge uit en even verderop, bij [[Tricht]], ook de [[Bisschopsgraaf]]. In [[Gorinchem]] bevindt zich vóór de binnenstad de splitsing van de Linge met het [[Kanaal van Steenenhoek]]. Hierna loopt de Linge nog 950 meter door de binnenstad tot in de [[Lingehaven]] met aan het einde daarvan de [[Lingesluis]], die de oorspronkelijke verbinding vormt met de [[Beneden Merwede]]. Het stromende water van de Linge wordt tegenwoordig echter via het 9,3 kilometer lange Kanaal van Steenenhoek, wat kort na de splitsing met de Linge het [[Merwedekanaal]] kruist, afgevoerd door de normaal openstaande [[Gorinchemse Kanaalsluis]] en uiteindelijk verder stroomafwaarts bij [[Hardinxveld-Giessendam]] door het [[Lingegemaal|Kolffgemaal]] verder stroomafwaarts in de Beneden Merwede geloosd.
 
== Scheepvaart ==
Regel 25:
 
== Afvoer ==
De afvoer van de Linge is afhankelijk van twee factoren: de hoeveelheid water die wordt ingelaten vanuit het Pannerdensch Kanaal en de hoeveelheid regen die is gevallen in het stroomgebied van de Linge. De gemiddelde afvoer van de Linge bedraagt 7 m³/s, waarvan 4 m³/s wordt ingelaten vanuit het Pannerdensch Kanaal. In de zomermaanden kan het waterpeil in het Pannerdensch Kanaal te laag zijn voor het inlaten van water in de Linge, waardoor het [[debiet]] soms maandenlang 0 m³/s kan bedragen. Door vervanging of renovatie van de drijvende gemalen wil het [[waterschap]] ook bij zulk laag water kunnen pompen. Een afvoer van meer dan 10 m³/s komt zelden voor. In zeer natte tijden kan het debiet echter tijdelijk stijgen tot enkele tientallen kubieke meters per seconde. De maximale capaciteit van het [[Lingegemaal]] (of ''Gemaal mr. dr. G. Kolff'', dat het water van de Linge in de Merwede loost) bedraagt 60 m³/s - dit wordt in de praktijk echter nooit gehaald. Er zijn door gemaal Kuijk bij [[Randwijk]], en gemaal Van Beunigen bij het Amsterdam-Rijnkanaal ook nog secundaire lozingsmogelijkheden, voor zeer natte perioden. Wanneer het water in het Pannerdensch Kanaal voor langere tijd hoog genoeg staat voor voldoende inlaatdebiet zonder pompondersteuning wordt het drijvende gemaal naar de haven in Arnhem weggesleept om risico op schade te vermijden.
 
== Geschiedenis ==
De Linge is boven Zoelen dus een kunstmatige rivier. Het 53 kilometer lange gedeelte tussen Zoelen en Gorinchem wordt ''Beneden-Linge'' genoemd en is van oorsprong een natuurlijke waterloop, die via wat nu de 3,2 kilometer lange Dode Linge heet tot in de [[14e eeuw]] vanuit de [[Waal (rivier)|Waal]] bij [[Tiel]] werd gevoed. In [[1304]] werd de Linge echter in Tiel [[dam (waterkering)|afgedamd]], nadat zij twee jaar eerder in Gorinchem waarschijnlijk ernstige wateroverlast had veroorzaakt.<ref>[http://books.google.nl/books?id=gJQNUQGWHekC&pg=PA29&dq=Linge+afgedamd Linge afgedamd] </ref> In de [[Lingebrief van 1456]] wordt de geschiedenis van de Linge uitgebreid uit de doeken gedaan. Hiermee was de wateroverlast echter nog niet geweken. Ook na de afdamming van de Linge stond de binnenstad van Gorinchem soms nog blank. Dit probleem is mede opgelost door het graven van het Kanaal van Steenenhoek evenwijdig met de [[Beneden-Merwede]]. Dit kanaal taktverbindt zichde Linge vlak voor de binnenstad van Gorinchem afeen eind verderop met de Merwede. De aanleg van de wetering vanaf Doornenburg tot Zoelen, endie neemtook het''Boven-Linge'' overtolligewordt watergenoemd, metheeft zicheveneens meebijgedragen aan de waterbeheersing stroomafwaarts. DitAanvankelijk werd via de wetering alleen het overtollige water wordtuit uiteindelijkde bijBetuwe [[Hardinxveld-Giessendam]]afgevoerd, maar toen in de [[Beneden-Merwede]]jaren geloosd50 van de 20e eeuw het kanaal werd verbreed en de inlaat vanuit het Pannerdensch Kanaal werd gerealiseerd, was de gecontroleerde aanvoer van water beter te verzorgen. DeIn aanleg2005 werd een dam en stuw geplaatst op de grens van de weteringinlaat, vanafom Doornenburgverzanding heeftdaarvan eveneenstegen bijgedragente aangaan. Sindsdien verzorgt het drijvende gemaal daar de waterbeheersingwateraanvoer stroomafwaartsals het natuurlijke verval, door de lage waterstand in het Pannerdensch Kanaal, niet voldoende is. Door deze nieuwe aanvoer van water in de riviervia werd het gedeelte van de oorspronkelijke rivier tussen Tiel en Zoelen de Dode Linge.
 
In de [[vroege middeleeuwen]] heeft er een verbinding tussen de Linge en de huidige [[Lek (rivier)|Lek]] bestaan, de zogenaamde [[Hagesteinstroom]]. Die is volledig verzand en niet meer in het landschap te herkennen.
Regel 38:
 
== Trivia ==
* Van [[Leerdam]] tot net na [[Kedichem]] vormt de Linge de grens tussen de provincies[[provincie]]s [[Utrecht (provincie)|Utrecht]] en [[Gelderland]].
* Van net na [[Kedichem]] tot Gorinchem vormt de Linge de grens tussen de provincies [[Zuid-Holland]] en [[Gelderland]]. Bij Tiel en Buren vormt de rivier een deel van de [[Gemeente (bestuur)|gemeentegrens]].
* Het [[Grote Rivierenpad]], waarin het deel [[Lingepad]] is opgenomen<ref>[https://www.wandelnet.nl/wandelroute/283/Grote-Rivierenpad/overzicht Overzicht Grote Rivierenpad, waarin het Lingepad is opgenomen, van Wandelnet]</ref>, volgt het gedeelte van de Linge langs [[Leerdam]], [[Asperen]], [[Acquoy]], [[Rhenoy]], [[Rumpt]] en, [[Beesd]], [[Enspijk]], [[Deil]] en [[Tricht]].
* Park Lingezegen dankt zijn naam aan de Linge en de [[Beek (watergang)|zegen]] (beken) die daarin uitmonden
* De Leerdamse zwem- en poloclub "De Linge" is vernoemd naar deze rivier.
 
Regel 63:
Bestand:Tussen Elst en Arnhem, de Linge bij de stuw IMG 8072 2021-02-13 09.34.jpg|De Linge bij [[Elst (Gelderland)|Elst]] in de winter
Bestand:Elst, viaduct over de spoorlijn bij de weg naar Arnhem IMG 8742 2021-04-01 20.04.jpg|De Linge bij het viaduct over de spoorlijn
Bestand:Elst, de Linge bij de 1e Weteringswal IMG 2426 2019-09-15 07.41.jpg|De Linge bij [[Elst (Gelderland)|Elst]] (1elangs Weteringswalde 1<sup>e</sup> Weteringsewal)
Bestand:Elst, de Linge bij de Raaijebrug IMG 9472 2019-05-12 16.07.jpg|De Linge bij de Raaijebrug
Bestand:Elst, de Linge vanaf de Langstraatbrug IMG 9481 2019-05-12 16.23.jpg|Vanaf de Langstraatbrug
Bestand:Elst, boerderij aan de 2e Weteringswal IMG 8443 2021-03-24 08.27.jpg|Boerderij aan de 2e2<sup>e</sup> WeteringswalWeteringsewal
</gallery>