|
[[Bestand:Sakharov Prize 2009.jpg|thumb|280px|Uitreiking van de [[Sacharovprijs]] in 2009 aan Memorial]]
'''Memorial''' ([[Russisch]]: Мемориал) is een internationale historische en [[burgerrechten]]organisatie die actief is binnen een aantal voormalige [[Sovjet-Unie|Sovjetlanden]]. Haar volledige officiële Engelse naam is de '''International Volunteer Public Organization “MEMORIAL Historical, Educational, Human Rights And Charitable Society”'''. De organisatie is medeopgerichtmede opgericht door de [[Rusland|Russische]] [[dissident]]en [[Andrej Sacharov]] , Sergej Kovalev en [[Arseni Roginski]]. dieDe laatste was vanaf 1996 tot aan zijn overlijden in december 2017 voorzitter was van Memorial.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2017/12/23/de-goelag-vond-hij-een-interessante-ervaring-a1586074 {{nl}} Doe Goelag vond hij een interessante ervaring] ''nrc.nl'' 23-12-'17; door: Laura Starink</ref> De organisatie is sinds 28 december 2021 officieel verboden door het Russische hooggerechtshof.<ref name=":0">{{Citeer web|url=https://www.volkskrant.nl/gs-b256d3ea|titel=Rusland verbiedt oudste mensenrechtenorganisatie van het land|bezochtdatum=2021-12-31|auteur=Tom Vennink|datum=2021-12-28|werk=de Volkskrant|taal=nl-NL}}</ref>
== Missie ==
# "Het bevorderen van een volwassen [[civil society]] en democratie gebaseerd op de autoriteit van de wet en aldus een terugkeer naar [[totalitarisme]] te voorkomen";
# "Het helpen bij de formering van het openbaar bewustzijn gebaseerd op de waarden van democratie en de wet, het afkomen van totalitaire patronen en het vestigen van stevige [[mensenrechten]] in [[Realpolitik|praktische politiek]] en in het publieke leven";
# "Het bevorderen van de openbaarmaking van de waarheid met betrekking tot het historisch verleden en het bestendigen van de nagedachtenis van de slachtoffers van [[politieke vervolging]] die wordt uitgevoerd door totalitaire regimes.".
== Stichting en geschiedenis ==
De organisatie werd officieel gesticht op de stichtingsconferentie op [[19 april]] [[1992]], maar werdwas al georganiseerdactief in de jaren 80 tijdens de [[glasnost]]periode in de Sovjet-Unie. Na het [[uiteenvallen van de Sovjet-Unie]] werd het een internationale organisatie en zette organisatieshet afdelingen op in [[Rusland]], [[Oekraïne]], [[Kazachstan]], [[Letland]] en [[Georgië]].
In [[2004]] behoorde Memorial tot de vier ontvangers van de [[Right Livelihood Award]] (soms aangeduid als de alternatieve Nobelprijs), voor haar werk met betrekking tot het documenteren van de schendingen van de mensenrechten in Rusland en andere [[Post-Sovjetstaten|ex-Sovjetstaten]]. De jury verklaarde zelf: "(...) for showing, under very difficult conditions, and with great personal courage, that history must be recorded and understood, and human rights respected everywhere, if sustainable solutions to the legacy of the past are to be achieved."
Memorial werd ook drie keer genomineerd voor de [[Nobelprijs voor de vrede|Nobelprijs voor de Vrede]].
In december 2008 vielen medewerkers van de Russische geheime dienst de kantoren van Memorial binnen en confisqueerden hun archieven. Volgens historicus en Ruslandkenner [[Orlando Figes]] past de inval in [[Vladimir Poetin|Poetin]]s strategie het Russische verleden op te poetsen: „Het"Het [[Kremlin]] wil dat Russen trots zijn op het Sovjetverleden en niet belast worden met schuldgevoelens over onderdrukking onder Stalin”.
Regelmatig vinden derer vergeldingen plaats richting medewerkers van de organisatie. Zo werd medio juli 2009 de Russische journaliste en hoofd van Memorial, [[Natalja Estemirova]], ontvoerd en vermoord in Tsjetsjenië. Haar lichaam werd in Ingoesjetië gevonden. Haar moordenaar(s) is/zijn onbekend.<ref>{{Citeer web|url=https://www.villamedia.nl/artikel/russische-journaliste-estemirova-gedood|titel=Russische journaliste Estemirova vermoord|bezochtdatum=28 november 2021|datum=16 juli 2009|uitgever=Villamedia|taal=Ned}}</ref>
Joeri Dmitrijev, een historicus die voor Memorial decennialang onderzoek deed naar massagraven uit de tijd van de Stalinistischestalinistische onderdrukking, werd in 2020 veroordeeld tot 13 jaar cel na beschuldigingen van het produceren van kinderpornografie en het misbruiken van zijn pleegdochter. De straf werd in 2021 verhoogd naar 15 jaar.<ref name=":0" /><ref>{{Citeer web|url=https://www.knack.be/nieuws/wereld/russische-historicus-dmitriev-veroordeeld-tot-celstraf-van-15-jaar/article-news-1816975.html|titel=Russische historicus Dmitriev veroordeeld tot celstraf van 15 jaar|bezochtdatum=2021-12-31|datum=2021-12-27|werk=Site-Knack-NL|taal=nl}}</ref>
====Onwelgevallig aan de regering====
De Russische Doema stelde op 21 november 2012 de ''Wet op Buitenlandse Agenten'' vast (Law on Foreign Agents). Deze vereist dat elke NGOngo (zoals Memorial) die buitenlandse financiering ontvangt en zich bezighoudt met wat zij heel losjes als "politieke activiteit" definieert, zich moet registreren als een "organisatie die de functies van een buitenlandse agent uitvoert". Een "foreign agent" is een persoon of groep die officieus de belangen van een ander land behartigt. De betreffende NGOngo moet deze aanduiding in elke communicatie, online of op papier, vermelden.<ref>{{Citeer web|url=https://www.amnesty.org/en/latest/press-release/2013/11/russia-year-putin-s-foreign-agents-law-choking-freedom/|titel=Russia: A Year on, Putin's 'foreign agents law' choking freedom|bezochtdatum=28 december 2021|datum=20 november 2013|uitgever=Amnesty International|taal=En}}</ref>.
In datzelfde jaar had Memorial haar rapport "Roma, migranten, activisten: slachtoffers van misbruik door de politie" ingediend bij de VN-Commissie tegen marteling (UN-CAT). De openbare aanklager daagde Memorial voor de rechter (Mirovoy Hof no.8 in Sint Petersburg (administrative Hof)) omdat hij dit rapport als een politieke activiteit van Memorial zag, naar werd gesteld, betaald met buitenlands geld. Dit hof verwierp deze aanklacht echter als ongefundeerd.
Daarop startte de openbare aanklager in juli 2013 een civiel proces ( op basis van artikel 45, deel 1 van de Code on Civil Procedure) namens een niet nader gedefinieerde groep burgers, '"die zouden worden beschermd door Memorial'sMemorials registratie als "buitenlandse agent"'. De openbare aanklager ging echter verder dan bij het eerdere proces: volgens hem was het rapport een deel van de lading. Alle activiteiten van Memorial waren politiek van aard, die ook nog eens de reputatie van politie en leger bezoedelden.
Uiteindelijk werd Memorial op 12 december 2013 door de Leninsky Districtsrechtbank van Sint Petersburg tot buitenlands agent verklaard. Zij (dwzd.w.z. de afdelingen Moskou en St. Petersburg) moest zich als zodanig gaan registreren bij het Ministerie van Justitie. Dit alles werd in 2016 nogmaals bekrachtigd.<ref>{{Citeer web|url=https://www.omct.org/en/resources/urgent-interventions/adc-memorial-officially-declared-a-foreign-agent-by-the-court|titel=ADC Memorial officially declared a foreign agent by the court|bezochtdatum=28 november 2021|datum=12 december 2013|uitgever=OMCT|taal=En}}</ref>.
In een brief van het Russisch Hooggerechtshof aan Memorial van 11 november 2021 bleek dat sluiting van de NGOngo dreigt, ivmi.v.m. "systematische schendingen van de wet op buitenlandse agenten". Een hoorzitting werd aangekondigd voor 25 november. Volgens Memorial gaat het hier om politiek: deze wet is bedoeld om onafhankelijke organisaties te liquideren. Zij heeft aangedrongen op intrekken ervan. Volgens president Poetin is de wet alleen maar bedoeld om geldstromen in kaart te brengen.<ref>{{Citeer web|url=https://www.nrc.nl/nieuws/2021/11/12/sluiting-dreigt-voor-russische-mensenrechtenorganisatie-memorial-a4065265|titel=Sluiting dreigt voor Russische mensenrechtenorganisatie Memorial|bezochtdatum=28 november 2021|auteur=Eva Cukier|datum=12 november 2021|uitgever=NRC|taal=Ned}}</ref>.
Op 25 november stond de advocaat van Memorial dan voor rechter Alla Nazarova en tegenover openbaar aanklager Igor Krasnov. Volgens de aanklager heeft Memorial zich niet altijd gehouden aan de verplichting te vermelden dat zij "een buitenlands agent" is. Enen dat dit de veiligheid van Russen in gevaar gebracht heeft. Op de vraag welke Russen en waardoor en hoe dan bleef de aanklager het antwoord schuldig. VervolgHet vervolg van de hoorzitting vindtvond plaats op 14 december 2021.<ref>{{Citeer web|url=https://www.nrc.nl/nieuws/2021/11/25/mensenrechtenorganisatie-memorial-vecht-voor-bestaan-in-rechtszaak-zonder-slachtoffers-a4066877|titel=Mensenrechtenorganisatie Memorial vecht voor bestaan in rechtszaak zonder slachtoffers|bezochtdatum=28 november 2021|auteur=Eva Cukier|datum=25 november 2021|uitgever=NRC|taal=En}}</ref>.
Op 28 december 2021 mondden de gerechterlijkegerechtelijke procedures uit in een daadwerkelijk verbod van Memorial door het Russische hooggerechtshofHooggerechtshof. Oud-sovjetleiderSovjetleider [[Michail Gorbatsjov]] en [[Nobelprijs voor de Vrede]]-winnaar [[Dmitri Moeratov]] namen het in een brief aan het openbaar ministerie nog persoonlijk op voor de organisatie, maar dit had geen effect. Memorial kondigde aan in beroep te gaan tegen het vonnis, desnoods bij het [[Europees Hof voor de Rechten van de Mens]].<ref name=":0" />
== Activiteiten ==
De organistatieorganisatie richt zich vooral op de volgende activiteiten:
* Het organiseren van wettelijke en financiële hulp voor de slachtoffers van de [[Goelag]];
* Onderzoek naar de geschiedenis van politieke onderdrukking en het publiceren van de uitkomsten hiervan in boeken, artikelen, op tentoonstellingen, in musea en op websites van de organisaties van haar leden.
Dankzij Memorial werd op [[30 oktober]] [[1990]] het ''Gedenkteken voor de slachtoffers van de Goelag'' opgericht (een simpele steen uit [[Solovki]]) op het [[Loebjankaplein]] in [[Moskou]] in de buurt van het hoofdkantoor van de [[KGB (Sovjet-Unie)|KGB]] naast de "[[IJzeren Felix]]" (standbeeld voor [[Feliks Edmoendovitsj Dzerzjinski|Dzerzjinski]] diedat in augustus 1991 werd verwijderd).
In [[1991]] werd de [[30 oktober|30e oktober]] door de [[Opperste Sovjet]] van de [[RSFSR]] officieel erkend als de ''Dag van Herdenking van de Slachtoffers van Politieke Onderdrukking''.
| 