Militair exploratiedetachement op Zuidelijk Nieuw-Guinea: verschil tussen versies

Voor elke individuele tocht werd een apart doel geformuleerd, zoals de rivieren tot hun oorsprong volgen, landverbindingen tussen de verschillende stroomgebieden, het beklimmen van gebergtes en het verzamelen van gegevens over de bevolkingsomvang.

Op 9 juni 1907 werd er bij Gouvernements BesluitGouvernementsbesluit een militair exploratie detachement ter beschikking gesteld. Vanaf dit moment startte de militaire exploratie van Nieuw-Guinea. Dit detachement bestond uit 2 officieren die de leiding hadden over 80 militairen en veroordeelde dwangarbeiders (uit atjeh en java). Daarnaast gingen op de tochten verschillende wetenschappers en katholieken missionarissen mee. Zij kwamen in dienst te staan van de assistent-resident van Zuid Nieuw-Guinea. Het detachement stond onder leiding van 2 officieren. In respectievelijk 1909 en 1910 werden er detachementen in het westen en het noorden van Nieuw-Guinea actief. In 1913 worden de noordelijke en zuidelijke detachementen samengevoegd voor een exploratie van het stroomgebied van de Mamberamo, de grootste rivier in het Nederlandse gebiedsdeel van Nieuw-Guinea. Deze exploratie was onder leiding van officier Ludolph Doorman.

Ten tijde van de militaire exploratie van Zuid Nieuw-Guinea vond ook de zogenaamde Lorentz (KNAG) expedities plaats. Het contact tussen beide excploratie teams verliep moeizaam metnamemet name aangaande, het delen van verzamelde wetenschappelijke informatie. Toch kon het militaire detachement voortbouwen op de ervaringen van Lorentz, bijvoorbeeld door het schip “Zwaluw” over te nemen en het gebruik maken van bivaks opgezet door de Lorentz expedities.

In augustus 1907 vond de eerste systematische exploratie van het detachement plaats. Het gebied tussen Digoel en Bijan werd onderzocht. Vanaf dat moment werd er door de assistent-resident R.L.H Hellwig besloten dat tijdens de exploratie geprobeerd moest worden om het gezag uit te breiden dat in de beginfase nog niet aanwezig was. Exploratieleden werden in die periode gezien als indringers. Exploratie vond aan het begin alleen nog over land plaats vanwege het ontbreken van schepen. Door de ingebruikname van de schepen ‘Valk’ en de ‘Anna’ kon men over water gaan exploreren. De flamingobaai waar de Lorentzrivier in uitmondde werd verkend.

Eind mei werd er een nieuwe commandant van het exploratie detachement aangesteld: kapitein J.H.L. le Cocq d’Armandville. Onder zijn commando werden meerdere rivieren verkend, onder andere de moderaModera-, brazzaBrazza-, steenboomSteenboom- en vriendschaps rivierenVriendschapsrivieren. In juli en augustus werd vervolgens een expeditie ondernomen in een bergterrein dat de oorsprong was van enkele zijtakken van de eilandrivier. Het doel was om topografische aansluiting te vinden met de resultaten van de Lorentzexpeditie. Besloten werd om deze tocht in november en december te ondernemen aangezien de dragers niet verder konden. In december 1911 werd deze expeditie door kapitein le Cocq d’Armandville/kapitein H. Helb en Luitenant der zee J.L. Andreas uitgevoerd. Luitenant Andreas overleefde de expeditie echter niet daar hij op 26 december 1911 verdronk bij het oversteken van de vriendschapsrivier, een rivier die in verbinding stond met de Oetoemboewee.

In januari 1912 werd het detachement overgebracht naar de Noord-West rivierNoordwestrivier die tussen de Lorentzrivier en de Bloemenrivier in lag. Hier werden tussen 23 februari en 4 april 1912 onder leiding van kapitein le Cocq d’Armandville, luitenant der zee J.L. Chaillet en officier van gezondheid E.W.E. Sedee de benedenlopen in kaart gebracht en het gebied tussen de toppen van de Wilhelmina- en Carstenzgebergten. Daarnaast werd nog een nieuwe rivier in het gebied ontdekt die werd genoemd naar kapitein le Cocq d’Armandville. Op 29 april 1912 nam kapitein E. Weijerman het bevel over. Hij wilde het detachement verplaatsen naar de Kasteelrivier. Deze werd op 20 juni 1912 verkend, maar bleek toch niet geschikt voor vestiging van het detachement. Daarna werd besloten om het detachement over te brengen naar de Bloemenrivier. Meerdere kleinere rivieren die meer westwaarts gelegen lagen werden in deze tijd in kaart gebracht. Er vond incidenteel gewelddadig contact plaats tussen de expeditieleden en de papoea’s. Meestal stelde dit echter niet veel voor. De Bloemenrivier werd verkozen om te exploreren en werd ver opgevaren door de “kitty”. Veel rivieren bleken hier ook op elkaar aan te sluiten. In dit gebied was de bevolking erg talrijk en vond er regelmatig contact plaats met de inheemse bevolking.

In dezelfde periode had luitenant W.K.H. Feuilleteau de Bruijn een verkenningstocht gemaakt naar de bron van de Noord-West rivier. Deze rivier werd nauwkeurig in kaart gebracht. Tevens werden er verkenningen over land uitgevoerd. Meestal werd een heuvel beklommen waardoor de omliggende omgeving in kaart kon worden gebracht. In de rapporten wordt vaak positief gesproken over het contact met de lokale bevolking. Vanaf 23 juni ging deze tocht 8 dagen over land en werd een hooggelegen punt bereikt waar metingen werden gedaan. Op 18 juli werd het detachement overgebracht naar een centraal punt op de Bloemenrivier waar een bivak werd opgericht. Vanuit dit bivak zouden in de komende maanden de omliggende rivieren in kaart worden gebracht. Tijdens deze verkenningen vond gewelddadig contact plaats met de waarbij enkele expeditieleden gewond raakten en enkele bewoners van het gebied werden gedood.

Op 15 december 1912 werd het detachement overgebracht naar de bovenloop van de Digoel rivier om verder te gaan waar men in 1909 gestopt was. Eén van de doelstellingen bleef het in kaart brengen van de [[Fly]]-rivier de grensrivier tussen het Nederlandse en het Britse deel.

Er werden plannen gemaakt om in april of mei het laatste hoogland van Nieuw-Guinea te verkennen. De exploratie richtte zich in januari 1913 onder leiding van kapitein Weijerman, met luitenant Chaillet, op de Fly-rivier. Een zijrivier, de Alice review, bleek zich op Brits grondgebied te bevinden. De eerder door Gooszen gevonden oorsprongen van de [[Digoel]]- en Bian-rivier werden bevestigd. Kapitein J.V.L. Opperman ondernam in de periode juni-augustus enkele tochten in de benedenloop van de Nederlands-Britse grens. Opperman moest een rivier gaan verkennen die al 1907 en 1908 door respectievelijk Lorentz en Gooszen was waargenomen maar nooit verder onderzocht. Deze “onbekende rivier” werd van groot belang geacht omdat zij een toegangsweg zou kunnen zijn richting het Centrale Gebergte. Zij was een zijrivier van de Noordwestrivier en werd voorheen omschreven als een kreek met snelstromingen. In 1913 ondernam majoor Gooszen zelf de exploratie van deze rivier die al gauw een grote brede stroom waarvan bleek dat de loop inderdaad overeenkwam met de eerdere bevindingen. Toende tochten van kapitein Opperman tot een einde kwamen werd de onderneming van de exploratie voltooid geacht. Op 10 november 1913 vertrok het personeel van het exploratie detachement naar het Noordelijk bestuursgebied om de daar voortdurende exploratie te voltooien.

===Lijsten personeel (chronologisch)===

*''De zwaluwZwaluw'' bivakschip gekregen na afloop van de 2e Lorentzexpeditie een paar maanden na het begin van het oprichten van het exploratie detachement. waarschijnlijk over een lange periode gebruikt.

*''De valkValk'' stoomschip; onder andere gebruikt door Helwig en Gooszen in 1908