Gebruiker:Nl maclean/Kladblok: verschil tussen versies

'''Yitzhak Zuckerman''' ([[Vilnius]], [[13 december]] [[1915]] - [[Tel Aviv]], [[17 juni]] [[1981]]) ,ook wel '''Yitzhak Cukierman''', was tijdens de [[Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog|Tweede Wereldoorlog]] een leider van het [[Joods verzet tegen de nazi's|Joodse verzet]] in het [[getto van Warschau]]. Hij wadwas medeoprichter en lid van het centraal commando van de gewapende verzetsgroep [[Żydowska Organizacja Bojowa]] of ŻOB (de Joodse Gevechtsorganisatie). Nadat de [[opstand in het getto van Warschau]] in mei 1943 was neergeslagen, leidde hij een Joodse [[Partizaan|partizanengroep]] en nam deel aan de [[Opstand van Warschau (1944)|opstand van Warschau]] in 1944. Na de Tweede Wereldoorlog vestigde hij zich in [[Israël]]. Hij was een van de getuigen in het proces tegen [[Adolf Eichmann]] in 1961.

Bij het begin van de oorlog was hij in [[Volyn|Volyn,]] waar hij trainingen organiseerde voor Poolse Joden die zich in [[Palestina (regio)|Palestina]] wilden gaan vestigen. In 1940 keerde hij klandestien terug naar Warschau om daar in het [[Getto van Warschau|getto]] ondergrondse netwerken te organiseren. Tot de [[Operatie Barbarossa|Duitse aanval op de Sovjet-Unie]] in juni 1941 hielp hij Poolse Joden via de [[Sovjet-Unie|Sovjet Unie]] te vluchten naar Palestina.<ref name=":1">{{Citeer web|url=https://www.jhi.pl/en/articles/anniversary-death-yitzhak-zuckerman-june-17,75|titel=He felt uncomfortable only when he had to shoot. Yitzhak Zuckerman|bezochtdatum=2021-10-21|werk=Żydowski Instytut Historyczny|taal=en}}</ref> Hij was een van de eersteneerste voorstandervoorstanders van gewapend verzet tegen de nazi's en besefte net als de latere verzetsleiders [[Abba Kovner]] en Mordecai[[Mordechaj Anielewicz ]] dat de Duitsers bezig waren met de [[Holocaust|systematische vernietiging van de Europese Joden]]. Een poging in maart 1942 om tijdens een bijeenkomst van Zionistischezionistische groeperingen in maart 1942 een gewapende verzetsorganisatiesverzetsorganisatie te vormen kreeg nog te weinig steun, omdat sommige partijen vreesden dat verzet alleen maar meer geweld zou uitlokken. Op 28 juli, 1942, toen de Duitsers waren begonnen met het op grote schaal deporteren van Joden uit het getto van Warschau naar het [[Vernietigingskamp|vernietigingskam]]<nowiki/>p [[Treblinka (concentratiekamp)|Treblinka]], kregen zijnZuckermans plannen wel steun. en richtenDe leiders van Joodse (jongeren)organisaties in het getto richtten de Joodse Geveschtsorganisatie ([[Żydowska Organizacja Bojowa]]; ŻOB) op. Zuckerman was lid van het centrale commando, en was ook actief in de politieke arm van de ZOB: het Joods Nationaal Comité (Żydowski Komitet Narodowy).<ref name=":2">{{Citeer web|url=https://www.britannica.com/biography/Yitzhak-Zuckerman|titel=Yitzhak Zuckerman {{!}} Polish hero|bezochtdatum=2021-10-21|werk=Encyclopedia Britannica|taal=en}}</ref>

De ZOB had drie regionale commandanten in het getto. Zuckerman voerde het bevel over de buurt rond de werkplaatsen en fabrieken (o.a. de textielfabriek van [[Walter Többens|Többens]] &Schultz), en onderhield contacten met ondergrondse verzetsgroepen buiten het getto. Hij smokkelde wapens en berichten het getto binnen via de riolen van Warschau. Toen [[Arie Wilner]], de ZOB contactpersoon met de Poolse verzetsbeweging [[Armia Krajowa]] (AK - thuisleger), [[Arie Wilner]], op 6 maart 1943 door de [[Gestapo]] werd opgepakt verliet Zuckerman het getto om de nieuwe ZOB vertegenwoordiger bij de AK te worden.<ref name=":0">{{Citeer tijdschrift|achternaam=Dreifuss|voornaam=Havi|taal=en|titel=The Leadership of the Jewish Combat Organization during the Warsaw Ghetto Uprising: A Reassessment|jaargang=31|tijdschrift=Holocaust and Genocide Studies|datum=2017|nummer=1|pagina's=24-60}}</ref>

Op 19 april 1943 brak de [[opstand in het getto van Warschau]] uit; Zuckerman was op dat moment bij de AK. Hij slaagde er niet in terug te keren naar het getto en aan de strijd mee te doen. Hij probeerde buiten het getto steun en wapens te regelen voor de strijders van de ZOB en informatie over de opstand onder de aandacht te brengen van de Poolse ondergrondse en in het buitenland. Ook maakt hij voorbereidingen voor de opvang van overlevende strijders die uit het getto zouden weten te ontsnappen. Toen op 8 mei 1943 de opstand definitief was neergeslagen leidde Zuckerman een Joodse partizanengroep. Hij was tijdens de [[Opstand van Warschau (1944)|opstand van Warschau]] in augustus 1944 de commandant van een eenheid binnen de [[Armia Ludowa]] (Volksleger) die bestond uit ŻOB-strijders bestond. <ref name=":1" />

Na de oorlog was Zuckermann betrokken bij het organiseren van illegale emigratie naar het [[mandaatgebied Palestina]], waar hij in 1947 zelf ook ging wonen. Hij trouwde met [[Zivia Lubetkin]], die lid was geweest van het ZOB commando en had gestreden tijdens de opstand in het getto en de opstand van Warschau. Ze kregen twee kinderen.

Zuckerman, Luvetkin en andere Joodse strijders en partizanen stichtten gezamenlijk de [[kibboets]] ''Lohamei HaGeta'ot'' (de kibboets van de gettostrijders), en het daar gevestigde museum ''Huis van de gettostrijders''. Zuckerman woonde tot zijn dood in deze kibboets. Hij was in 1961 getuige bij het proces tegen de Duitse oorlogsmisdadiger [[Adolf Eichmann]].<ref name=":2" />