Sint-Maarten (feest): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Samenvatting: Labels: Vervangen Misbruikfilter: Leeghalen Visuele tekstverwerker |
k 1 bewerking van 78.108.136.90 (overleg) teruggedraaid tot laatste versie van Moiikke |
||
Regel 17:
==Geschiedenis==
De eerste vermelding van Sint Maartens dag is afkomstig van [[bisschop]] Perpetuus van Tours (461-490). Hij stelde voor om de vastenperiode voorafgaand aan de Kerstmis te laten beginnen op de dag van Sint Maarten. Dat zou een [[advent (periode)|Advent]] van 6 weken betekenen. In 581 na Christus werd dit overgenomen door de andere Frankische kerken tijdens het [[Synode van Mâcon]]. [[Paus Gregorius I]] heeft de adventsperiode van 6 weken teruggebracht naar 4 weken, maar liet de viering van Sint Maartens dag staan<ref>https://www.britannica.com/topic/church-year/History-of-the-church-year. Geraadpleegd op 30-4-2021</ref>.
Over de ontstaansgeschiedenis van de invulling van het feest wordt veel gespeculeerd. Vaak wordt verondersteld dat het feest teruggrijpt op een [[Germaanse mythologie|Germaans]] winterfeest, maar ook een zuiver kerkelijke oorsprong is mogelijk. Wel duidelijk is dat de ontwikkeling tot een algemeen, door alle gezindten gevierd, volksfeest tamelijk recent is.
[[Bestand:Bruegelsanmartin.jpg|thumb|[[Pieter Bruegel de Oude|Bruegels]] weergave van het sint-maartensfeest (ca. 1566). Men dronk dan de nieuwe wijn. Tot in de 19e eeuw werd door kinderen gezongen: "''Sint Martijn, Sint Martijn, ''t'avond most en morgen wijn!''<ref>J. Ter Gouw (1871) ''De volksvermaken''</ref>'']]
===Oorsprong===
[[Bestand:Heinrich Hermanns Sankt-Martins-Zug vor dem Düsseldorfer Rathaus 1905.jpg|thumb|Viering van Sint Maarten voor het Düsseldorfer Rathaus in 1905]]
De Schotse antropoloog [[James Frazer]] veronderstelt een [[Heiden (geloof)|heidense]] oorsprong van het feest: het ronddragen van het (heilige) vuur zou een voorchristelijk vruchtbaarheidsritueel zijn, wijdverspreid over West-Europa. Het heidense [[ritueel]] zou dan door de kerk zijn overgenomen, vooral om het vertrouwen van de bevolking te winnen.<ref>{{Citeer boek|last=Frazer|first=Sir James George|title=[[De gouden tak|The Golden Bough]]: A Study in Magic and Religion|publisher=The Macmillan Co.|date=1922|location=New York|isbn=1-58734-083-6}}</ref> Andere onderzoekers stellen echter dat er niets heidens aan het feest valt op te merken. Het feest zou door de kerk zijn geïntroduceerd.
In het [[Evangelie volgens Lucas|Evangelie van Lucas]] staat de tekst: ''Niemand steekt een lamp aan en zet die in de kelder of onder de korenmaat, maar op de standaard, opdat wie binnentreden het licht zien'' (Lukas 11:33 e.v.; in de [[Statenvertaling]]: ''En niemand, die een kaars ontsteekt, zet [die] in het verborgen, noch onder een koornmaat, maar op een kandelaar, opdat degenen, die inkomen, het licht zien mogen.''). Deze regels werden vaak op 11 november voorgedragen en in de mis besproken dit zou voor de bevolking aanleiding zijn geweest voor een lichtjesfeest. Moderne onderzoekers houden vaak het midden tussen beide standpunten. Sint-Maarten is een bedelfeest, en bedelfeesten waren nodig in de moeilijke wintermaanden. Bedeloptochten zoals met Sint-Maarten werden en worden (in België en sommige delen van Nederland) ook gehouden met [[Driekoningen]] of met [[Nieuwjaar]], en ook het [[sinterklaas]]feest heeft kenmerken van een bedelfeest.
In Amsterdam waren er in de 19e eeuw groepjes jongens die zingend langs de huizen liepen. "Eén liep voorop, hij droeg een kroontje met kaarsjes aan een lange stok. Degenen die hem volgden, hadden lichtjes van allerlei kleuren. Wanneer de jongens van de bewoners wat kregen, zongen ze een liedje vol goede wensen. Kregen ze niets, dan volgde een scheldpartij.<ref>M. Kruijswijk (2004) ''Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen'', p.195</ref>
===Ontwikkeling in de 20e eeuw===
Als bedelfeest was Sint-Maarten lange tijd een feest voor de armen. Rijke burgers zagen hun kinderen er liever niet aan mee doen. Pas in de jaren 20 en 30 van de [[20e eeuw]] veranderde deze houding. Het Sint-Maarten werd toen juist gezien als een mooie, eigen traditie, die behouden moest worden.
Omdat 11 november na de [[Eerste Wereldoorlog]] ook de dag werd waarop deze oorlog werd herdacht, is wel geprobeerd het feest een wereldlijke lading mee te geven. Het zou dan een vredesfeest moeten zijn. Dit heeft men uiteindelijk niet doorgezet. Het feest is, vooral in Nederland, juist vrij van enige religieuze of politieke lading.
In België is het vieren van Sint-Maarten beperkt tot de hieronder genoemde regio's, en hierin lijkt geen verandering te komen. Het is eerder zo dat het feest steeds minder wordt gevierd, met name in Belgisch Limburg, waar vroeger veel meer sint-maartensvuren moeten zijn voorgekomen. In Nederland is de situatie omgekeerd: in de 20e eeuw is het feest alleen maar populairder geworden, en steeds meer regio's organiseren vieringen. Typisch is de geleidelijke opkomst van het gebruik in Amsterdam (zie hier onder). Ook in de regio's waar het feest oorspronkelijk al werd gevierd is de traditie nog zeer levend.
===Ontwikkeling in de 21e eeuw===
Met de opkomst van [[Halloween]] in veel Europese landen, in dezelfde tijd van het jaar, is in sommige regio's van Nederland een concurrerend straatfeest ontstaan dat vooral bij de schooljeugd populair is.
==Verspreiding==
===Nederland===
[[Bestand:St. Maartensviering Weeknummer, 61-47 - Open Beelden - 27281.ogv|thumbtime=27|thumb|Sint-maartensviering in de Zaanstreek in 1961]]
In Nederland komt de viering voor in delen van het land. In Utrecht, waar Sint-Maarten de [[Beschermheilige|schutspatroon]] van is, is een Sint-Maartensberaad opgericht om Utrecht als Sint-Maartenstad te promoten.
Niet in iedere streek lijkt de traditie even sterk te leven; in [[Limburg (Nederlandse provincie)|Limburg]], [[Noord-Holland]] in West-Friesland en Kennemerland en [[Groningen (provincie)|Groningen]] werd in [[1997]] vastgesteld, dat in deze provincies de sint-maartensviering nog vrij actueel was. In de provincies [[Friesland]], [[Drenthe]] en [[Noord-Brabant]] bleek een vermeerdering van vieringen te zijn waargenomen. In mindere mate wordt Sint-Maarten gevierd in [[Zuid-Holland]] en [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en in delen van [[Overijssel]], [[Flevoland]] en [[Gelderland]].
In [[Amsterdam]] werd het feest eeuwenlang niet meer gevierd, tot het in de laatste decennia van de [[20e eeuw]] in de buitenwijken opdook onder invloed van omliggende gemeenten in de meer agrarische gebieden. In de jaren 1990 dook het feest weer op in de Weteringbuurt en aan de [[Amsterdamse grachten]]. In [[Amsterdam-Noord]] werd tot na de Tweede Wereldoorlog 'Sinteremaarten' gevierd met een tot lampion uitgesneden [[koolraap]], [[suikerbiet]] of [[voederbiet]], overeenkomstig de Duitse ''Rübengeistern''; raapgeesten, of de oorspronkelijke Ierse [[Jack-o'-lantern]], onderdeel van de oeroude tradities van dankfeesten voor Licht, Warmte, Gewas en Oogst. Inmiddels is het sint-maartenlopen in vrijwel geheel Amsterdam een levende traditie.
De (cor)relatie van het feest met religie is niet sterk. In Nederland wordt het sint-maartensfeest gevierd door kinderen van alle gezindten. In veel liedjes wordt nauwelijks aandacht aan de religieuze achtergrond besteed. De liedjes hebben vaak een humoristisch karakter en het repertoire wordt ieder jaar aangevuld met [[Parodie|parodiërende]] of [[Satire|satirische]] teksten.
11 november is ook de nationale dag van het Nederlandse deel van het eiland [[Sint Maarten (land)|Sint Maarten]], dat naar de heilige vernoemd is.
===België===
In [[België (hoofdbetekenis)|België]] leeft de traditie met name sterk in veel plaatsen in de [[Oostkantons]], in [[West-Vlaanderen]], in de streek rond [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] en in een paar (deel)gemeenten van en rond [[Dendermonde]]. Verder kennen [[Mechelen (stad)|Mechelen]], deelgemeente [[Hombeek]] en omliggende plaatsen waaronder [[Weerde]] en [[Peutie]] en plaatsen met een Sint-Martinuskerk zoals [[Sint-Martens-Lennik]], [[Moerzeke]] en [[Beveren (Oost-Vlaanderen)|Beveren-Waas]] een levendige viering. Zowel in [[Burcht (Antwerpen) | Burcht]] als in [[Beveren (Oost-Vlaanderen)|Beveren-Waas]] leeft de traditie van Sint-Maarten volop door de jaarlijkse optocht van Sint-Maarten te paard en de kinderen die "grielen". Dit is het rapen van het snoepgoed dat door Sint-Maarten wordt uitgestrooid rond de kerk. [[Olen (België)|Olen]], [[Retie]] en [[Wezel (België)|Wezel]] - te midden van de Antwerpse Kempen - stoken een sint-maarten(s)vuur. In [[Limburg (Belgische provincie)|Belgisch-Limburg]] vindt men tradities die lijken op die in [[Limburg (Nederlandse provincie)|Nederlands-Limburg]], maar ze zijn daar minder actueel dan in Nederland. Elders in het land wordt Sint-Maarten niet traditioneel gevierd: er zijn concerten of feesten. De vieringen vallen vaak samen met de herdenkingen van de [[wapenstilstandsdag|wapenstilstand]].
[[Bestand:Martinigansl mit Rotkraut und Serviettenknödel.jpg|thumb|Martinsgans of Martinigansl]]
[[Bestand:Weckmann.jpg|thumb|Drie [[Buikman|Weckmänner]]]]
===Duitsland===
In Duitsland wordt de katholieke legende, dat Sint-Maarten in dienst van het leger zijn officiersmantel met zijn zwaard in twee delen sneed en een helft aan een arme man zonder jas gaf, jaarlijks op ''Martinstag'' gevierd. In delen van Duitsland, Oostenrijk en [[Zuid-Tirol]] kent men het Sint-Maartenlopen. Kinderen lopen dan in een stoet met lantaarns door de straten, vaak voorafgegaan door iemand die met een rode mantel om, als Romeins leger-officier verkleed is en op een [[Schimmel (paard)|schimmel]] zit. Deze man stelt Sint-Maarten voor. Men noemt dit de ''Martinsritt''. De kinderen zingen liederen en als afsluiting is er een kampvuur dat ''Martinsfeuer'' genoemd wordt.
In de [[Nederrijn (Duitse regio)|Nederrijn]]regio en in het [[Bergisches Land|Nederbergse land]] wordt Sint-Maarten tijdens de lampionoptocht begeleid door een [[Fanfare (orkest)|fanfare]]korps. Na de optocht wordt de manteldeling nagespeeld, er is een korte toespraak door de Sint-Maartenfiguur en vervolgens krijgen de kinderen een papieren zak, de ''Martinstüte'', die gevuld is met snoepgoed, fruit en een ''[[Buikman|Weckmann]]''. Deze ''Martinstüte'' wordt soms ook uitgedeeld aan de bejaarden. Enkele weken voor de optocht wordt in de buurten geld ingezameld om deze gaven te bekostigen.
In [[Oost-Friesland]] in [[Duitsland]] kent men het ''Martinisingen'' waarbij onder andere ''Peepernööten'' gegeven worden. In [[Oostenrijk]] en delen van Duitsland eet men op deze dag traditioneel [[Ganzen|gans]], het zogenoemde ''Martinigansessen'' of ''Martinsgansessen''. Deze traditie komt voort uit de legende dat Sint-Maarten te bescheiden was om zich tot [[bisschop]] te laten wijden en zich daarom verstopte. Ganzen verraadden hem echter door hun gesnater. Een andere legende vertelt dat een stel ganzen onder de preek de kerk binnenliep en de preek verstoorden, de ganzen werden daarom gevangen en opgegeten.
In Duitstalige streken gaan kinderen ook langs de deuren om te zingen en snoepgoed te krijgen.
===Elders===
Ook in Noord-Frankrijk, in [[Frans-Vlaanderen]] en [[Zwitserland]] wordt Sint-Maarten (''Saint Martin'') gevierd.
[[Hongarije]] viert het feest onder de naam 'Márton-nap' of 'Tours-i Szent Márton ünnepnapja'. Documenten uit de 14de eeuw vermelden deze dag al als feestdag. Van oudsher is het feest gekoppeld aan de [[Advent (periode)|advent]]-[[vasten]]. De dag van Sint-Maarten was de laatste dag waarop uitgebreid gegeten en gedronken kon worden. Dit element van de vastentijd wordt enthousiast gevierd.
In het oosten van Oostenrijk wordt op deze dag dikwijls de nieuwe wijn door de pastoor gezegend.
==Tradities==
===Nederland===
Sint-Maarten wordt niet overal op dezelfde wijze gevierd. In sommige plaatsen worden optochten georganiseerd, in andere worden [[vreugdevuur|vreugdevuren]] ontstoken. Algemeen is de ''lampionnentocht''. Deze komt het meest voor in Nederland in de noordelijke provincies en in [[Noord-Holland]] (''keuvelen'' genoemd). De kinderen maken lampionnen of hollen een [[koolraap]] of [[suikerbiet]] (vergelijk ''[[Jack-o'-lantern]]'') of [[pompoen]] uit en gaan met de lichtjes langs de deuren. Daar zingen ze speciale [[sint-maartensliedje]]s en krijgen in ruil snoep of fruit. Ook kleurige, door de kinderen gemaakte, lampionnen worden gebruikt. In Nederland worden de lampionnen vaak tijdens de schooltijd gemaakt, bijvoorbeeld in de les handenarbeid. Met name bij het [[vrijeschoolonderwijs]] is St. Maarten een jaarlijks terugkerend feest met uitgeholde knollen of pompoenen en met waxinelichtjes. Tegenwoordig worden de lampionnen elders veelal met behulp van batterijen verlicht. Vroeger werd veel gebruikgemaakt van de [[Rommelpot (muziekinstrument)|foekepot]] om de liedjes die bij de rondgang werden gezongen te begeleiden. Het sint-maartensgebruik werd toen 'foekepotterij' genoemd.
Onder invloed van [[Halloween]] gaan sommige kinderen nu ook verkleed langs de deuren.
In de zuidelijke provincies van Nederland en in België komt het langs de deur gaan veel voor, soms in combinatie met een vreugdevuur of een optocht. In sommige West-Vlaamse dorpen wordt het van deur tot deur gaan 'ruusbuzen' genoemd, naar de eerste woorden van het liedje dat de kinderen zingen ("Ruus buus buus").
In [[Venlo (stad)|Venlo]] werd Sint Maarten soms bijgestaan door een [[Zwarte Piet]].<ref>https://www.beleven.org/feest/sint_maarten</ref>
===België===
[[Bestand:MCC-40647 Sint-Maartensfeest of Sint-Maartenskermis (1).tif|thumb|Sint-maartenskermis geschilderd tussen 1550 en 1599 door de Vlaming [[Pieter Balten]]]]
In [[Mechelen (stad)|Mechelen]] ligt de nadruk expliciet op het langs de deuren gaan. Kinderen gaan vaak verkleed, maar dragen geen lampionnen mee, alhoewel sommige deelgemeenten (zoals [[Rijmenam]]) wel iets gelijkaardigs kennen. De Mechelse kinderen zingen een eigen, uniek "Sinte Mette lied" (''Sinte-Mette van de ruggenuchte''). De in het liedje vermelde "kruk" is een draagstoel. Alhoewel dit vandaag bijna niet meer gebeurt, bestond vroeger elke "Sinte Mette"-groep uit een Sint gezeten op een draagstoel, die werd rondgedragen door zijn kompanen. Vandaag de dag houdt het ''Sinte Mette Genootschap'' deze Mechelse traditie in stand. Uitzonderlijk voor de regio Mechelen is dat ook de volwassenen Sint-Maarten vierden (de "grote Sinte Mette"), traditioneel op de zondag ná 11 november. Het Genootschap doet dit nu nog met de bedoeling geld in te zamelen dat gebruikt wordt voor de instandhouding van het feest.<ref>https://web.archive.org/web/20090202032735/http://www.sintemette.be/</ref>
De vreugdevuren zijn vooral typisch voor Limburg, meestal in combinatie met een optocht. Men verzamelt zich hier in de kerk waar het verhaal van Sint-Maarten verteld wordt. Vervolgens loopt men in een lampionnenoptocht naar een groot vuur (een zogenoemde ''troshoop'') waar 'de arme man' van het vertelde verhaal zich kan warmen. De kinderen krijgen traditioneel een [[oliebol]] uitgereikt. In [[Herk-de-Stad]] (Sint-Martinusgemeente) worden er met Sint-Maarten pannenkoeken gebakken. In een groeiend aantal dorpen komt het ook voor dat kinderen buiten de viering om van huis naar huis gaan om een lied te zingen en beloond te worden. De sint-maartensviering wordt meestal de vrijdag of zaterdag voor de 11e november gevierd om geen overlap te creëren met de start van het [[carnaval]]sseizoen (de 11e van de 11e). Ook buiten Limburg komen hier en daar vreugdevuren voor.
Optochten worden vooral in [[West-Vlaanderen]] gehouden, specifiek in de streek rond [[Veurne]] en [[Ieper]]. Deze stoeten vinden meestal plaats aan de vooravond van de naamdag, dus op 10 november. Sint-Maarten gaat hier vergezeld van [[Zwarte Piet]]. Samen lopen zij vooraan in de stoet en de kinderen met hun bieten volgen. Na de stoet (waar soms de plaatselijke fanfare of harmonie in meeloopt) kunnen de kinderen in veel gemeenten een zak met lekkernijen halen ([[Mandarijn (vrucht)|mandarijnen]], [[chocolade]], [[Karolientjes|piknikken]], [[Schuimpje (snoep)|Onze-Lieve-Vrouwtjes]], [[speculaas]], [[marsepein]] en [[sint-maartenskoek]]en). Op 11 november zelf krijgen de meeste kinderen meer lekkernijen en speelgoed.
In en rond Ieper vallen deze vieringen vaak samen met de verschillende herdenkingen van de [[Eerste Wereldoorlog]]. In [[Ardooie]], waar Sint-Maarten de patroonheilige is, gaat ieder jaar een avondstoet door de straten, volledig in het teken van Sint-Maarten en het begin van de winterperiode. Elk jaar komen duizenden toeristen op dit spektakel af.
====Overlapping met sinterklaasfeest====
[[Bestand:Martinsfeuer.jpg|thumb|[[Vreugdevuur]]]]
In België neemt Sint-Maarten soms de taak van [[Sinterklaas]] over. De verschillen kunnen van plaats tot plaats groot zijn. In de West-Vlaamse stad [[Wervik]] bijvoorbeeld komt in de ene wijk op 11 november Sint-Maarten langs met speelgoed, en in de andere wijk Sinterklaas op 6 december. [[Dendermonde]], [[Poperinge]] en ([[Zele (gemeente)|Zele]]) kennen een soortgelijk fenomeen. In verschillende deelgemeenten komt Sint-Maarten, terwijl in het centrum Sinterklaas komt. In [[Ieper]] en omgeving en in het Oost-Vlaamse [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]], [[Zele (Oost-Vlaanderen)|Zele]] en [[Beveren (Oost-Vlaanderen)|Beveren]] wordt meestal Sint-Maarten gevierd. Drie van deze gemeenten hebben een Sint-Martinuskerk als hoofdkerk. Ook [[Denderbelle]] heeft een Sint-Martinuskerk en viert (en bij uitbreiding heel [[Lebbeke]]) Sint-Maarten. Het aangrenzende [[Buggenhout]] met zijn Sint-Niklaaskerk viert dan weer Sinterklaas.
In Ieper komt Sint-Maarten de avond voor 11 november aan met de boot. Dan staan alle kinderen hem en zijn pieten op te wachten aan de kaai (Ieperlee). Daarna gaan ze in een grote stoet naar de Grote Markt. In [[Sijsele]] (een Sint-Martinusgemeente) wordt er dan weer enkel een sint-maartensstoet gehouden (op de vrijdagavond het dichtst bij de 11de november), maar speelgoed krijgen de kinderen alleen bij Sinterklaas. In [[Loppem]] (eveneens een Sint-Martinusgemeente) gaan de kinderen op van deur tot deur en zingen het sint-maartenslied om lekkers te krijgen.
In [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] komt Sint-Maarten de zaterdag voor 11 november officieel met de boot aan en wordt hij in een koets naar zijn troon op de Grote Markt gereden. Hij ontvangt dan op 11 november de massaal toegestroomde kinderen. Ook in de omgeving van [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] komt Sint-Maarten langs. Dit zijn de gemeentes [[Lede]], [[Wichelen]], [[Erpe-Mere]] (uitgezonderd deelgemeente [[Aaigem]]), [[Sint-Lievens-Houtem]] (enkel deelgemeente [[Bavegem]]), [[Haaltert]], [[Herzele (België)|Herzele]] (enkel deelgemeente [[Borsbeke]]), [[Wetteren]] (enkel deelgemeenten [[Westrem|Massemen en Westrem]]), [[Berlare]] (zonder de deelgemeentes), [[Zele (gemeente)|Zele]], [[Hamme (Oost-Vlaanderen)|Hamme]] (enkel deelgemeente [[Moerzeke]]), [[Lebbeke]], [[Opwijk]] (uitgezonderd deelgemeente [[Mazenzele]]) en de deelgemeentes [[Sint-Gillis-bij-Dendermonde]], [[Appels]], [[Oudegem]], [[Schoonaarde]] en [[Mespelare]] van [[Dendermonde]] waar Sinterklaas ook door Sint-Maarten wordt vervangen. Meestal komt hij in de nacht van 10 op 11 november. Opmerkelijke verschillen zijn dat Sint-Maarten in de [[hemel]] woont en niet in [[Spanje]], dat hij slechts één [[Zwarte Piet]] heeft, en dat zijn rijdier soms een ezel is in plaats van een [[Schimmel (paard)|schimmel]].
In [[Beveren (Oost-Vlaanderen)|Beveren]] wordt Sint-Maarten niet uitgebeeld met mijter en lange baard, maar als een Romeins soldaat te paard die zijn rode mantel deelt met de armen. Hij rijdt van wijk tot wijk en strooit snoepgoed. De kinderen proberen hiervan zo veel mogelijk te verzamelen. Dit noemt men ''grielen''. De kinderen krijgen geen speelgoed van Sint-Maarten. Daarvoor komt Sinterklaas langs op 6 december.
[[Veurne]] is een stad die beide heiligen, zowel Sinterklaas als Sint-Maarten, verwelkomt. In Veurne staat de Sint-Niklaaskerk, met een marmeren beeld onder de preekstoel gewijd aan Sint-Niklaas. Maar ook Sint-Maarten wordt in Veurne vereerd. Elk jaar op de vooravond van 11 november wordt er een sint-maartensstoet gehouden waarbij alle kinderen samenkomen op de grote markt. Daar wordt er snoepgoed van het balkon van het oud stadhuis gegooid. Meestal worden er bij het sint-maartensfeest kleren aan de kinderen gegeven, en krijgen ze speelgoed bij het sinterklaasfeest.
In het Meetjesland zijn er twee gemeenten met Sint-Maarten als parochieheilige: Zomergem, waar het feest is vervangen door Sinterklaas, en Lovendegem. In Lovendegem komt Sint-Maarten, eigenlijk gewoon Sinterklaas, de zondag voor 11 november aan met een boot op de Brugsevaart ter hoogte van de Kasteeldreef en ontvangt dan de kinderen in het parochiaal centrum. Hoewel ook daar de druk om over te schakelen naar Sinterklaas groot is houden Landelijke Gilde en het Sint-Maartensgilde (een gilde verbonden aan de Sint-Martinuskerk) vast aan de traditie.
===Duitsland===
[[Bestand:WeckMartinsgans.jpg|thumb|Broodje in de vorm van een gans; ''Martinsgans'']]
[[Pelzmärtel]] is in [[Franken (gebied)|Franken]] de cadeautjesbrenger tijdens Sint Maarten, maar ook hier komt het voor dat de cadeautjes juist tijdens het Sinterklaasfeest worden gebracht. De figuur wordt dan ''Pelznickel'' genoemd.
===Hongarije===
Het feest Márton-nap wordt voornamelijk in de familie, eventueel uitgebreid met vrienden, gevierd. Eten en drinken staat centraal. Het belangrijkste gerecht is ganzenvlees. Een legende verhaalt dat Sint-Maarten zich verstopte tussen de ganzen omdat hij niet verkozen wilde worden tot paus. Met hun gegak hebben de ganzen hem echter verraden. Vandaar dat ganzenvlees, in welke vorm dan ook, niet mag ontbreken tijdens het feest: wie die dag geen ganzenvlees eet, zal het hele jaar honger lijden zo zegt men. De dag wordt ook gebruikt om de nieuwe wijn te schenken. Maar nog liever de nieuwe pálinka, Hongaarse schnaps. Anno 2010 worden rond Márton-nap veel markten georganiseerd. In de Duitstalige streken van Hongarije gaan de kinderen al zingend langs de deuren en kent men nog optochten, soms zelfs met Sint-Maarten in Romeinse kledij op een paard.
==Liedjes==
{{Zie hoofdartikel|Sint-maartensliedje}}
[[Bestand:St. Martin in Huisberden PM16b.jpg|thumb|Sint-Maarten op een paard, Duitsland, 11 november 2016]]
Er zijn talloze sint-maartensliedjes. Vooral in Nederland is er sprake van een nog altijd groeiend repertoire. Veel liedjes hebben een humoristische lading, al zijn er ook nog oude bedelliedjes. Sommige liedjes komen in het hele taalgebied voor, zoals ''Sint-Maarten'', andere liedjes komen slechts in een klein aantal dorpen voor. De liedjes staan in een lange, orale traditie. Het oudst bekende sint-maartensliedje is het volgende:
:''Stoockt vier, maeckt vier:
:''Sinte Marten komt hier
:''Met syne bloote armen
:''Hij soude hem gheerne warmen?
De regels van dit lied komen nog in diverse bestaande sint-maartensliedjes terug. Ook voor andere liedteksten geldt dat ze heel oud zijn, wat blijkt uit de grote verspreiding ervan.
Een onderverdeling in tien hoofdgroepen is - met voorbeelden van zowel tekst als melodie - te vinden in M. Kruijswijk (2004).<ref>M. Kruijswijk (2004) ''Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen'', p. 199-211</ref>
==Trivia==
[[Bestand:Das festliche Jahr img383 Das Martinsfest in Düsseldorf.jpg|thumb|''Das Martinsfest in Düsseldorf'', 1863]]
*De dag na het sint-maartensfeest wordt in sommige liedjes ''Sint-Kruk'' of ''Sinterkrukke'' (zoals in het Venlose ''Sintermertes Veugelke''-lied) genoemd. Dit verwijst naar paus Martinus I, de laatste paus-martelaar (naamdag eertijds 12 November, tegenwoordig 13 April) en diens bisschopsstaf (de Paus is tevens bisschop van Rome).
* Een spreekwoord in het [[Venlo (gemeente)|Venloos]] luidt: ''As de kinder Sintermertes Veugelke zinge, make de verkes eur testament'' (Als de kinderen een sint-maartensliedje zingen, dan schrijven varkens hun testament). Varkens werden traditioneel geslacht vanaf 11 november.
==Zie ook==
*[[Schimmelrijder]]
==Externe link==
* [http://jefdejager.nl/smaarten.php Rituelen en tradities rond Sint-Maarten]
{{Appendix}}
{{Commonscat|St. Martin's Day in the Netherlands|Sint-Maarten}}
| |||