|
Een '''ijzeren eeuw''' of '''''saeculum ferrorum''''' in het algemeen is een tijd van ellende en geweld, maar kan ook een specifieke [[eeuw]]aanduiding zijn. De term werd in het [[Engels]] en het [[Frans]] tot in de [[19e eeuw]] ook vaak gebruikt. Inmiddels zijn deze definities van ''Iron Age'' of ''Âge du fer'' verouderd, omdat die begrippen in de moderne [[historiografie]] meestal verwijzen naar de [[IJzertijd]].
== Oudheid ==
[[Hesiodos]] zag in zijn ''[[Werken en Dagen]]'' de tijd waarin hij leefde als een ijzeren eeuw. Deze zou zijn gevolgd op een [[Gouden eeuw (metafoor)|gouden]], [[Zilveren eeuw|zilveren]], [[Bronzen eeuw|bronzen]] en heldentijdperk die bij elkaar de [[Tijdperken van de Mens]] vormden.
== Tiende eeuw ==
Door [[Lorenzo Valla]] en [[Caesar Baronius]] werd de tiende eeuw de ijzeren eeuw genoemd. De neergang betrof vooral de periode tussen ongeveer 880 en 960. Het [[Frankische Rijk|Karolingische Rijk]] viel uiteen en men kreeg invallen van de [[Vikingen]] te verduren, waarmee een einde kwam aan de [[Karolingische renaissance]] en men kon denken in de [[eindtijd]] te leven. Pas met de regering van [[Keizer Otto I de Grote|Otto de Grote]] en de [[Ottoonse renaissance]] die daarop aanbrak, eindigde deze neergang. In de [[kerkgeschiedenis]] geldt deze periode ook als een duistere eeuw of ''saeculum obscurum'' gezien het morele verval van de Kerk. Een tegenbeweging hierop is de [[orde van Cluny]], een [[Benedictijnen|benedictijnse kloosterorde]] die van de tiende tot de twaalfde eeuw grote invloed had op de politieke situatie en religieuze leven in [[West-Europa]], en de [[Gregoriaanse hervorming]].
== Zeventiende eeuw ==
[[Jean-Nicolas de Parival|Parival]] noemde juist de [[17e eeuw|zeventiende eeuw]] met zijn vrijwel permanente staat van oorlog en grote sociale veranderingen de ijzeren eeuw.
== Negentiende eeuw ==
Ook de [[19e eeuw|negentiende eeuw]] wordt wel als zodanig aangeduid in de [[Nederlandse geschiedenis]], maar dan niet vanwege geweld en ellende, maar omdat er veel gebruik werd gemaakt van [[IJzer (element)|ijzer]] in constructies. Deze aanduiding gebeurde al in de eeuw zelf, getuige het volgende citaat:
:"''De eeuw, waarin wij leven, kan met regt de ijzeren eeuw worden genaamd; heden ten dage is het ijzer even onmisbaar voor onze behoeften als de lucht, het water en het vuur. Het ijzer is de voornaamste grondslag onzer nijverheid; het ijzer voert ons over den Oceaan; het ijzer sleept ons over de groote wegen; over ijzeren bruggen trekken wij stroomen en rivieren over.''"<ref>[http://books.google.nl/books?id=aUFKAAAAYAAJ&lpg=RA2-PA16&ots=VShgQjWBer&dq=De%20eeuw%2C%20waarin%20wij%20leven%2C%20kan%20met%20regt%20de%20ijzeren%20eeuw%20worden%20genaamd%3B%20heden%20ten%20dage%20is%20het%20ijzer%20even%20onmisbaar%20voor%20onze%20behoeften%20als%20de%20lucht%2C%20het%20water%20en%20het%20vuur.%20Het%20ijzer%20is%20de%20voornaamste%20grondslag%20onzer%20nijverheid%3B%20het%20ijzer%20voert%20ons%20over%20den%20Oceaan%3B%20het%20ijzer%20sleept%20ons%20over%20de%20groote%20wegen%3B%20over%20ijzeren%20bruggen%20trekken%20wij%20stroomen%20en%20rivieren%20over&hl=nl&pg=RA2-PA16#v=onepage&q=De%20eeuw,%20waarin%20wij%20leven,%20kan%20met%20regt%20de%20ijzeren%20eeuw%20worden%20genaamd;%20heden%20ten%20dage%20is%20het%20ijzer%20even%20onmisbaar%20voor%20onze%20behoeften%20als%20de%20lucht,%20het%20water%20en%20het%20vuur.%20Het%20ijzer%20is%20de%20voornaamste%20grondslag%20onzer%20nijverheid;%20het%20ijzer%20voert%20ons%20over%20den%20Oceaan;%20het%20ijzer%20sleept%20ons%20over%20de%20groote%20wegen;%20over%20ijzeren%20bruggen%20trekken%20wij%20stroomen%20en%20rivieren%20over&f=false ''Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek''], 1841</ref>
''De IJzeren Eeuw'' is de titel van een tv-serie over de geschiedenis van Nederland in de negentiende eeuw, van 3 april t/m 26 juni 2015 uitgezonden door de [[Nederlands publiek omroepbestel|publieke omroep]].<ref>[http://www.npogeschiedenis.nl/ijzereneeuw.html De IJzeren Eeuw, www.npogeschiedenis.nl]</ref>
Parallel daaraan is er van 5 maart t/m 2 augustus 2015 in het [[Amsterdam Museum]] een tentoonstelling over ''De IJzeren Eeuw'' geweest.<ref>[http://hart.amsterdammuseum.nl/92283/nl/de-ijzeren-eeuw De IJzeren Eeuw, www.amsterdammuseum.nl]</ref>
=== Literatuur ===
* De IJzeren Eeuw • Het begin van ons moderne Nederland, door Hans Goedkoop & Kees Zandvliet. Walburg Pers, Zutphen; 2015. ISBN 978-90-5730-341-8
{{Appendix}}
[[Categorie:Oudheid]]
| 