Arnhemse villamoord: verschil tussen versies

De '''Arnhemse villamoord''' op [[2 september]] [[1998]] betreft een [[roofmoord]] op de 63-jarige Geke van 't Leven-de Goede in haar [[Villa (bouwkunde)|villa]] aan de Apeldoornseweg in [[Arnhem]]. De bewoonster werd dodelijk door het hoofd geschoten. Een 33-jarige vriendin die op bezoek was, liep een hoofdwond op, vermoedelijk door een [[schampschot]]. Negen mannen, waarvanvan wie acht van [[Turken|Turkse]] afkomst, werden voor de moord veroordeeld. In de media en de wetenschap is de schuld van de veroordeelden echter in twijfel getrokken, nadat uit opnames van de verhoren was gebleken dat zij onder grote druk van de recherche misschien [[Valse bekentenis|valse verklaringen]] hadden afgelegd.

Op de avond van 2 september 1998 was Geke van 't Leven-de Goede alleen thuis in haar witte villa aan de Apeldoornseweg. Een 33-jarige vriendin van de bewoonsterhaar kwam rond 19:.45 uur aan bij de villa om een jas op te halen, die zij voor haar had gemaakt.<ref>{{Citeer web |url=https://www.npostart.nl/de-villamoord/15-01-2020/KN_1711807 |titel=De Villamoord, Afl. 1: De bekentenis |uitgever=NPO Start |datum=16 januari 2020}}</ref> De bezoekster belde aan bij de voordeur, maar niemand deed open. Hierna liep ze naar de achterkant van de villa, waar ze een trap omhoog liepopliep en via de achterdeur de villa betrad. In de woning trof ze de bewoonster aan, die op dat moment werd overvallen door een man met een vuurwapen. De overvaller sommeerde hen op het bed in de slaapkamer te gaan liggen. Eenmaal daar loste hij twee schoten, op beide vrouwen een. Geke van 't Leven werd doorin het hoofd geraakt en overleed ter plekke. De bezoekster liep een hoofdwond op door een schampschot, maar overleefde door te doen alsof ze dood was.<ref>[https://web.archive.org/web/20150801115051/http://www.eenvandaag.nl/criminaliteit/49145/_verkeerde_mannen_veroordeeld_voor_villamoord_arnhem 'Verkeerde mannen veroordeeld voor villamoord Arnhem'], ''EenVandaag'', 5 februari 2014</ref> Nadat de dader de villa had verlaten, belde zij een vriend en vervolgens haar broer, omdat ze zich het [[alarmnummer]] niet kon herinneren.

De ontvreemde buit was gering: een [[portemonnee]], een paar [[bankpas]]jes en een armband waren meegenomen. Het gebruikte moordwapen werd nooit gevonden, maar door twee kogels van 7,65 mm die op de plaats delict werden aangetroffen kon worden vastgesteld dat dit waarschijnlijk een [[FN Browning 1922]] geweest is.<ref>{{Citeer web|url=https://www.kro-ncrv.nl/programmas/villamoord/seizoenen/seizoen-2020/het-schampschot-kn1711809|titel=De Villamoord, Afl. 3: Het schampschot|bezochtdatum=18 januari 2020|datum=17 januari 2020|uitgever=KRO-NCRV}}<br />Zie video vanaf 14.28.</ref> Bloedsporen en vingerafdrukken die in de villa werden aangetroffen leverden geen match op (ook met niemandgeen van de uiteindelijk veroordeelden).

Een getuige had vóór de overval een donkere [[Volkswagen Golf]] gezien bij de villa. Een andere getuige was op het tijdstip van de overval zijn hond aan het uitlaten op het wandelpad achter de bewuste villa, waar hij een van de schoten had gehoordhoorde.

Uit de getuigenverklaring van de bezoekster bleek dat zij slechts één overvaller had gezien. Na een tip van een geheime informant kwam de recherche echter op het spoor van een aantal verdachten binnen het Arnhemse drugscircuit. Uiteindelijk werd er na ongeveer een half jaar na de moord een negental verdachten gearresteerd die de overval samen zouden hebben gepleegd.<ref>{{Citeer web|url=https://www.npostart.nl/de-villamoord/16-01-2020/KN_1711808|titel=De Villamoord, Afl. 2: De geheime informant|datum=16 januari 2020|uitgever=NPO Start}}</ref> Er was nog eenEen tiende verdachte, die de schutter zou zijn. Deze verdachtegeweest, bevond zich echter in [[Duitsland]]. Een verzoek tot [[uitlevering]] werd niet ingewilligd nadat Duitse autoriteiten de zaak onderzochten en concludeerden dat er te weinig bewijs was in de zaak om tot een vervolging over te gaan.<ref>{{Citeer web|url=https://www.hogeraad.nl/actueel/nieuwsoverzicht/2021/april/herzieningsaanvragen-zaak-arnhemse-villamoord-ongegrond/|titel=Herzieningsaanvragen zaak Arnhemse villamoord ongegrond|bezochtdatum=2021-09-18|auteur=Hoge Raad der Nederlanden|werk=Hoge Raad|taal=nl}}</ref>

De [[bekentenis]] van een van de verdachten was doorslaggevend voor de arrestatie van de groep en het scenario van de roofoverval dat de politie zou hanteren. Bij gebrek aan [[Forensisch onderzoek|forensisch bewijs]] dat aan de verdachten gekoppeld kon worden, moest de politie het vooral doen met bekentenissen en getuigenissen. De verdachten werden daarom stevig verhoord, wat vaak werd opgenomen. Dit heeft uiteindelijk zo'n 160 [[Videocassette|videobanden]] aan verhoren opgeleverd. Deze opnames speelden later een cruciale rol in nader onderzoek over de manier van verhoren in het politieonderzoek en het ontstaan van de bekentenis.

De negen verdachten werden op 29 december 1999 door de [[Rechtbank (Nederland)|rechtbank]] schuldig bevonden en veroordeeld tot [[gevangenisstraf]]fen van vijf tot twaalf jaar.<ref>[https://www.destentor.nl/arnhem/advocaat-knoops-nieuw-bewijs-dat-bekentenissen-in-arnhemse-villamoord-vals-zijn~a27bf691/ Advocaat Knoops: nieuw bewijs dat bekentenissen in Arnhemse Villamoord vals zijn], ''de Stentor'', 19 december 2019</ref><ref>{{Citeer web|url=https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBARN:1999:AA4112|titel=ECLI:NL:RBARN:1999:AA4112, voorheen LJN AA4112, Rechtbank Arnhem, 05-072605/99|bezochtdatum=2021-09-18|auteur=<span>Rechtbank Arnhem</span>|datum=2001-07-04|werk=uitspraken.rechtspraak.nl|taal=nl}}</ref> Voor de bewijsvoering werd voornamelijk gebruik gemaakt van de bekentenissen van een van de verdachten. Acht van de negen veroordeelden gingen in hoger beroep. De veroordeelde op wiens bekentenis de straffen rustten, ging als enige niet in hoger beroep.<ref>[https://krantenbankzeeland.nl/issue/pzc/2000-12-13/edition/null/page/3 Straffen tot 12 jaar voor villamoord], ''Provinciale Zeeuwse Courant'', 13 december 2000, p. 3</ref><ref>[http://justitie.eenvandaag.nl/tv-items/60817/_valse_bekentenissen_onder_druk_van_rechercheurs_ 'Valse bekentenissen onder druk van rechercheurs'], ''EenVandaag'' (25 juli 2015)</ref><ref>[http://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2050008/Overlevende-Arnhemse-villamoord-reageert-op-beschuldigingen Overlevende Arnhemse villamoord reageert op beschuldigingen], Omroep Gelderland, 5 februari 2014</ref> Vóór de uitspraak in hoger beroep heeftpleegde een van de veroordeelden zelfmoord gepleegd in zijn cel. In een achtergelaten briefje verklaarde hij onschuldig te zijn aan het misdrijf. Op 12 december 2000 werden de verdachten wederom veroordeeld door het [[Gerechtshof (Nederland)|gerechtshof]].<ref>{{Citeer web|url=https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHARN:2000:AA8995|titel=ECLI:NL:GHARN:2000:AA8995, voorheen LJN AA8995, Gerechtshof Arnhem, 21-000018-00|bezochtdatum=2021-09-18|auteur=<span>Gerechtshof Arnhem</span>|datum=2000-12-13|werk=uitspraken.rechtspraak.nl|taal=nl}}</ref> Velen kregen zelfs zwaardere straffen.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hof-verhoogt-straffen-zeven-betrokkenen-bij-villamoord~b2c56492/ Hof verhoogt straffen zeven betrokkenen bij villamoord], ''de Volkskrant'', 13 december 2000</ref> Een verdachte gaatging vervolgens in cassatie met advocaat [[Gerard Spong]]. De [[Hoge Raad der Nederlanden|Hoge Raad]] liet het oordeel van het gerechtshof in stand.<ref>{{Citeer web|url=https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2021:633|titel=ECLI:NL:HR:2021:633, Hoge Raad, 20/00985|bezochtdatum=2021-09-18|auteur=<span>Hoge Raad</span>|datum=2021-04-20|werk=uitspraken.rechtspraak.nl|taal=nl}}</ref> Alle acht van de resterende veroordeelden zaten hun straf uit.

Het boek zorgde vlak na publicatie voor controverse door te suggereren dat de toen aanwezige 33-jarige vriendin van het slachtoffer meer zou weten, en wellicht zelf niet eens werkelijk beschoten zou zijn en zelf de moord zou kunnen hebben gepleegd.<ref>[https://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2399307/Veroordeelde-Arnhemse-Villamoord-deed-valse-bekentenis-onder-druk 'Veroordeelde Arnhemse Villamoord deed valse bekentenis onder druk'], Omroep Gelderland'', 11 februari 2019''</ref> Hierop nam de uitgever het boek binnen een week na verschijnen tijdelijk uit de handel op instigatie van de projectleider en hoogleraar rechtspsychologie [[Peter van Koppen]], die de supervisie had over het Project Gerede Twijfel.<ref>[https://web.archive.org/web/20140223091550/http://www.limburger.nl/article/20140205/REGIONIEUWS01/140209394 UM: Boek Villamoord terug in de handel], ''De Limburger'', 5 februari 2014</ref> Het laatste hoofdstuk met daarin de speculatieve veronderstellingen kreeg hij pas na verschijning van het boek onder ogen. Het boek was zonder zijn toestemming uitgegeven en zowel de nabestaanden als de nu beschuldigde getuige waren niet van tevoren ingelicht.<ref>[http://www.telegraaf.nl/binnenland/22246005/__Verbod_boek_villamoord__.html Boek Arnhemse villamoord uit de handel], ''De Telegraaf'', 27 januari 2014</ref><ref>[http://www.nu.nl/boek/3686128/boek-arnhemse-villamoord-handel.html Boek Arnhemse villamoord uit de handel], NU.nl, 27 januari 2014</ref> Na een gesprek tussen professor Van Koppen en dr. Israëls kreeg de getuige van de roofmoord op 5 februari een aanbod per e-mail om (binnen vier weken) een [[Epiloog|nawoord]] te schrijven dat ongecensureerd zou worden opgenomen in een volgende editie van het boek.<ref>[https://www.observantonline.nl/Home/Artikelen/id/45233 Slachtoffer schietpartij mag nawoord schrijven], ''Observant'', 6 februari 2014</ref><ref>[https://www.gld.nl/nieuws/2049995/overlevende-villamoord-mag-nawoord-schrijven Overlevende Villamoord mag nawoord schrijven], Omroep Gelderland, 5 februari 2014</ref> Dr. Israëls bleef achter zijn conclusie staan dat de verkeerde mannen zijn veroordeeld en dat de zaak een [[Revisie (rechtspraak)|herziening]] verdiende, omdat uit het dossier zelfs niet gebleken is op grond waarvan de negen veroordeelden tot verdachten werden. Deze conclusie werd ook niet door Van Koppen bestreden.

De onderzoekers van de universiteit van Maastricht concluderenconcludeerden in het boek ook dat er in de zaak van de Arnhemse villamoord in juridisch-technische zin geen sprake iswas van een zogenaamd ''nieuw feit'', een [[Novum (recht)|novum]], op grond waarvan de zaak volgens de wet heropend kankon worden, want de bronnen en feiten in hun onderzoek waren dezelfde die de toenmalige rechters ter beschikking stonden en op grond waarvan de veroordelingen tot stand zijnwaren gekomen.<ref>Zo valt te lezen op pagina 246 van het boek.</ref> De onderzoekers wijzenwezen toch op de mogelijkheid van een herzieningsverzoek, omdat zij zelf gerede twijfel hebbenhadden aan het daderschap van de veroordeelden in deze zaak en omdat de recente wettelijke verruiming van de herzieningsregeling zou kunnen leiden tot nieuw onderzoek bij de Hoge Raad.

Op 18 september 2018 presenteerde de Adviescommissie afgesloten strafzaken een rapport waarin staat dat de veroordelingen "potentieel onveilig" zijnwaren. Volgens de onderzoekscommissie heefthad de recherche grove fouten gemaakt, waardoor mogelijk valse bekentenissen zijnwaren afgelegd.<ref>[https://knoopsadvocaten.nl/2018/09/18/nader-onderzoek-in-arnhemse-villamoord/ Nader onderzoek in Arnhemse Villamoord], Knoops' advocaten</ref> De Hoge Raad wilde aanvullend onderzoek naar een aantal DNA-sporen, waarna zou worden bepaald of de zaak opnieuw behandeld moetmoest worden.<ref>[https://nos.nl/artikel/2250983-negen-mannen-zaten-mogelijk-onterecht-vast-voor-arnhemse-villamoord.html Negen mannen zaten mogelijk onterecht vast voor Arnhemse villamoord], NOS, 18 september 2018, laatst geraadpleegd op 18 september 2018.</ref> Op 16 december 2019 werd dit aanvullende onderzoek door de advocaat-generaal gesloten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.hogeraad.nl/actueel/nieuwsoverzicht/2019/december/ag-sluit-nader-onderzoek-arnhemse-villamoord/|titel=Advocaat-generaal sluit nader onderzoek Arnhemse Villamoord|bezochtdatum=2021-09-18|auteur=Hoge Raad der Nederlanden|werk=Hoge Raad|taal=nl}}</ref> Na de sluiting van het aanvullende onderzoek werd een herzieningsverzoek ingediend door advocaat Paul Acda.<ref>{{Citeer web|url=https://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2440695/Herzieningsverzoek-Villamoord-ingediend-maar-onderzoek-gaat-door|titel=Herzieningsverzoek Villamoord ingediend, maar 'onderzoek' gaat door|werk=Omroep Gelderland|auteur=Lonneke Gerritsen|datum=17 maart 2020|bezochtdatum=2 februari 2021}}</ref> Op 2 februari 2021 maakte de advocaat-generaal bekend aan de Hoge Raad een negatief advies te geven over het herzieningsverzoek, omdat er geen sprake zou zijn van een novum. De Hoge Raad ging hier in mee oordeelde vervolgens op 20 april 2021 dat de de herzieningsaanvraag ongegrond was.<ref>{{Citeer web|url=https://www.hogeraad.nl/actueel/nieuwsoverzicht/2021/april/herzieningsaanvragen-zaak-arnhemse-villamoord-ongegrond/|titel=Oordeel: geen herziening Arnhemse villamoord}}</ref>

In januari 2020 zond de [[Stichting Nederlandse Publieke Omroep|NPO]] de driedelige documentaire ''De Villamoord'' van de [[KRO-NCRV]] uit, bestaande uit drie afleveringen. Paul Acda, advocaat van enkele veroordeelden, en Han Israëls, auteurs van ''De Arnhemse villamoord, valse bekentenissen,'' komenkwamen veelvuldig in de serie voor. Daarnaast bevatbevatte hetde serie interviews met verschillende veroordeelden, rechercheurs, getuigen en nabestaanden van de zaak. Naar aanleiding van verdere bevindingen en tips die de producenten na de uitzendingen van het eerste seizoen binnenkregen, is er een tweede reeks van drie afleveringen geproduceerd, welkedie in 2021 verscheen.werd uitgezonden.