Delfts blauw: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
pope Labels: Vervangen Ongedaan gemaakt Misbruikfilter: Leeghalen Visuele tekstverwerker |
k 1 bewerking van 93.92.26.97 (overleg) teruggedraaid tot laatste versie van DutchTina |
||
Regel 1:
{{Zie artikel|Voor het artikel over een televisieprogramma uit Delft, zie [[Delft Blauw (televisieprogramma)|Delft Blauw]].}}
[[Bestand:Vervaardingen van Delfts Blauw, antiekbeurs in het Prinsenhof Weeknummer, 76-44 - Open Beelden - 79929.ogv|thumb|thumbtime=13|Bioscoopjournaal uit 1976 over het maken van Delfts blauw aardewerk.]]
[[File:Tentoonstelling van Delftse keramiek Weeknummer 58-45 - Open Beelden - 28024.ogv|thumb|start=21|end=1:54|Productie van Delfts aardewerk in 1958]]
[[Bestand:Delftware plaque with the Prophet Elijah fed by the Ravens.jpg|thumb|210px|Anoniem. ''Plaat met voorstelling van de profeet Elia door de raven gevoed''. 1658. Amsterdam, [[Rijksmuseum Amsterdam]].]]
[[Bestand:Delftware plaque with landscape and figures 001.jpg|thumb|210px|Anoniem. ''Plaat, in blauw beschilderd met landschap en figuren''. Ca. 1665. Amsterdam, Rijksmuseum Amsterdam.]]
[[Bestand:Delftware in het Provinciehuis Haarlem.jpg|210px|thumb|Kat op tegels in het Provinciehuis te Haarlem]]
'''Delfts blauw''' is een type [[Faience (aardewerk)|faience]] ([[aardewerk]]) met blauwe decoratie, dat traditioneel in [[Delft]] wordt vervaardigd. Het ontstond aan het einde van de [[16e eeuw]] als goedkoop alternatief voor het blauwwitte [[Porselein#Chinees porselein|Chinese porselein]]. Het Delfts blauw werd in korte tijd zeer populair en beleefde een bloeiperiode in de periode 1650-1750, toen er in Delft een honderdtal aardewerkfabrieken actief waren. De industrie werd omstreeks 1800 weggevaagd door goedkoper aardewerk uit met name [[Engeland]] ([[Staffordshire]]). Tegenwoordig is er nog maar één fabriek in Delft die ‘echt’ Delfts blauw produceert, "De Porceleyne Fles". Andere soorten Delfts aardewerk zijn het meerkleurige [[Boerendelfts]] en het [[Delfts wit]].
==Ontstaan==
In de 16e eeuw introduceren Vlaamse pottenbakkers het tinglazuur in de noordelijke Nederlanden, ter vervanging van het aloude loodglazuur. Dit tinglazuur aardewerk ontstond in Italië in de 15e eeuw en is beter bekend als [[majolica]]. De eerste Delftse producten in tinglazuur worden dan ook met bonita in die term aangeduid. Aan het einde van de 16e eeuw introduceren eerst de Portugezen en later de Nederlanders zelf Chinees [[porselein]], met zijn kenmerkende blauwe beschildering, in Nederland. Dit geïmporteerde porselein was fijn en sierlijk en was onmiddellijk zeer gewild. Alleen de zeer rijken konden het zich echter permitteren. De Delftse majolicabakkers, die nog geen echt porselein konden maken, maakten wel imitatie-porselein. Dit was rood aardewerk bedekt met een wit dekkend oppervlak, waarin men gekleurde decoraties aanbracht.
Door toevoeging van [[Mergel (sedimentologie)|mergel]] konden de majolicabakkers hun product verbeteren, het aardewerk werd dunner en werd [[Faience (aardewerk)|faience]] genoemd. In het begin brachten de Delftse bakkers vooral oosterse decoraties aan op de Delftse faience. Later werden de afbeeldingen echter Nederlands van aard. Met Delfts blauw wordt dus eigenlijk Delftse faience bedoeld. Het had zo'n succes dat er rond 1700 alleen al in Delft 33 bakkerijen waren. Deze bakkerijen worden ook wel aangeduid met het woord [[plateel]], een middeleeuws woord voor ''platte schotel''. De bakkerijen maakten echter niet alleen mooie pronkstukken, maar ook veel eenvoudige gebruiksartikelen. Elke bakkerij had zijn eigen, door het stadsbestuur van Delft vastgelegde, merkteken.
[[Bestand:Vase in Imari style.jpg|thumb|200px|Geribde vaas (ca. 1700-1720), uit ''De Griekse A'', een beroemde manufactuur. Dit Delfts doré is een imitatie van Japans (export of Imari) porselein. Museum [[Geelvinck-Hinlopen Huis]]]]
[[Bestand:Delftblauwmerk.JPG|thumb|200px|border|''Merkteken van De Porceleyne Fles, vervaardigingsjaar 1959'']]
==Bloeiperiode==
Beroemd zijn vooral de [[Oudhollandse tegels|tegels]], apothekersflessen, sierborden, vazen, kandelaars en serviesgoed. Het eerste Chinese porselein dat de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] naar Nederland vervoerde, is gemaakt gedurende de [[Ming]]-dynastie. Dit verklaart dat veel van de Delftse producten, ook ver na de val van deze dynastie (1644), met typisch Ming-achtige of [[Wanli]] motieven versierd zijn. Maar het Delfts blauw is meer dan goedkopere aardewerken kopieën van Chinees porselein. In de 17e eeuw weten Delftse keramiekschilders als [[Isaac Junius]], [[Frederik van Frytom]] en [[Arie de Milde]] de kwaliteit van hun producten tot ongekende hoogte te brengen. Hun eindproducten zijn ware kunstwerkjes. Door nieuwe schilder- en baktechnieken zorgden ze steeds weer voor verrassingen.
==Verval==
In de tweede helft van de [[18e eeuw]] verdwenen de plateelbakkerijen in Delft een voor een. In 1794 waren er nog tien manufacturen over. Er was minder vraag naar het Delftse blauw door de opkomst van goedkoop, maar kwalitatief goed Engels aardewerk.
De in 1653 gestichte bakkerij [[De Porceleyne Fles]] is de enige die sinds de 17e eeuw continu in proces is geweest. Andere bakkerijen zijn [[Goedewaagen (bedrijf)|Goedewaagen]], [[De Delftse Pauw]], [[De Candelaer]] en Heinen Delfts Blauw. De eerste vier bakkerijen zijn open voor publiek. Tijdens de rondleidingen en bezichtigingen ziet men hoe het Delfts Blauw nu nog steeds op authentieke wijze wordt vervaardigd.
Ook nu nog is Delft, mede door de talrijke galerieën, een trekpleister voor liefhebbers van hedendaags [[keramiek]].
==Collecties==
Nederlandse musea met Delfts blauw in de collectie:
* [[Kunstmuseum Den Haag]]
* [[Royal Delft]]
* [[Princessehof|Keramiekmuseum Princessehof]] te [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]
* [[Prinsenhof (Delft)|Museum Het Prinsenhof]] te Delft
* [[Paleis Het Loo]]
* [[Rijksmuseum Amsterdam]]
* [[Rijksmuseum Twenthe]]
* [[Zwanenbroedershuis]] in [['s-Hertogenbosch]]
==Bronnen==
* Aken-Fehmers, M.S. van & L.A. Schledorn, A.G. Hesselink, T.M. Eliëns, (1999) Delfts aardewerk. Geschiedenis van een nationaal product, deel 1, Zwolle/Gemeentemuseum Den Haag.
* Lunsingh Scheurleer, D.F. (1975) Delfts blauw.
* Matusz, J. (1977) Delfts aardewerk.
==Externe links==
* [http://www.erfgoed-delft.nl Erfgoed Delft en omstreken]
* [http://delft.fr/index-en.html Geschiedenis van de Nederlandse tegel]
* [http://www.heinendelftsblauw.nl/ Heinen Delfts Blauw]
* [http://www.royaldelft.com/ Royal Delft]
* [http://www.delftsaardewerk.nl/ Delfts onder de loep]
* [https://web.archive.org/web/20100330005942/http://www.aronson.com/collection.html#15 Aardewerk theepot uit Delft]
* [http://www.xs4all.nl/~kalden/dblue/delftblue-workshopENG.htm ''How did they produce Delft blue faience in the delftware potteries?]
{{Commonscat|Delftware|Delfts blauw}}
[[Categorie:Cultuur in Delft]]
| |||