Napoleon Bonaparte: verschil tussen versies

 

== Biografie ==

[[Bestand:Napoleon16Jahre.jpg|thumb|Bonaparte op 16 jaar]]

Napoleon werd geboren als ''Napoleone di Buonaparte''. Hij was de tweede zoon van [[Maria Laetitia Ramolino]] en [[Carlo Maria Buonaparte]], die [[advocaat (beroep)|advocaat]] was. De familie [[Bonaparte|Buonaparte]] was niet rijk en van [[republiek Genua|Genuees]] Italiaanse afkomst. Napoleon groeide op het eiland [[Corsica (hoofdbetekenis)|Corsica]] op. De dominante invloed tijdens zijn jeugd was zijn moeder Laetitia, die met haar kordate discipline de luidruchtige jongen in bedwang kon houden. Hij speelde op school vaak soldaatje en nam daarbij altijd de leiding.

Paoli ontketende opnieuw een opstand en verdreef met Britse hulp de Fransen uit hun voornaamste steunpunten. Ook de clan Bonaparte die zich nu tegen Paoli had gekeerd moest vluchten. In 1794 stelde Corsica zich onder Brits gezag. Als de zelfstandige [[Corsicaanse Republiek]] kreeg het een eigen [[grondwet]], met de Britse koning [[George III van het Verenigd Koninkrijk|George III]] als koning en de Brit [[Gilbert Elliot-Murray-Kynynmound (1751-1814)|Sir Gilbert Elliot]] werd [[onderkoning]]. Paoli werd echter door de Britten aan de kant geschoven en verliet in 1795 Corsica voorgoed. In 1796 werd Corsica weer Frans.

 

[[Bestand:Attaque de la Convention nationale, 1795.jpg|thumb|Napoleon laat de opstandelingen met [[kartets]]en beschieten op de treden van de [[Église Saint-Roch (Parijs)|Église Saint-Roch]]]]

[[Bestand:Joséphine-Napoléon.jpg|thumb|Huwelijk van Napoleon met [[Joséphine de Beauharnais]]]]

[[Bestand:Jacques-Louis David 007.jpg|thumb|Napoleon trekt de Alpen over, geschilderd door [[Jacques-Louis David]]]]

 

 

In januari 1793 werd [[Louis XVI]] onthoofd in Parijs en Napoleon slaagde er eind dat jaar in om [[Toulon]], dat in handen was van royalisten en gematigde revolutionairen in te nemen. Door deze overwinning kwam hij in contact met Augustin Robespierre, de broer van Maximilien, de leider van de [[jacobijnen]]. Na de val van Maximilien de [[Robespierre]] werd hij gearresteerd en zat hij in augustus 1794 korte tijd in de gevangenis van het Fort Carré van [[Antibes]].

In oktober kwam zijn kans om op de voorgrond te treden. Op vraag van de regering sloeg Napoleon te Parijs de royalistische [[opstand van 13 Vendémiaire]] neer door met 40 [[kanon (geschut)|kanon]]nen [[kartets]]en op de menigte te schieten. Als beloning werd hij vervolgens bevorderd tot [[brigadegeneraal]].

 

In maart 1796 kreeg hij als 26 jarige het opperbevel over het ''leger van Italië'', om [[Habsburgse monarchie|Oostenrijk]] aan te vallen. De motieven van het [[Directoire]] waren politiek. Op 9 maart was hij gehuwd met [[Joséphine de Beauharnais]], die de maîtresse van [[Paul Barras]] geweest was en uit haar briefwisseling blijkt dat Barras Napoleon dit commando beloofd had, voordat zij er in toegestemd had hem te huwen. Napoleon was verliefd op haar; anderzijds was zij iemand met veel relaties in de [[Parijse salon]]s, wat gunstig kon zijn voor zijn carrière. Barras zou volgens zijn collega's over Bonaparte gezegd hebben: "Promoveer deze man, of hij zal zichzelf promoveren zonder jullie".

 

Napoleon herstelde er de discipline, stak de [[Alpen]] over, dwong [[Piëmont]] tot capitulatie en rukte op naar [[Piacenza (stad)|Piacenza]]. Op 10 mei 1796 versloeg hij de Oostenrijkers in de [[Slag bij Lodi]] en op 14 mei deed hij zijn intrede in [[Milaan (stad)|Milaan]]. Hierna volgden er twee slagen (de [[Slag bij de brug van Arcole]] en de [[Slag bij Rivoli]]) die Napoleon won. Dankzij deze overwinningen kon hij doordringen tot op 120 km afstand van [[Wenen (hoofdbetekenis)|Wenen]]. Na moeizame onderhandelingen werd een vredesverdrag ondertekend door Napoleon en de Oostenrijkse afgevaardigde graaf Ludwig von Cobenzl in het plaatsje [[Campo-Formio]] (regio Friuli-Venezia Giulia).

 

Na een triomftocht in Parijs met de Italiaanse oorlogsbuit richtte Napoleon zijn vizier op het [[Koninkrijk Groot-Brittannië|Groot-Brittannië ]]. Hiervoor bracht hij de [[Franse mediterrane campagne van 1798]] op gang, met als belangrijkste onderdeel de [[Expeditie van Napoleon naar Egypte|Egyptische expeditie]]. Deze campagne had een dubbel doel: enerzijds wilde hij Frankrijk een grotere koloniale macht laten worden dan Groot-Brittannië en anderzijds wilde hij de Britten treffen in het hart van het [[Britse Rijk]], namelijk in de verbinding tussen Groot-Brittannië en [[Brits-Indië]]. Het [[Directoire]] (destijds het Franse revolutionaire bewind) zag de in macht rijzende Napoleon liever gaan, maar wilde daarvoor niet de hele vloot riskeren. Bovendien werd het einddoel, [[Ottomaans Egypte|Egypte]] veroveren en Brits-Indië aanvallen als onhaalbaar gezien.

 

 

[[Bestand:Bonaparte en Egypte.jpg|thumb|''Bonaparte et son État-Major en Égypte''. Schilderij van [[Jean-Léon Gérôme]], 1863.]]

Eenmaal aangekomen in Egypte in de zomer van 1798 werd de Franse vloot al gauw door de Britse admiraal [[Horatio Nelson]] verslagen in de [[Slag bij de Nijl]], die plaatsvond in de [[Baai van Aboukir]].

Napoleon echter was dan reeds aan land gegaan en was onderweg naar [[Caïro (stad)|Caïro]]. Zijn leger, dat geen ervaring had met dit soort klimaatomstandigheden, werd al gauw geteisterd door hitte, uitdroging en ziekte. Uiteindelijk stierven hierdoor meer soldaten dan op het slagveld. Napoleon behaalde een overwinning op de [[mammelukken]] in de [[Slag bij de piramiden]]. Intussen stond het Italiaanse front op instorten en was de terugweg afgesloten door de Britse vloot. Daarnaast verklaarde de [[Sultan (rang)|sultan]] van het [[Ottomaanse Rijk]] Napoleon de oorlog omdat hij de mammelukken had verdreven. Napoleon trok naar [[Syrië]] om de sultan voor te zijn. Na aanvankelijke successen gaf Napoleon het beleg van [[Akko (stad)|Akko]] op en trok hij zich terug naar Caïro. Omdat de situatie hopeloos was keerde hij weer naar Frankrijk terug.

 

[[Bestand:Bouchot - Le general Bonaparte au Conseil des Cinq-Cents.jpg|thumb|''Napoleon belaagd in de [[Raad van Vijfhonderd]]''. Schilderij van [[François Bouchot]] (1840)]]

[[Bestand:Gros - First Consul Bonaparte (Detail).png|thumb|''Napoleon als [[eerste consul]]'' (Schilderij van [[Antoine-Jean Gros]], ca. 1802)]]

[[Bestand:Jacques-Louis David, The Coronation of Napoleon edit.jpg|thumb|''Napoleon kroont zichzelf tot keizer in aanwezigheid van [[paus Pius VII]]'', geschilderd door [[Jacques-Louis David]]]]

 

 

Bonaparte had nu alle macht en regeerde als dictator. Op 18 mei 1804 verleende de senaat Napoleon de titel van keizer. In de voorstelling van de Fransen werd de koningstitel geassocieerd met het absolutisme van het Ancien Régime. Napoleon wou zich hier duidelijk van distantiëren om de publieke opinie niet te kwetsen. Bovendien riep de titel van keizer beroemde historische figuren op zoals Augustus en Karel de Grote.

Deze keizerstitel en erbovenop zijn nieuwe titel ''koning van Italië'' werd niet gewaardeerd door de traditionele vorsten die hun status verworven hadden tijdens het [[ancien régime]], omdat hij in hun ogen een ''"[[parvenu]]"'' was. De Franse [[Bourbons]], de uitgeweken Franse adel (''les émigrés'') en het Britse rijk zouden zijn keizerstitel nooit erkennen. Voor de broers van Lodewijk XVI, de latere koningen [[Lodewijk XVIII van Frankrijk|Lodewijk XVIII]] en [[Karel X van Frankrijk|Karel X]] was hij een [[usurpator]], die wederrechtelijk zichzelf tot vorst van Frankrijk had uitgeroepen.

 

[[Bestand:Empire_français_1811.png|thumb|{{legenda|#A83700|Franse keizerrijk 1811}}{{legenda|#C89123|vazalstaten}}{{legenda|#D0A754|bondgenoten}}{{legenda|#9688A0|tegenstanders en neutralen}}]]

{{Zie hoofdartikel|Derde Coalitie|Vierde Coalitie|Vrede van Tilsit}}

Oostenrijk zag het verstrikt raken van de Fransen in Spanje als een mooie gelegenheid om de hegemonie van de Franse keizer te breken en begon in 1809 de [[Vijfde Coalitieoorlog]]. Hoewel Napoleon bij een tegenoffensief vast kwam te zitten op een eiland in de [[Donau]], brak hij los en won de beslissende [[Slag bij Wagram]]. Oostenrijk werd gedwongen tot de [[Vrede van Schönbrunn]] en verloor nog meer grondgebied.

 

Het bondgenootschap van Rusland met Frankrijk leidde tot klachten van de Russische handel en nijverheid. Zij waren grotendeels afhankelijk van handelsbetrekkingen met Engeland, terwijl een van de voorwaarden van het bondgenootschap deelname aan de blokkade van Engeland was. Dit stond namelijk in het continentaal stelsel. Tsaar [[Alexander I van Rusland|Alexander I]], die zag dat de Russische economie schade opliep, trachtte deze voorwaarden te verzachten. Napoleon gaf geen gehoor aan deze klachten en uiteindelijk herstelde Alexander de handelsrelaties met de Britten. In 1811 liet Rusland weten geen bondgenoot meer te willen zijn van Frankrijk. Napoleon ging hier niet mee akkoord en besloot op te trekken tegen Rusland. In 1812 maakten Frankrijk en Rusland zich klaar voor de aanstaande oorlog.

 

Het voornemen van Napoleon was geweest om door te gaan tot de Russische stad [[Vitebsk]] en daar slag te leveren, of om te keren. Maar ook daar waren de Russen hem op 18 juli ontkomen. Napoleon koos ervoor om door te gaan, omdat de andere opties, het leger uitgedund terug te laten keren naar Parijs of te laten overwinteren, niet realistisch waren. Op 15 augustus bereikte het Franse leger de [[Dnjepr (rivier)|Dnjepr]]. Bij [[Smolensk]] vonden op 17 augustus daadwerkelijk gevechten plaats, maar niet het beslissende waarop Napoleon gerekend had. Hierop trok het Russische leger zich weer verder terug.

 

[[Bestand:Vereshagin.Napoleon near Borodino.jpg|thumb|Napoleon in de [[slag bij Borodino]]]]

 

Tsaar Alexander I droeg het bevel over de twee Russische legers over aan veldmaarschalk [[Michail Koetoezov]] en droeg hem op eindelijk het gevecht met de Fransen aan te gaan. Die confrontatie zou plaatsvinden bij [[Borodino (oblast Moskou)|Borodino]]. Een groot aantal soldaten uit de Grande Armée was onderweg gestorven of gedeserteerd en er moesten eenheden achterblijven om de flanken en [[Logistiek|bevoorradingslijnen]] te beschermen. Op [[5 september]] leverde een felle strijd de Fransen de controle op over de Schevardino-[[redoute]], die een sleutelpositie innam voor hun verdere opmars.

Na 800 kilometer in 82 dagen bereikte hij [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]]. Op dat moment was al meer dan de helft van het leger van Napoleon omgekomen, en nog steeds had hij geen beslissende slag kunnen leveren. De Russische verliezen waren groter, maar de Russen konden deze nog aanzuiveren. Het Russische leger onder aanvoering van veldmaarschalk Michail Koetoezov had besloten Moskou niet te verdedigen, maar de stad te evacueren en het leger oostelijk van Moskou terug te trekken. Napoleon bezette Moskou wel, maar de tsaar hoefde zich niet over te geven. Bovendien staken de Russen ook hun eigen "tweede hoofdstad" in brand om Napoleon zo uit te putten. De Russen wilden geen vredesverdrag, en door tekort aan voedsel kon Napoleon niet anders doen dan zich terugtrekken. De grote [[Brand van Moskou (1812)|brand in Moskou]] droeg zeker bij aan de Russische eindzege, maar de gouverneur [[Rostoptsjin]] haalde hier geen politiek voordeel uit; het aanstichten van de brand werd hem tot zijn dood aangerekend.

 

[[Bestand:Napoleons retreat from moscow.jpg|thumb|Napoleons terugtocht uit [[Keizerrijk Rusland|Rusland]], geschilderd door [[Adolph Northen]]]]

[[File:Napoleon Saint Cloud 1812 Girodet.jpg|thumb|Napoleon geschetst naar het leven door [[Anne-Louis Girodet-Trioson|Girodet]] in 1812. De keizer is corpulenter dan op het officiële portret dat de kunstenaar later dat jaar maakte.]]

De terugtocht uit Rusland was verschrikkelijk. Napoleon was al 400.000 soldaten en 100.000 paarden verloren tijdens de heenreis en deze verliezen zouden nog verder oplopen. Degenen die waren overgebleven waren redelijk uitgerust, voldoende gevoed en goed getraind. Het waren vooral de aanvullingstroepen die het zwaar te verduren hadden gehad. Napoleon besloot door een verkeerd uitgevoerde [[Militaire verkenning|verkenning]] toch dezelfde weg terug te nemen. Dit bleek een misrekening. Alles was al kaalgeplukt en kaalgeroofd. Vervolgens viel de winter in en vanaf 6 november kwam de [[temperatuur (hoofdbetekenis)|temperatuur]] niet meer boven het [[vriespunt]], hoewel de temperatuur voor Russische begrippen hoog te noemen was. Veel soldaten stierven door [[Bevriezing (medisch)|bevriezing]], mede doordat ze slecht gekleed waren. De wegen waren door het ijs onbegaanbaar, de weinige paarden die nog over waren braken hun benen en de vele gewonden vielen uit karren en werden verpletterd. Toen het leger de rivier de [[Berezina]] overstak, begaf een van de geïmproviseerde bruggen het, waarbij vele soldaten in het ijskoude water omkwamen. Het leger werd steeds aangevallen, en toen het op 18 december 1812 de Russische grens bereikte was nog ongeveer een derde van de soldaten in leven.

 

{{Zie hoofdartikel|Zesde Coalitieoorlog}}

[[Bestand:Napoleon i Poniatowski Lipsk.jpg|thumb|Napoleon in de [[Slag bij Leipzig]]]]

Napoleon bevond zich toen op de terugweg naar Parijs in [[Fontainebleau]] en wilde met het leger oprukken naar de hoofdstad, maar zijn hogere officieren en maarschalken kwamen tegen hem in opstand onder leiding van maarschalk Ney.

 

Op [[6 april]] van dat jaar werd Napoleon door Tsaar Alexander van Rusland en de Franse senaat gedwongen om onvoorwaardelijk troonsafstand te doen. Napoleon tekende de [[akte (document)|akte]] in Fontainebleau op 11 april. Deze akte voorzag in zijn verbanning naar Elba. Reeds ongeveer een jaar leed hij aan een [[Klinische depressie|depressie]] en de volgende dag deed hij een [[zelfmoord]]poging door gif in te nemen. Hoewel hij bijna stierf, was het vergif te zwak en bijgestaan door de trouwe Armand de Caulaincourt ontsnapte hij aan de dood. Op 20 april nam hij op de cour du Cheval Blanc van het [[kasteel van Fontainebleau]] afscheid van de Garde Impériale.

 

De monarchie van voor de Franse revolutie werd hersteld en [[Lodewijk XVIII van Frankrijk|Lodewijk XVIII]] uit het [[Huis Bourbon]] nam de macht in Frankrijk over. Hij ging echter tot zuiveringen over ([[Witte Terreur]]) die al direct veel kwaad bloed zetten bij het Franse volk.

 

Het was een idee van de Russische tsaar geweest om hem te verbannen naar [[Elba (hoofdbetekenis)|Elba]], een eiland vlak bij de kust van [[Toscane]], met behoud van de keizerstitel, niet als keizer der Fransen, maar als soeverein [[Vorstendom Elba|vorst van Elba]]. Bovendien zou hij jaarlijks een lijfrente van 2 miljoen Franse frank ontvangen uit de Franse staatskas en mocht hij 1000 door hem zelf uitgekozen Franse soldaten meenemen als lijfwacht.