[[Bestand:Dilatantie.jpg|thumb|Dilatantie in grond]]Hoekververvormingen van grond gaan vaak gepaard met ongewilde of onverwachte volumeveranderingen. Los zand heeft de tendens om dichter te worden, en vast gepakt zand kan eigenlijk alleen maar vervormen als het tegelijk wat losser wordt. Men noemt dat ook dilatantie, een verschijnsel ontdekt door [[OsbourneOsborne Reynolds|Reynolds]], in 1885 <ref>M. G. J. Minnaert: ''De natuurkunde van 't vrije veld'', Deel 3: ''Rust en beweging'', § 119: ''Dilatantie van zand''</ref> <ref>Osborne Reynolds: ''Philosophical Magazine'', 20, 469, 1885</ref>. Deze eigenschap veroorzaakt dat bij het lopen op het strand langs de waterlijn het dicht gepakte zand rondom de voet droog gezogen wordt, door de volumevergroting eronder. Een dichte stapeling van kogels zal bij afschuiven van de ene laag over de andere in volume uitzetten, zie figuur. De ruimte tussen de korrels neemt daarbij toe. Anderzijds heeft een heel losse stapeling bij vervorming de neiging als het ware in te storten, met een verkleining van het volume. Dergelijke volumeverkleiningen van het korrelskelet van grond zijn vooral erg belangrijk als de grond verzadigd is met water. De volumeverkleiningen worden dan namelijk tegengewerkt door het water in de poriën, en dat kan leiden tot een aanzienlijke verhoging van de druk in het poriënwater. Veel ongelukken in de geotechniek zijn ontstaan doordat de waterdrukken werden onderschat. Bij aardbevingen in Japan wordt met water verzadigd zand vaak in korte tijd verdicht. Daarbij ontstaan overdrukken in het grondwater, en de zandkorrels kunnen als het ware gaan drijven in het water: [[drijfzand]]. Het feit dat in de geulen in de monding van de Oosterschelde het zand erg los gepakt was, heeft het noodzakelijk gemaakt het zand daar ter plaatse eerst te verdichten voor de bouw van de stormvloedkering. Ook het zand dat is opgespoten voor de aanleg van het vliegveld [[Internationale luchthaven Hongkong|Tjek Lap Kok]] in Hongkong is eerst verdicht voordat de landingsbanen en de gebouwen er op zijn gebouwd.<ref name="Verruijt2001"> {{Citeer boek
