[[Bestand:Kaart Hanzesteden en handelsroutes.jpg|thumb|Hanzesteden en handelsroutes]]
Vanaf het midden van de 12e eeuw ontstonden in het gebied van de [[Noordzee|Noord-]] en [[Oostzee]] samenwerkingsverbanden van kooplieden uit dezelfde stad die handel wilden drijven in buitenlandse gebieden. Ze werden [[gildeGilde (beroepsgroep)|gilden]]n genoemd of hanze. Om zich te beschermen tegen rovers en te verweren tegen hoge [[Belasting (fiscaal)|heffingen]], sloten handelaren uit verschillende steden zich aaneen. Het oudste hanzeverbond was de [[Vlaamse Hanze van Londen]] uit het begin van de 13e eeuw. De organisatie richtte zich op de handel met Engeland en [[Schotland]]. Het voornaamste doel was juridische bescherming, want vreemdelingen waren collectief aansprakelijk voor de schulden van hun landgenoten.
Het belangrijkste en bekendste verbond was de Duitse Hanze, vaak kortweg de [[Hanze]] genoemd. Deze vormde zich om van koopliedenassociatie tot een stedenverbond, waartoe gaandeweg circa 200 steden uit vele landen toetraden. Dat uitgebreide samenwerkingsverband werd in 1356 officieel opgericht met een hoofdzetel in [[LubeckRijksstad Lübeck|Lübeck]] en [[Hanzekantoor|Hanzekantoren]] in [[Londen]], [[Brugge]], [[Bergen (Noorwegen)|Bergen]] en [[Veliki Novgorod|Novgorod]]. Een van de belangrijkste principes van dat Hanzeverbond was dat burgers van [[Hanzesteden]] naar hun eigen wetten en gebruiken moesten worden beoordeeld, waar ze ook maar handel dreven.<ref>{{Citeer web|url=https://books.google.be/books?id=1sFXAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_book_other_versions_r&cad=4#v=onepage&q&f=false|titel=Manuel des Consuls|auteur=Alex. de Miltitz|uitgever=A. Asher|datum=1837|taal=fr|pagina's=41|bezochtdatum=23 juli 2021}}</ref> De Hanze verdedigde de privileges die ze gekregen had op felle wijze. Zo trof het de stad Brugge enkele malen met een [[boycot]] en met het verplaatsen van activiteiten toen Brugge wilde tornen aan de privileges van de Hanze.<ref>{{Citeer web|url=https://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/cma/article/view/78212/72127|titel=Novgorod, Brügge, Bergen und London: Die Kontore der Hanse. In: |auteur=Ernst Schubert|uitgever=Concilium Medii Aevi|datum=2002|taal=de|bezochtdatum=25 juli 2021}}</ref>
