Oudemannenhuis (Haarlem): verschil tussen versies

| locatie = [[Groot Heiligland]] 62, [[Haarlem]]

| oorspronkelijke functie = [[oudemannenhuisOudemannenhuis]]

| gebruik = museumMuseum

| monumentstatus= [[rijksmonumentRijksmonument]]

Het '''Oudemannenhuis''' in [[Haarlem]] was een [[oudemannenhuis|bejaardenhuis voor mannen]] aan het [[Groot Heiligland]], dat in 1609 in gebruik werd genomen. In het gebouw is tegenwoordigsinds 1913 het [[Frans Hals Museum]] gevestigd.

Het oudemannenhuisOudemannenhuis werd na de verwoestingen door het [[Beleg van Haarlem (1572-1573)|beleg van Haarlem]] in 1607-1611gebouwd1611 gebouwd in opdracht van het stadsbestuur van Haarlem. Om de bouw te financieren werdenwerd een grote loterij gehouden<ref>[http://www.geneaknowhow.net/vpnd/nh/haarlem_lot.html gedigitaliseerd archief van de loterij]</ref> en een [[rederijker]]sfeest georganiseerd door [[Trou moet Blycken]], met een totale opbrengst van 55.000 gulden.

Wie het ontworpen heeft, is niet zeker. Voorheen is gedacht dat [[Lieven de Key]] het ontwerp maakte: hij was in die periode ‘stadsmeestermetselaar’ en ontwierp bijvoorbeeld de [[Vleeshal (Haarlem)|Vleeshal]]. TegenwoordigMen gaat men er echter van uit dat het ontwerp afkomstig was van [[Pieter van Campen]] (Amsterdam 1568-Haarlem 1615), de vader van [[Jacob van Campen]], die onder meer het [[Paleis op de Dam]] heeft ontworpen.

Op 1 februari 1609 betrokken de eerste oude mannen het gebouw. Het omvatte toen dertig kleine huisjes naast elkaar, gebouwd rondom een vierkante binnentuin en aan een zijde het hoofdgebouw met daarin een eetzaal en regentenkamers, die in 1755 voorzien werden van een interieur in rococostijl<ref name="ReferenceA">Piet Roos,J. Bart Uittenhout, Architectuurgids Haarlem, 2005</ref>. In elk huisje woonden twee mannen. Er konden daardoor maximaal 60 oude mannen wonen. In 1810 verhuisden de oude mannen naar het [[Proveniershuis]] aan de [[Grote Houtstraat]].

Vanaf 1810 werd het ''Gereformeerd- of Burgerweeshuis'' in het gebouw gevestigd dat eerder was opgericht door [[Coenraad Cuser]]<ref>https://www.gbwhaarlem.nl/geschiedenis/</ref>. De huisjes aan weerszijden werden hiervoor afgebroken. Het hoofdgebouw en de poort bleven behouden. Er werden 127 wezen ondergebracht. In 1854 werd het weeshuis eigendom van de [[Nederlandse Hervormde Kerk]]. Er werd ook nieuw personeel aangenomen, naast de binnenvader en de binnenmoeder. Er kwamen – in de geest van de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] - nu ook een naaimoeder, een schoolmeester en een kinderjuffrouw in dienst. In 1858 werd het gebouw uitgebreid met twee klaslokalen. Ook stadskinderen konden er terecht voor onderwijs. De schrijver [[Jacobus van Looy]] was een van de wezen die daar heeft geleefd en er zijn autobiografische cyclus ''Jaapje-Jaap-Jakob'' over heeft geschreven<ref>tekst [https://www.dbnl.org/tekst/looy001jaap01_01/ Jaapje], van Looy, 1917</ref>. Het gebouw werd begin 20e eeuw te klein en te duur in onderhoud. De wezen verhuisden naar een nieuw weeshuis, het [[Coen Cuser Huis]], in de [[Olieslagerslaan]].