De pontifex maximus stond aan het hoofd van de [[comitia curiata]] en de ''[[pontifex|pontifices]]'', uit wier midden hij ook gekozen werd. Zij bestuurden het [[Collegium Pontificum]]. De pontifex maximus stond eveneens boven de [[rex sacrorum]], de [[Flaminii]] en de [[Vestaalse Maagden]]. Het ambt van pontifex maximus werd in het leven geroepen om de religieuze taken van de [[koning (titel)|koning]] over te nemen nadat de Romeinen [[Tarquinius Superbus]] verbannen hadden.
Oorspronkelijk, tijdens de [[Romeinse Republiek]] ([[367 v.Chr.|367 vóór Christus]] - [[17 v.Chr.|17 vóór Christus]]), was ''pontifex maximus'' de benaming voor de hoogste tempelrechter, de pontifex maximus stond als opperrechter boven de ''sacerdotes'' (priesters/rechters), die zich bezighielden met het sacraal recht (ius sacrum, ook wel vertaald door rechtspraak, de rechtspraak voor mensen die niet naar de civiele rechtbank konden gaan), m.a.w.: het recht over oorlog en vrede en de vrijheidsrechten.
Oorspronkelijk was de titel zeer prestigieus, maar toen in [[300 v.Chr.|300 vóór Christus]] de lex Ogulnia (Latijn; ''de [[wet]] van Ogulnius'') werd aangenomen, konden ook [[plebejers]] naar het ambt dingen. Vanaf omstreeks dezelfde periode werd de pontifex maximus in de volksvergadering verkozen, en vanaf [[100 v.Chr.|100 vóór Christus]] gold dat ook voor de overige ''pontifices''. Toen Octavianus in [[27 v.Chr.|27 vóór Christus]] de derde burgeroorlog beëindigd had en tien jaar later van de [[Senaat (Rome)|senaat]] de titel [[Gaius Julius Caesar Octavianus|Augustus]], de verhevene, kreeg, werd hij de eerste keizer van het Romeinse Rijk. Hij voerde ook in dat de keizer vanaf toen pontifex maximus was, waardoor hij ook de andere pontifices kon kiezen. Augustus' feitelijke voorganger (maar dan als dictator in plaats van keizer) [[Julius Caesar]] was in [[63 v.Chr.]] ook tot pontifex maximus gekozen.
