|
[[Bestand:jan_brandts_buys.jpg|thumb|right|Jan Brandts Buys op jonge leeftijd]]'''Jan Willem Frans Brandts Buijs''' ([[Zutphen (stad)|Zutphen]], [[12 september]] [[1868]] - [[Salzburg (stad)|Salzburg]], [[7 december]] [[1933]]) was een [[Nederland|Nederlands]]s-[[Oostenrijk|Oostenrijks]]se [[componist]].
==Leven en werk ==
ZijnBrandts Buijs' geboortehuis was in de Beukerstraat wijk E nummer 202, tegenwoordig het rond 1900 herbouwde huis Beukerstraat 57-59 te Zutphen. Hij groeide op in een bij uitstek muzikale familie van [[organist]]en en componisten (van vooral protestantse kerkmuziek). Zijn vader [[Marius Adrianus Brandts Buys sr.|Marius Adrianus]] bekleedde verschillende muzikale ambten in [[Deventer]] en Zutphen. Ook de zeer begaafde Jan werd reeds op zijn twaalfde aangesteld als organist van de [[Broederenkerk (Zutphen)|Broederenkerk]] te Zutphen, maar improviseerde liever op het grote [[Henrick Bader|Bader]]orgel in de [[Walburgiskerk (Zutphen)|Walburgiskerk]]. Hij speelde uitmuntend piano en componeerde enkele pianostukken, liederen en kamermuziekwerken.
Het gezin [[Brandts Buys]] ontving thuis (het gezin verhuisde nogal eens binnen Zutphen) regelmatiggeregeld belangrijke muzikale gasten en onderhield daar correspondenties mee: [[Henryk Wieniawski]], [[Anton Rubinstein]], [[Edvard Grieg]], [[Julius Röntgen]] en [[Richard Hol]]. Zo kwam Jan in aanraking met de werken van de grote meesters van de negentiende eeuw en de uitvoerende virtuozen van zijn tijd. Zijn vroege werken verraden onmiskenbaar invloeden van [[Robert Schumann]], Grieg en [[Johannes Brahms]].
Jan Brandts Buys vertrok in 1889 voor een academische muzikale opleiding naar [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]. In 1892 ging hij naar [[Wenen]], waar hij onder meer door [[Johannes Brahms]] werd aanbevolen. Brahms zou hem in 1896 hebben gewezen op zijn mogelijkheden op het gebied van de opera. Uiteindelijk zou dat zijn succesvolle weg worden: hij componeerde een groot aantal, meest luchtige, [[opera (muziek)|opera's]]. Zijn bekendste opera werd ''Die Schneider von Schönau'' uit 1916, die ook in een Nederlandstalige versie werd uitgegeven. De opera zou in de Europese theaters meer dan 1000 maal worden uitgevoerd. Daarmee was Jan Brandts Buys veruit de meest succesvolle Nederlandse componist in het buitenland en de enige Nederlandse operacomponist van betekenis. Ook kamermuziek en orkestmuziek bleven zijn interesse houden. De ''Romantische Serenade, opus 25'' voor [[strijkkwartet]] is te beschouwen als een volwaardige tijdgenoot van de kamermuziekwerken van bekende late Romantici als [[Jean Sibelius]] en [[Carl Nielsen]]. Ook schreef hij een interessant [[kwintet]] voor [[dwarsfluit]] en strijkers. Eerdere werken, zoals het [[pianoconcert]] uit 1897, zijn nog geïnspireerd door Grieg en Brahms.
Veel van zijnBrandts Buijs' werken werden tijdens zijn leven uitgegeven en uitgevoerd. Bovendien zorgden zijn arrangementen van werken van [[oude meester]]s voor veel inkomsten. Op zeker moment kon hij zich een succesvol en rijk man noemen, omdat zijn stijl aansloot bij de smaak van het Oostenrijkse publiek. Brandts Buys werd een uitgesproken OostenrijksOostenrijkse componist (hij woonde zijn hele volwassen leven in [[Wenen]], [[Zuid-Tirol]], [[Lozica]] bij [[Dubrovnik]] en Salzburg). Hij trouwde twee maal, maar had geen kinderen. Af en toe keerde hij terug naar Nederland, waar vele familieleden nog altijd actief waren in het Nederlandse muziekleven.
In 1933 overleed Brandts Buys in zijn woonplaats Salzburg, waar hij ook werd begraven (een Ehrengrab op het kerkhof van Salzburg-Gries). Zijn muziek raakte na de [[Tweede Wereldoorlog]] grotendeels in de vergetelheid, maar toch moet hij als een van Nederlands belangrijkste internationale vertegenwoordigers van de [[romantiek (muziek)|laatromantische]] stroming worden beschouwd.
ZijnBrandts Buijs' oeuvre bestaat uit pianowerken, orgelwerken, [[kamermuziek]], orkestwerken, solo/orkestwerken, liederen, koorwerken en [[cantate|cantates]]s, opera's en veel [[arrangement]]en van grote meesters (waaronder pianoarrangementen van alle [[symfonie]]ën van [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]).
==Herdenking ==
Ter gelegenheid van zijnBrandts Buijs' honderdvijftigste geboortedag is in zijn geboortestad Zutphen van 21-23 september 2018 een Jan Brandts Buys festival gehouden, voorafgegaan, op zijn geboortedag 12 september, door een concert met liederen van vijf generaties Brandts Buys.
== Werkenlijst (selectie) ==
| 