Ransdorp: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 24:
| caption=Ransdorp, juli 2005. De houten huizen zijn karakteristiek voor het gebied: doordat ze lichter zijn dan huizen van steen, zakken ze minder snel weg in de slappe veenbodem.
}}
'''Ransdorp''',
Het dorp dient niet te worden verward met het vroegere [[Raasdorp]], dat op oude kaarten net als dit dorp wel als 'Raesdorp' werd geschreven.
==Geschiedenis==▼
Al eeuwenlang is [[melkveehouderij]] de belangrijkste activiteit. Tot in de 20e eeuw ging de verse melk met [[melkschuit]]en rechtstreeks naar [[Amsterdam]] om daar huis-aan-huis verkocht te worden.
Ransdorp vormt samen met
De [[Banne (rechtsgebied)|Banne]] Ransdorp was tot 1795 een bangebied, bestaande uit vier kwartieren: Bloemendaal, Poppendam, Holysloot en Durgerdam (deels). Het eigenlijke dorp Ransdorp ligt in Bloemendaal en Poppendam. Het behoorde tot de baljuwschap [[Waterland (regio)|Waterland]]. Tussen 1619 en 1811 was Ransdorp de vergaderplaats van de [[Waterlandse Unie]] waarin zes dorpen waren verenigd.▼
▲==Geschiedenis==
Vanaf 1811 was Ransdorp een zelfstandige [[gemeente (bestuur)|gemeente]], waartoe vanaf [[1818]] ook de dorpen [[Holysloot]] en [[Durgerdam]] behoorden, en vanaf [[1857]] tevens [[Schellingwoude]]. Tijdens de [[Stormvloed van 1916|watersnood van 1916]] liepen de dorpen veel schade op. De dorpen waren niet in staat deze uit eigen middelen te herstellen, daarom liet men zich in 1921 vrijwillig annexeren door Amsterdam. Voorwaarde was echter wel dat Amsterdam zou zorgen voor een goede infrastructuur.▼
▲In 1324 werd voor het eerst melding gemaakt van een pastoor te Ransdorp. De [[Banne (rechtsgebied)|Banne]] Ransdorp was tot 1795 een bangebied, bestaande uit vier kwartieren: Bloemendaal, Poppendam, Holysloot en Durgerdam (deels). Het
Ransdorp behoorde tot de baljuwschap [[Waterland (regio)|Waterland]]. Tussen 1619 en 1811 was Ransdorp de vergaderplaats van de [[Waterlandse Unie]] waarin zes dorpen waren verenigd. Dit waren: [[Broek in Waterland]], [[Ilpendam]], Ransdorp, [[Schellingwoude]], [[Zuiderwoude]] en [[Zunderdorp]]. Het voormalige raadhuis van Ransdorp werd in 1652 gebouwd als vergaderplaats van de unie.
De watersnood van 1916 was niet de eerste die Ransdorp en de omgeving trof - vooralsnog wel de laatste dankzij de [[Afsluitdijk]]. [[Waterland (regio)|Waterland]] kent al sinds de [[Sint-Elisabethsvloed (1421)|Sint-Elisabethsvloed]] uit de 15e eeuw een lange geschiedenis van overstromingen. In [[1916]] was het bijna een eeuw geleden dat het gebied door een watersnood getroffen werd. Dat was tijdens de [[stormvloed van 1825]], toen tijdens een zware storm het verdedigingswerk de [[Stenen Beer]] nabij het [[Kinselmeer]] in de [[Zuiderzee]] verdween.▼
▲Vanaf 1811 was Ransdorp een zelfstandige [[gemeente (bestuur)|gemeente]], waartoe vanaf [[1818]] ook de dorpen [[
Niet alleen overstromingen teisterden Ransdorp. Tijdens de [[Tachtigjarige Oorlog|Tachtigjarige oorlog]] werd Ransdorp verwoest door zowel de Spanjaarden als de [[Geuzen (Tachtigjarige Oorlog)|Geuzen]]. De Geuzenleider [[Diederik Sonoy]] voerde er als vertegenwoordiger van [[Willem van Oranje]], een waar schrikbewind tegen de katholieken. In november [[1572]] werden te Ransdorp de [[Martelaren van Ransdorp]], [[franciscanen|franciscaner broeder]]s, opgehangen na marteling.{{Bron?||2015|07|24}} Voordien was Ransdorp een welvarende middelgrote plaats, waar veel zeelieden woonden. Na de verwoestingen zochten echter veel inwoners hun toevlucht in Amsterdam. Van het oude Ransdorp is slechts de [[Toren van Ransdorp|kerktoren]] overgebleven.▼
▲De watersnood van 1916 was niet de eerste die Ransdorp en de omgeving trof - vooralsnog wel de laatste dankzij de [[Afsluitdijk]]. [[Waterland (regio)|Waterland]] kent al sinds de [[Sint-Elisabethsvloed (1421)|Sint-Elisabethsvloed]] uit de 15e eeuw een lange geschiedenis van overstromingen. In [[1916]] was het bijna een eeuw geleden dat het gebied door een watersnood getroffen werd. Dat was tijdens de [[stormvloed van 1825]], toen tijdens een zware storm het verdedigingswerk de [[Beer (dam)|Stenen Beer]] nabij het [[Kinselmeer]] in de [[Zuiderzee]] verdween.
Voor de [[Tachtigjarige Oorlog|Tachtigjarige oorlog]] had Ransdorp in de 15e en 16e eeuw een bloeiperiode, er waren veel inkomsten uit handel en zeevaart. Er was ook genoeg geld voor het bouwen van een grote toren met kerk. Na 1600 werd de rol van Ransdorp overvleugeld door de groeiende handelsstad Amsterdam. De bedrijvigheid was nu vooral gericht op veeteelt en melkproductie (t.b.v. Amsterdam). In het bij Ransdorp behorende Durgerdam was er nog visserij.▼
▲Niet alleen overstromingen teisterden Ransdorp. Tijdens de [[Tachtigjarige Oorlog|Tachtigjarige oorlog]] werd Ransdorp verwoest door zowel de Spanjaarden als de [[Geuzen (Tachtigjarige Oorlog)|Geuzen]]. De Geuzenleider [[Diederik Sonoy]] voerde er als vertegenwoordiger van [[Willem van Oranje]], een waar schrikbewind tegen de katholieken. In november [[1572]] werden te Ransdorp de [[Martelaren van Ransdorp]], [[franciscanen|franciscaner broeder]]s, opgehangen na marteling.{{Bron?||2015|07|24}} Voordien was Ransdorp een welvarende middelgrote plaats, waar veel zeelieden woonden. Na de verwoestingen zochten echter veel inwoners hun toevlucht in Amsterdam. Van het oude Ransdorp is slechts de [[Toren van Ransdorp|kerktoren]] overgebleven.
▲Voor de [[Tachtigjarige Oorlog|Tachtigjarige oorlog]] had Ransdorp in de 15e en 16e eeuw een bloeiperiode, er waren veel inkomsten uit handel en zeevaart. Er was ook genoeg geld voor het bouwen van een grote toren met kerk. Na 1600 werd de rol van Ransdorp overvleugeld door de groeiende handelsstad Amsterdam. De bedrijvigheid was nu vooral gericht op veeteelt en melkproductie (t.b.v. Amsterdam). In het bij Ransdorp behorende Durgerdam was er nog visserij tot de aanleg van de [[Afsluitdijk]] in 1932.
Omstreeks 1540 telde Ransdorp 210 haardsteden en 750 lidmaten (volwassen inwoners). Nadien kromp de bevolking. In de 17e en 18e eeuw schommelde het aantal inwoners rond 250 à 300. Na 1800 was het dorp gekrompen tot ca. 200 inwoners. In 1840 had het dorp ca. 44 huizen met ca. 292 inwoners. De bevolking was overwegend protestants, er waren slechts weinig katholieken. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners.<ref>https://www.plaatsengids.nl/ransdorp</ref>▼
▲Omstreeks 1540 telde het bangebied Ransdorp 210
▲Ransdorp vormt samen met Holysloot en Durgerdam onderdeel van een [[stiltegebied]]. Het gebied is een locatie voor fiets- en wandelrecreatie. De oude dorpskernen en het open rustige karakter van het landelijk gebied maken het tot een cultuurhistorische publiekstrekker.
== Toren en kerk van Ransdorp ==
De [[toren van Ransdorp]] is 32 meter hoog en werd gebouwd tussen [[1502]] en [[1542]] in [[Gotiek (bouwkunst)|gotische]] stijl naar een ontwerp van [[Jan Poyt]]. In 1542 was het geld op, zodat het niet meer mogelijk was om de torenspits te bouwen. Ook de slappe veengrond zorgde voor hoge (funderings)kosten. De aanpalende [[kerk van Ransdorp|kerk]] is van
==Openbaar vervoer==
In 1949 werd door de [[Eerste Noord-Hollandse Autobus Onderneming|Enhabo]] een volledig op Amsterdams grondgebied gereden nieuwe lijn 5 geopend als opvolger van de in 1932 opgeheven GTA buslijn M naar Nieuwendam. De lijn verbond het Tolhuis met de dorpen in Landelijk Noord. De gemeente Amsterdam, die het belang van de lijn erkende, vergoedde een deel van het exploitatietekort. Sinds 1966 werd de exploitatie door de [[GVB (Amsterdam)|gemeente]] zelf uitgevoerd als [[Buslijn 30 (Amsterdam)#Lijn 30 II|buslijn 30]], die van maandag tot en met vrijdag overdag elk uur het dorp met [[Holysloot]], [[Durgerdam]], [[Schellingwoude]], [[Nieuwendam]] en
==
<gallery widths="180" heights="180">
Bestand:ransdorp.gif|Gemeente Ransdorp in 1865.
Bestand:Abraham Rademaker, Afb 010097002667.jpg|De toren van Ransdorp in 1634 met de ruïne van de kerk, na de
Bestand:Rembrandt ransdorp.jpg|Tekening van [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] uit circa 1650.
Bestand:Stadsarchief Amsterdam, Afb ANWO00171000001.jpg|De toren van Ransdorp voor de restauratie in de jaren dertig. Rechts het oude raadhuis; circa 1925.
Bestand:Voorgevel en linker zijgevel van houten stolpboerderij, toegangspad geflankeerd door sloten, kerktoren op de achtergrond - Ransdorp - 20398562 - RCE.jpg|Houten [[stolpboerderij]] en de toren van Ransdorp in 1957.
Bestand:Waterland 2006040236.jpg|De toren van Ransdorp steekt hoog uit boven het vlakke land van [[Waterland (regio)|Waterland]].
Bestand:Bestuursgebouw.JPG|Het oude raadhuis (uit
Bestand:Gevelsteen Ransdorp.JPG|Gevelsteen van de [[Waterlandse Unie]] op het voormalige raadhuis.
Bestand:Overzicht - Ransdorp - 20184498 - RCE.jpg|Dorpsweg 113-115 en de muziekkoepel in 1978.
Regel 67 ⟶ 69:
== Literatuur ==
* De Waterlandse Zeedijk, de geschiedenis van een oude zeedijk in Amsterdam-Noord. Uitgave Stichting Historisch Centrum Amsterdam-Noord, 1994.
* Als Amsterdam zich over ons ontfermt, de geschiedenis van de inlijving bij Amsterdam van de gemeenten Buiksloot, Nieuwendam en Ransdorp in 1921
* Terugblikken op Waterland. Hoofdstukken uit de geschiedenis van Amsterdam-Noord
* Nood aan den dijk - Watersnood 1916, uitgave Stichting Historisch Centrum Amsterdam-Noord en Centrale Dorpenraad Landelijk Amsterdam-Noord, 2016. {{ISBN|978-9090293165}}
* Vlekken in Waterland. Over leven in de gemeente Ransdorp. Auteur: Arijan Porsius, Uitgeverij Totemboek; 2004. {{ISBN| 90-77557-05-9}}
| |||