Eiland: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
ik heb alles een beetje veranderd Labels: Vervangen Misbruikfilter: Leeghalen Visuele tekstverwerker |
k Wijzigingen door 2A02:1811:9D23:300:9517:BA00:9543:807F (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Rwzi |
||
Regel 17:
| {{Galerijbestand groot|Ionian Islands Pos.png|[[Ionische eilanden]] bij [[Griekenland]]}}
|}
Een '''eiland''' is een landoppervlak dat aan alle kanten omringd is door water, maar kleiner is dan een [[continent]] en groter dan een rots of een [[zandbank]]. Ter onderscheid met een continent geldt dat de invloed van de zee in het midden van het eiland nog merkbaar is.
Het is algemeen geaccepteerd dat [[Groenland]] (met een oppervlakte van 2.166.086 km²) het grootste eiland ter wereld is.<ref>[http://www.wtjes.nl/post/Wat-is-het-grootste-eiland-van-de-wereld.aspx Wat is het grootste eiland van de wereld?]</ref> [[Australië (continent)|Australië]] wordt gezien als een continent. Zou het land als een eiland gezien worden dan zou het met een oppervlakte van 7.686.850 km² het grootste eiland ter wereld zijn.
Eilanden kunnen ontstaan door [[vulkanisch]]e activiteiten, [[sedimentatie]] en biologische activiteiten, zoals [[Koraal (zoölogie)|koraalgroei]].
In dynamische milieus als de [[Waddenzee]] ontstaan (door sedimentatie) en verdwijnen (door [[erosie]]) geregeld eilanden. Een eiland mag daar zo heten als minimaal 160 hectare grond droog blijft staan bij een gemiddelde hoogwaterstand van de Noordzee. Sinds 2003 zijn de voormalige zandplaten [[Kachelotplate]] (Duits) en [[Noorderhaaks]] (Nederlands, wordt ook wel ''Razende Bol'' genoemd) beide een waddeneiland.<ref>[http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2668/Buitenland/article/detail/740374/2003/07/29/Duitse-zandbank-krijgt-status-van-Waddeneiland.dhtml Duitse zandbank krijgt status van Waddeneiland] Volkskrant, 29 juli 2003</ref><ref>[http://www.nd.nl/artikelen/2003/augustus/07/zandplaat-de-razende-bol-voortaan-eiland Zandplaat De Razende Bol voortaan eiland] Nederlands Dagblad, 7 augustus 2003</ref>
== Soorten eilanden ==
Een [[getijdeneiland]] is een eiland dat bij eb bereikbaar is over land en bij vloed omringd wordt door water, zoals [[St Michael's Mount]] in Engeland en [[Mont Saint-Michel]] in [[Normandië]] (Frankrijk).
Kleine rotsachtige eilanden worden [[Scherenkust|scheren]] genoemd.
Een [[hoog eiland]] of vulkaaneiland is binnen de geologie een eiland van vulkanische oorsprong. De term wordt gebruikt om dit type eiland te onderscheiden van lage eilanden, die ontstaan zijn door sedimentatie of door de opheffing van [[koraalrif]]fen.
Een [[schiereiland]] is geen eiland maar een landoppervlak dat via een [[landengte]] met het vasteland verbonden is, vandaar de naam: ''bijna eiland'' (schier betekent bijna).
== Eilanden in Nederland en België ==
Het grootste eiland van België is het 0,12 km² grote [[Île de Dave]] in de [[Maas]], circa vijf kilometer bezuiden [[Namen (stad)|Namen]].
Nederland heeft eilanden in [[Zuid-Hollandse Eilanden|Zuid-Holland]], [[Zeeuwse Eilanden|Zeeland]], het [[IJsselmeer]], op de grens van de [[Noordzee|Noord-]] en de [[Waddenzee]] en in de [[Caribisch Nederland|Caraïbische Zee]]. Daarnaast zijn er nog vele kleine eilanden in allerlei meren en zijn er stukken land die geheel door kanalen of rivieren zijn omgeven zoals het [[Kampereiland]], het [[Eiland van Schalkwijk]], de [[Betuwe]], en die als zodanig ook als eiland aangemerkt kunnen worden.
== Etymologie ==
Het woord ''eiland'' en aanverwante woorden in de [[West-Germaanse talen]] zijn ontstaan als samenstelling van afleidingen van het [[Proto-Germaans]]e [[morfeem]] ''*agwjō-'' en het morfeem ''land''. Het morfeem ''*agwjō-'' heeft hier de betekenis van ''bij water behorend land'' en is ook de oorsprong van ''-oog'' uit ''[[Schiermonnikoog]]'' en ''ooi-'' uit ''ooibos''.<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/eiland Etymologiebank.nl]</ref>
== Biologie ==
Eilanden vormen het decor voor uitzonderlijke biologische fenomenen. Zo kan door de relatieve afzondering van een eiland er een specifieke vorm van evolutie ontstaan. Op eilandengroepen wordt soms op het ene eiland een soort aangetroffen die nauw verwant is met, maar wel anders dan een soort op een nabijgelegen eiland. Er zijn voorbeelden van relatief grote of juist kleine soorten van een bepaald geslacht, die alleen op eilanden voorkomen, zoals vastgesteld is voor [[Siciliaanse dwergolifant|dwergolifanten]] en [[Canariomys tamarani|reuzenratten en -muizen]].
Op eilanden komen als gevolg van de relatief kleine omvang en grote afstand tot andere eilanden of het vasteland andere patronen van vormen en uitsterven van soorten voor. Het verband tussen zowel afstanden als groottes van eilanden en het uitsterven van soorten is in de zogenaamde [[Eilandbiogeografie|eilandtheorie]] beschreven.
== Literatuur ==
Eilanden oefenen op sommige auteurs een sterke aantrekkingskracht uit. Bekende boeken over eilanden zijn ''Eilanden'' van [[Boudewijn Büch]] en de [[Kosmos Uitgevers|Kosmos]]-verhalenbundel ''[[Acht eilanden in de literatuur]]'' met bijdragen van [[Johann Gottfried Seune]], [[George Sand]], [[Gustave Flaubert]], [[Ivan Gontsjarov]], [[Victor Hugo]], [[Edmund Wilson]] en [[Gerrit Krol (schrijver)|Gerrit Krol]]. Fameus is het boek ''[[Robinson Crusoe]]'' van [[Daniel Defoe]] over de belevenissen van de hoofdpersoon op een onbewoond eiland.
== Overzicht van eilanden ==
{{Inhoud abc|xyz=1|kader=1}}
=== A ===
[[Alcatraz]] - [[Ameland]] – [[Amsterdam (Indische Oceaan)|Amsterdam]] – [[Andros (Bahama's)]] - [[Andros (Griekenland)]] - [[Annobón]] - [[Anguilla (eiland)|Anguilla]] - [[Anticosti]] – [[Antiparos]] - [[Antigua (eiland)|Antigua]] - [[Aruba]] - [[Astipalaia]]
=== B ===
[[Baffineiland]] – [[Bali (eiland)|Bali]] – [[Barbados]] - [[Barbuda]] - [[Bathurst (eiland in Canada)|Bathurst]] – [[Bermuda]] – [[Bikini (atol)|Bikini]] – [[Bohol]] – [[Bonaire]] – [[Bora Bora]] – [[Borneo]] – [[Bornholm (Denemarken)|Bornholm]] – [[Bougainville (eiland)|Bougainville]] – [[Bouveteiland]] - [[Buru (eiland)|Buru]]
=== C ===
[[Capri (eiland)|Capri]] - [[Cebu (eiland)|Cebu]] – [[Celebes]] – [[Ceram (eiland)|Ceram]] – [[Chios (eiland)|Chios]] - [[Christmaseiland]] - [[Cleareiland]] – [[Ciovo]] - [[Comino]] - [[Corsica]] – [[Cuba (eiland)|Cuba]] – [[Cres (eiland)|Cres]] – [[Curaçao]] – [[Cyprus]]
=== D ===
[[L'île de Dave|Dave (eiland)]] - [[Delft (eiland)]] - [[Disko]] – [[Dominica]] - [[Eiland van Dordrecht|Dordrecht]]
=== E ===
[[East Caicos]] - [[Egina]] - [[Ferro (Canarische Eilanden)|El Hierro]] - [[Elba]] – [[Ellesmere (eiland)|Ellesmere]]
=== F ===
[[Falster]] – [[Fernando de Noronha (eiland)|Fernando de Noronha]] - [[Ferro (Canarische Eilanden)|Ferro]] – [[Flores (Indonesië)|Flores]] – [[Formentera]] - [[Fuerteventura]] – [[Funen]]
=== G ===
[[Gavdos]] - [[Gotland]] – [[Gozo]] - [[Gran Canaria]] - [[Grand Turk]] - [[Chausey eilanden|Île Grande]] – [[Grenada]] - [[Groenland]] – [[Groot-Brittannië (eiland)|Groot-Brittannië]] – [[Groote Eylandt]] – [[Guadeloupe]] – [[Guam]] – [[Guernsey]]
=== H ===
[[Hainan]] – [[Halmahera]] – [[Hawaï]] – [[Helgoland]] – [[Hiiumaa]] – [[Hispaniola]] – [[Hoeksche Waard (eiland)|Hoeksche Waard]] – [[Hokkaido (Japan)|Hokkaido]] – [[Honshu]] – [[Hvar (eiland)|Hvar]] - [[Hydra (eiland)|Hydra]]
=== I ===
[[Ibiza (eiland)|Ibiza]] – [[Ierland (eiland)|Ierland]] – [[IJsland]] - [[L'île de Dave]] - [[Île de la Tortue]] - [[Ithaka]]
=== J ===
[[Jamaica]] – [[Jan Mayen]] – [[Java (eiland)|Java]] – [[Jersey (eiland)|Jersey]]
=== K ===
[[Kaapverdië]] – [[Kahoolawe]] – [[Kangaroo-eiland]] – [[Kalymnos]] - [[Karpathos]] - [[Kasos]] - [[Kastelorizo]] - [[Kauai]] - [[Kefalonia]] - [[Kish (Iran)|Kish]] – [[Komodo (eiland)|Komodo]] – [[Korfoe (eiland)|Korfoe]] - [[Kos]] – [[Kreta]] – [[Kyushu]] – [[Krk (eiland)|Krk]]
=== L ===
[[La Palma (eiland)|La Palma]] – [[La Gomera (Spanje)|La Gomera]] – [[Lampedusa]] – [[Langeland]] – [[Lefkada (eiland)|Lefkada]] - [[Leros]] - [[Lesbos (eiland)|Lesbos]] – [[Leyte (eiland)|Leyte]] – [[Lolland (eiland)|Lolland]] – [[Lombok (Indonesië)|Lombok]] – [[Long Island (New York)|Long Island]] – [[Luzon (eiland)|Luzon]]
=== M ===
[[Madagaskar]] – [[Madeira (eiland)|Madeira]] - [[Majorca]] – [[Malta (eiland)|Malta]] – [[Man (eiland)|Man]] – [[Marajó (eiland)|Marajó]] – [[Martinique]] – [[Martín García (eiland)|Martín García]] - [[Masbate (eiland)|Masbate]] – [[Maui]] – [[Mauritius (land)|Mauritius]] - [[Melville (Australisch eiland)|Melville]] – [[Middle Caicos]] - [[Mindoro]] – [[Minorca]] – [[Molokai]] - [[Montserrat (eiland)|Montserrat]] - [[Moorea]]
=== N ===
[[Nauru]] - [[Naxos (eiland)|Naxos]] - [[Negros]] – [[Nevis (eiland)|Nevis]] - [[Newfoundland]] – [[Nias]] – [[Nieuw-Brittannië]] - [[Nieuw-Caledonië (eiland)|Nieuw-Caledonië]] – [[Nieuw-Guinea]] – [[Nieuw-Ierland]] – [[Niihau]] – [[Nisyros]] - [[Noordereiland (Nieuw-Zeeland)|Noordereiland]] – [[Île de Noirmoutier|Noirmoutier]] - [[Norfolk (eiland)|Norfolk]] - [[North Caicos]]
=== O ===
[[Oahu]] - [[Öland]] - [[Ometepe]]
=== P ===
[[Paaseiland]] – [[Palawan]] – [[Pampus (eiland)|Pampus]] – [[Panay (eiland)|Panay]] – [[Pantelleria]] – [[Paros]] – [[Patmos]] – [[Pemba (Tanzania)|Pemba]] – [[Phuket (eiland)|Phuket]] – [[Pitcairn (eiland)|Pitcairn]] – [[Poros (eiland)|Poros]] – [[Providenciales]] – [[Puerto Rico]] – [[Putten (eiland)|Putten]]
{{anker|Q}}
=== R ===
[[Rattanakosin (eiland)|Rattanakosin]] - [[Redonda (Antigua en Barbuda)|Redonda]] - [[Réunion]] - [[Rhode Island (eiland)|Rhode Island]] - [[Rodos (eiland)|Rodos]] – [[Rømø]] – [[Rottumeroog]] – [[Rottumerplaat]] – [[Rügen]]
=== S ===
[[Saaremaa (eiland)|Saaremaa]] – [[Saba]] – [[Sado (eiland)|Sado]] – [[Sachalin]] – [[Saint-Barthélemy (eiland)|Saint-Barthélemy]] - [[Saint Kitts (eiland)|Saint Kitts]] - [[Saint Vincent (eiland)|Saint Vincent]] - [[Salamis (eiland)|Salamis]] - [[Salt Cay]] - [[Samar (eiland)|Samar]] – [[Samos (eiland)|Samos]] – [[Samosir (eiland)|Samosir]] – [[Santorini]] - [[Sao Tomé (eiland)|Sao Tomé]] - [[Sardinië]] – [[Sark]] – [[Schiermonnikoog]] – [[Seeland (eiland)|Seeland]] – [[Shikoku (eiland)|Shikoku]] – [[Siberut]] – [[Sicilië]] – [[Simi (eiland)|Simi]] - [[Singapore (eiland)|Singapore]] – [[Sint Eustatius]] – [[Sint-Helena (eiland)|Sint-Helena]] – [[Sint Maarten (eiland)|Sint Maarten]] – [[Soemba]] – [[Soembawa (eiland)|Soembawa]] - [[South Caicos]] - [[Spetses]] - [[Spitsbergen (eiland)|Spitsbergen]] – [[Sri Lanka]] – [[Stewarteiland]] – [[Sumatra]] – [[Sylt]]
=== T ===
[[Tahiti]] – [[Taiwan]] – [[Tasmanië]] – [[Tenerife (Canarische Eilanden)|Tenerife]] – [[Terschelling]] – [[Texel]] – [[Tiengemeten]] – [[Tilos]] - [[Timor]] – [[Tobago]] – [[Torcello]] – [[Trinidad (eiland)|Trinidad]] – [[Tristan da Cunha]]
=== U ===
[[Usedom]]
=== V ===
[[Victoria (eiland)|Victoria]] – [[Vis (eiland)|Vis]] – [[Vlieland]] – [[Voorne (Zuid-Holland)|Voorne]]
=== W ===
[[West Caicos]]
=== X Y Z ===
[[Zakynthos (eiland)|Zakynthos]] - [[Zanzibar (eiland)|Zanzibar]] – [[Zuidereiland]]
== Eilanden naar continent ==
=== Eilanden rond [[Afrika]] ===
* [[Canarische Eilanden]] (Spanje)
* [[Comoren (eilandengroep)|Comoren]]
* [[Kaapverdië]]
* [[Lampedusa]] (Italië)
* [[Madagaskar]] - 587.041 km²
* [[Mauritius (land)|Mauritius]]
* [[Pemba (Tanzania)|Pemba]]
* [[Réunion]]
* [[Sao Tomé (eiland)|Sao Tomé]]
* [[Seychellen]]
* [[Sint-Helena (eiland)|Sint-Helena]]
* [[Zanzibar (eiland)|Zanzibar]]
=== Eilanden rond Noord- en Zuid-Amerika ===
* [[Groenland]] (Denemarken) - 2.175.000 km²
* [[Baffineiland]] (Canada) - 507.451 km²
* [[Victoria (eiland)|Victoria]] (Canada) - 217.290 km²
* [[Ellesmere (eiland)|Ellesmere]] (Canada) - 196.236 km²
* [[Cuba (eiland)|Cuba]] - 110.922 km²
* [[Newfoundland]] (Canada) - 108.860 km²
* [[Vancouvereiland]] (Canada) - 32.134 km²
* [[Falklandeilanden]]
* [[Galápagoseilanden]] (Ecuador)
* [[Hispaniola]] ([[Haïti]]/[[Dominicaanse Republiek]])
* [[Jamaica]]
* [[Trinidad en Tobago]]
* [[Aruba]] (land van het Koninkrijk der Nederlanden)
* [[Curaçao]] (land van het Koninkrijk der Nederlanden)
* [[Sint Maarten (eilandgebied)|Sint Maarten]] (land van het Koninkrijk der Nederlanden)
* [[Bonaire]] (Nederland)
* [[Sint Eustatius]] (Nederland)
* [[Saba]] (Nederland)
* [[Guadeloupe]] (Frankrijk)
* [[Bermuda]] (Verenigd Koninkrijk)
* [[Puerto Rico]] (VS)
* [[Hawaï]] (VS)
* [[Duivelseiland (eiland)|Duivelseiland]] (Frankrijk)
=== Eilanden rond Azië ===
* [[Nieuw-Guinea]] (Indonesisch gedeelte) - 789.900 km²
* [[Bohol]] - (Filipijnen)
* [[Borneo]] - (Indonesië) - 751.000 km²
* [[Sumatra]] (Indonesië) - 422.200 km²
* [[Honshu]] (Japan) - 230.092 km²
* [[Celebes]] (Indonesië) - 178.700 km²
* [[Java (eiland)|Java]] (Indonesië) - 126.400 km²
* [[Luzon (eiland)|Luzon]] (Filipijnen) - 104.400 km²
* [[Tenedos (eiland)|Tenedos]] (Turkije)
* [[Gökçeada (eiland)|Gökçeada]] (Turkije)
* [[Marmara (eiland)|Marmara]] (Turkije)
* [[Giresuneiland]] (Turkije)
* [[Paspargos-eilanden]] (Turkije)
* [[Prinseneilanden]] (Turkije)
* [[Mindoro]] (Filipijnen)
* [[Mindanao]] (Filipijnen)
* [[Rodos (eiland)|Rodos]] - (Griekenland)
* [[Kos]] - (Griekenland)
* [[Samos (eiland)|Samos]] - (Griekenland)
* [[Lesbos (eiland)|Lesbos]] (Griekenland)
* [[Cyprus (eiland)|Cyprus]] - 9252 km²
* [[Cebu (eiland)|Cebu]] (Filipijnen) - 5088 km²
* [[Hokkaido (Japan)|Hokkaido]] (Japan)
=== Eilanden rond [[Europa (werelddeel)|Europa]] ===
* [[Groot-Brittannië (eiland)|Groot-Brittannië]] - 229.849 km²
* [[IJsland]] - 103.000 km²
* [[Ierland (eiland)|Ierland]] - 84.421 km²
* [[Sicilië]] (Italië)
* [[Sardinië]] (Italië)
* [[Torcello]] (Italië)
* [[Corsica]] (Frankrijk)
* [[Malta (eiland)|Malta]]
* [[Elba]] (Italië)
* [[Majorca]] (Balearen, Spanje)
* [[Minorca]] (Balearen, Spanje)
* [[Ibiza (eiland)|Ibiza]] (Balearen, Spanje)
* [[Gökçeada (eiland)|Gökçeada]] (''Imbros'') (Turkije)
* [[Kanaaleilanden]]: [[Jersey (eiland)|Jersey]], [[Guernsey]], [[Sark]] (Verenigd Koninkrijk) en de [[Chausey eilanden]] (Frankrijk)
* [[Öland]] (Zweden) (Oostzee)
* [[Nova Zembla]] (Noordelijke IJszee)
* [[Waddeneilanden]] (grens Noord- en Waddenzee, hier alleen bewoonde eilanden opgenomen):
** Nederland: [[Texel]], [[Vlieland]], [[Terschelling]], [[Ameland]], [[Schiermonnikoog]]
** Duitsland: [[Borkum]], [[Juist (eiland)|Juist]], [[Norderney]], [[Baltrum (eiland)|Baltrum]], [[Langeoog]], [[Spiekeroog]], [[Wangerooge]], [[Neuwerk]], [[Pellworm]], [[Nordstrand (eiland)|Nordstrand]], [[Halligen]], [[Amrum]], [[Föhr]], [[Sylt]]
** Denemarken: [[Rømø]], [[Mandø (eiland)|Mandø]], [[Fanø]]
=== Eilanden rond [[Australië (continent)|Australië]] en [[Nieuw-Zeeland]] en in [[Oceanië]] ===
* [[Nieuw-Guinea]] (Oceanisch gedeelte) - 789.900 km²
* [[Zuidereiland (Nieuw-Zeeland)]] - 150.460 km²
* [[Noordereiland (Nieuw-Zeeland)]] - 114.687 km²
* [[Tasmanië]] (Australië)
* [[Frasereiland]] (Australië)
* [[Fiji|Fiji Eilanden]]
* [[Cookeilanden]]
* [[Pitcairn (eiland)]]
* [[Paaseiland]]
== Zie ook ==
* [[Lijst van eilanden naar grootte]]
* [[Onbewoond eiland]]
* [[Atol (geologie)|Atol]]
* [[Klip]]
* [[Drijftil]] en [[Veenlens]]
{{Appendix}}
{{Navigatie landschapselementen}}
{{Commonscat|Islands|Eiland}}
{{Woordenboek}}
[[Categorie:Eiland| ]]
| |||