Elf (mythisch wezen): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 14:
Uit deze romantische elitecultuur komen de elfen van de populaire cultuur die in de negentiende en twintigste eeuw ontstonden. De ''kerstelfen'' van de hedendaagse populaire cultuur zijn een relatief recente creatie, die aan het einde van de negentiende eeuw in de [[Verenigde Staten]] populair werd. Elfen stapten in het twintigste-eeuwse [[high fantasy]]-genre in de nasleep van werken die werden gepubliceerd door auteurs als [[J.R.R. Tolkien]]; deze maakten het idee van elfen opnieuw populair als menselijke wezens. Elfen blijven tegenwoordig een opvallend kenmerk van fantasieboeken en games.
 
Tegenwoordig wordt voor elfen en feeën vaak hetzelfde begrip gebruikt. Hierbij worden ze vaak geschetst als kleine wezentjes met vlindervleugels die over bovennatuurlijke krachten beschikken, alhoewel ook elfen in meer menselijke gedaante voorkomen. Vaak worden elfen geassocieerd met de [[Beeldwit (mythisch wezen)|beeldwit]], [[witte wieven]], [[Alvermanneke]]s, [[Spriggan]]s, [[Brownie (mythisch wezen)|brownies]], [[Hobgoblin (mythisch wezen)|hobgoblins]], [[Puck (mythisch wezen)|Puck's]] (zoals [[Puck (Shakespeare)|Puck]] van [[Shakespeare]]), Robin Goodfellow of [[Kobold (mythisch wezen)|kobolden]] die de mens in het huishouden helpen enerzijds, maar anderzijds ook met plaaggeesten die vee, voedsel of zelfs kinderen stelen of knopen leggen in de manen van paarden. Soms worden elfen geassocieerd met de geesten van de overledenen.
 
*[[Vrouw Holle]] wordt soms als koningin van de kabouters of alven genoemd en de [[Moerasvrouw]] is de tante van de elfen.
 
<gallery>
Regel 46 ⟶ 48:
* Elfen identificeren met de [[demon]]en van de joods-christelijk-mediterrane traditie. Bijvoorbeeld:
** In Engelstalig materiaal: in het Royal Prayer Book van ca. 900 ; ''elf'' verschijnt als een ''glans'' voor "[[Satan]]". In de late veertiende-eeuwse ''The Wife of Bath's Tale'' stelt [[Geoffrey Chaucer]] mannelijke elfen gelijk aan [[incubi]] (demonen die slapende vrouwen verkrachten). In de vroegmoderne Schotse [[hekserij]]processen werden de beschrijvingen van getuigen van ontmoetingen met elfen door aanklagers vaak geïnterpreteerd als ontmoetingen met de duivel .
** In middeleeuws Scandinavië schreef [[Snorri Sturluson]] in zijn [[Proza Edda]] van ljósálfar en døkkálfar (''[[lichtelfen]]'' en ''[[[[Svartalfer|donkerelfen]]''), de ljósálfar die in de hemel leefden en de døkkálfar leefden onder de aarde. De consensus van de moderne wetenschap is dat Snorri's elfen gebaseerd zijn op [[engel]]en en demonen uit de christelijke kosmologie.
** Elfen verschijnen op grote schaal als demonische krachten in middeleeuwse en vroegmoderne Engelse, Duitse en Scandinavische gebeden.
* Elfen min of meer beschouwen als mensen, en min of meer buiten de christelijke kosmologie. De IJslanders die de [[poëtische Edda]] kopieerden, probeerden niet expliciet elfen in het christelijk denken te integreren. Evenzo schijnen de vroegmoderne Schotse mensen die bekende elfen hebben ontmoet, niet te hebben gedacht dat ze met de [[duivel]] te maken hadden. De negentiende-eeuwse IJslandse folklore over elfen presenteert hen meestal als een menselijke landbouwgemeenschap parallel aan de zichtbare menselijke gemeenschap, die al dan niet christelijk is. Het is mogelijk dat verhalen soms vanuit dit perspectief werden verteld als een politieke daad, om de dominantie van de Kerk te ondermijnen.
Regel 65 ⟶ 67:
== Etymology ==
[[File:Elf by William Goscombe John, Kibble Palace.jpg|thumb|Elf in de [[Glasgow Botanic Gardens]], William Goscombe John]]
Elf heeft een gemeenschappelijke oorsprong met middeleeuwse Germaanse termen als Oudnoorse ''Alfr'' ('[[nachtmerrie]], elf'; meervoud ''alfar''), Oudhoogduits ''alp'' ('boze geest'; pl. alpî, elpî; vrouwelijk ''elbe''), [[Bourgondisch (taal)|Bourgondisch]] ''alfs'' ('elf') en Middelnederduits ''[[[[Alf (mythisch wezen)|alf]]'' ('boze geest'). Deze woorden moeten afkomstig zijn uit het gemeenschappelijk Germaans, de vooroudertaal van de aangetoonde Germaanse talen; de gemeenschappelijke Germaanse vormen worden gereconstrueerd als ɑlβi-z en *ɑlβɑ-z .
 
Van Germaans ɑlβi-z ~ ɑlβɑ-z wordt algemeen aangenomen dat het verwant is met het [[Latijns]]e albus ('(mat) wit'); [[Oudiers]] ''ailbhín'' ('kudde'); [[Grieks]]e ''alphoús'' ('wit'; ἀλφούς); [[Albanees]] ''elb'' ('gerst'); en Germaanse woorden voor 'zwaan' zoals [[IJslands]] álpt. Deze komen allemaal van een Indo-Europese wortel ''h₂elbʰ-'', en lijken verband te houden met het idee van witheid.
Regel 390 ⟶ 392:
In [[County Mayo]] worden elfen ''Siogs'' genoemd.
 
Een vrouw ziet twee oude elfenvrouwen lopen en is bang dat haar tweeling is omgewisseld met kinderen van ''het goede volkje''. Er ontstaat hierdoor een echtelijke ruzie. Met een list komt ze erachter dat het inderdaad wisselkinderen[[wisselkind]]eren zijn en ze gooit de tweeling in het meer. Ze krijgt dan haar eigen kinderen terug, nadat het elfenvolk de wisselkinderen uit het water redt. De hut waarin de echtelijke ruzie plaatsvond, is ''Twyt y Cymrws'' genaamd en staat in Treneglwys (in [[Powys (graafschap)|Powys]]).
 
In Paddy O'Kelley en de wezel wordt verteld dat de elfen van [[Connacht]] in ''Cnoc Matha'' wonen. Ze strijden tegen de elfen van Munster op Moytura in Slieve Belgadaun. Finvara en Nuala zijn opperkoning en opperkoningin van de elfen. Bij een gevecht moeten er altijd twee levende mensen worden meegenomen door de elfen.
Regel 402 ⟶ 404:
<gallery>
File:Guleesh - Illustration 1.png|Guleesh rijdt door de wolken samen met het elfenvolk en de prinses van Frankrijk
File:Brewery of Eggshells - Illustration 1.jpg|De wisselkinderen[[wisselkind]]eren die een echtelijke ruzie veroorzaakten
File:Page 54 illustration in More Celtic Fairy Tales.png|[[Doedelzak]]spelende elf in de strijd tussen de elfen van Munster en de elfen van Connacht
File:Page 158 illustration in More Celtic Fairy Tales.png|Het liedje van de elfen uit [[De legende van Knockgrafton]]
Regel 414 ⟶ 416:
 
In de [[animisme (religie)|animistische]] pre koloniale overtuigingen van de [[Filippijnen]] kan de wereld worden verdeeld in de materiële wereld en de geestenwereld. Alle objecten, levend of levenloos, hebben een geest die ''anito'' wordt genoemd. Niet-menselijke anito staan bekend als ''diwata'', meestal eufemistisch aangeduid als ''dili ingon nato'' ('die in tegenstelling tot ons'). Ze bewonen natuurlijke kenmerken zoals bergen, bossen, oude bomen, grotten, riffen, enz., en verpersoonlijken ook abstracte concepten en natuurlijke fenomenen. Ze lijken op elfen omdat ze behulpzaam of kwaadaardig kunnen zijn, maar zijn meestal onverschillig tegenover stervelingen. Ze kunnen ondeugend zijn en onbedoeld schade toebrengen aan mensen, maar ze kunnen ook opzettelijk ziekten en tegenslagen veroorzaken als ze niet gerespecteerd of boos worden. Spaanse kolonisten stelden ze gelijk aan elfen en feeën uit de folklore.
 
[[Mimi]]'s zijn op elfen gelijkende wezens uit folkloristische verhalen van de Aborigines uit het Noord-Australische gebied Arnhemland.
 
Orang bunian zijn bovennatuurlijke wezens in de [[maleisie|Maleisische]], Bruneese en [[indonesië|Indonesische]] folklore, die voor de meeste mensen onzichtbaar zijn, behalve voor mensen met een spiritueel gezichtsvermogen. Hoewel de term vaak wordt vertaald als "elfen", vertaalt het zich letterlijk naar "verborgen mensen" of "fluitende mensen". Hun uiterlijk is bijna identiek aan mensen gekleed in een oude Zuidoost-Aziatische stijl.
Regel 434 ⟶ 438:
==Zie ook==
[[Bestand:Eft Droomvlucht 02.jpg|miniatuur|Elfjes in [[Droomvlucht]], de [[Efteling]]]]
*[[Alf (mythisch wezen)|Alf]]
*[[Alvermanneke]]
*[[Djinn (mythisch wezen)|Djinn]]
*[[Elwetritsch]]
*[[Lichtelfen]]
*[[Mimi]]
*[[Svartalfer]]
*[[Leprechaun]]
*[[Wisselkind]]
*[[Beeldwit (mythisch wezen)]]
*[[Spriggan]]
*[[Moerasvrouw]]
*[[Loathly lady]]
*[[Vrouw Holle]] wordt soms als koningin van de kabouters of alven genoemd.
*[[Elfjes van Cottingley]]