Versie van 30 dec 2020 18:47 bewerken PeHa (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers 15.456 bewerkingen kGeen bewerkingssamenvatting ← Oudere bewerking		Versie van 19 jan 2021 16:15 bewerken ongedaan maken 2001:16b8:117e:d501:e97f:4db8:40eb:a7c3 (overleg) Uitbreiding definitie, toevoeg 2e definitie, redactiewerk, interne links Nieuwere bewerking →
Regel 1: {{Woordenboek\|codex#Nederlands}} Met '''codex''' wordt een [[boekbinden\|samengebonden]] bundel losse vellen [[perkament]] of [[papier]] aangeduid, aan beide kanten [[handschrift (boek)\|handbeschreven]] met tekst, symbolen en/of illustraties, in de [[late oudheid]] en [[middeleeuwen]]. De vastgelegde informatie kon zo direkt op een bepaalde plek worden opengeslagen en men kon door de tekst bladeren, dit werd later [[boek (document)\|boek]] genoemd. De techniek werd uitgevonden omstreeks 400 [[christelijke jaartelling\|v.Chr.]] in de [[fenicië\|Phoenicische]] stad [[Byblos]] in het huidige [[Libanon]] en betekende een enorme verbetering ten opzichte van de tot dan toe bekende informatiedragers zoals [[kleitablet]], [[Wastafeltje\|wasplaat]], steen of [[boekrol\|papyrusrol]]. Een rol, zoals bekend van antieke [[Thora\|joods religieuze teksten]], wikkelt men al lezende af en de laatste regels kunnen alleen gelezen als de hele rol is afgewikkeld. Het nadeel van teksten in steen was de slechte transporteerbaarheid. ~~Met een '''codex''' wordt een gebonden [[boek (document)\|boek]] uit de [[late oudheid]] of [[middeleeuwen]] aangeduid.~~ In juridische kringen wordt het woord codex gebruikt als aanduiding voor een samenhangend geheel van wetten, regels, richtlijnen, rechterlijke uitspraken, en/of juridische leerstukken en redeneringen, die in een bepaalde samenleving, bij een bepaald volk of onder een bepaalde heerser golden, vaak vastgelegd door een orgaan met authoriteit of met wetgevende of rechtsprekende macht. Het woord codex is afgeleid van het [[Latijn]]se ''caudex'', wat ''houtblok'' betekent. De oorspronkelijke betekenis van codex in de oudheid was bedoeld om onderscheid te maken met een [[papyrusrol]]. Een codex is [[boekbinden\|gebonden]], zoals ook hedendaagse boeken en men kan erin bladeren. Een rol, zoals de [[Thora\|joodse religieuze teksten]], rolt men al lezende af. Een codex is dus een publicatie in gebonden boekvorm. Het woord codex is afgeleid van het [[Latijn]]se ''caudex'', wat boomstam of ''(hout)blok'' betekent, maar ook ''register''. In meerdere talen is ''code'' het normale woord voor schriftelijke regelgeving. ~~Het binden van boeken werd lang voor het begin van de [[christelijke jaartelling]] uitgevonden in de [[fenicië\|Phoenicische]] stad [[Byblos]] (in het huidige [[Libanon]]).~~ Codex betekent niet [[handschrift (boek)\|manuscript]]. Het woord manuscript betekent eenvoudigweg: met de hand geschreven. Niettemin werd het woord codex veelvuldig gebruikt in combinatie met oude manuscripten, daarmee aangevend dat ze de vorm van een gebonden boek hadden. == In publicaties == De aanduiding codex komt onder andere voor in de volgende publicaties: * de [[Codex ~~Alimentarius~~Ur-Nammu]]., ~~Een~~codex ~~verzameling~~in de betekenis van ~~internationale~~''verzameling ~~wetten~~rechtsregels'', enca ~~richtlijnen~~3000 ~~met~~v. Chr., ~~betrekking~~herontdekt ~~tot~~in ~~voedsel~~1953. * [[Codex Hammurabi]], verzameling rechtsregels vastgelegd in het [[Babylonische rijk]] op een stenen zuil, ca 1750 v. Chr. * door de betekenis die het kreeg in het [[Codex Justinianus]] wordt het tegenwoordig ook gebruikt als [[wet]]boek * De [[Codex Sinaiticus]], ~~een~~ Grieks [[Bijbelse handschriften\|handschrift]] van de [[Bijbel (christendom)\|Bijbel]], uit de 4e eeuw n. Chr., ontdekt 1844 in het klooster op de Sinaï, thans bevindt zich het grootste deel in het [[British Museum]] te Londen.▼ * in het bijzonder de [[Codex Iuris Canonici]], het "Wetboek van Canoniek Recht", of Kerkelijk Wetboek, van de [[Rooms-Katholieke Kerk]]▼ * [[Codex Justinianus]], 529 n. Chr. Belangrijke verzameling wetten, regels en opvattingen van bekende juristen, geselecteerd en opgeschreven in opdracht van Keizer Justinianus.<ref>[https://www.britannica.com/topic/Code-of-Justinian Code of Justian, Encyclopedie Brittanica]</ref> Veel rechtsfiguren, principes en regels zijn wereldwijd in rechtssystemen overgenomen, waardoor het latijnse woord codex sindsdien ook wordt gebruikt in de betekenis [[wet]]boek en het woord ''code'' voor wet- en regelgeving. * een liederenboek voor studenten tijdens [[cantus]] en zangavonden; zie [[studentencodex]]▼ * Codex Alexandrinus, Griekse vertaling van grote delen van de Bijbel, vijfde eeuw na Christus. * een Nederlands medisch naslagwerk [[Codex Medicus]] * De [[Codex Argenteus]], manuscript van de vier evangelien uit Italie waarvan de letters in zilver zijn geschreven, ca 500.▼ * de Belgische reglementering in verband met gezondheid en welzijn van werknemers, [[Codex over het welzijn op het werk]] * De [[Codex Leningradensis]], ~~een~~eerst bekend Hebreeuws [[Bijbelse handschriften\|Bijbelhandschrift]], 1008.▼ ▲* De [[Codex Argenteus]], waarvan de letters in zilver zijn geschreven. ▲* ~~in het bijzonder de~~ [[Codex Iuris Canonici]], ~~het~~ "Wetboek van Canoniek Recht", of Kerkelijk Wetboek, van de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. * De [[Liber Aureus\|Codex Aureus Epternacensis]], ~~een~~rijk geïllustreerd manuscript uit de [[Abdij van Echternach]], [[Duitsland]], ~~waarvan~~waarbij de ~~letters~~tekst ~~met~~in goud ~~zijn~~is geschreven, 1030-1050. ▲* De [[Codex Sinaiticus]], een Grieks [[Bijbelse handschriften\|handschrift]] van de [[Bijbel (christendom)\|Bijbel]], uit de 4e eeuw, ontdekt 1844 in het klooster op de Sinaï, thans bevindt zich het grootste deel in het [[British Museum]] te Londen. * [[:de:Medicina_antiqua_(Codex_Vindobonensis_93)\|Codex Medicina Antiqua]], teksten over medische kennis, oorsprong ca 400 - 500, dit boek is uit de 13e eeuw ▲* De [[Codex Leningradensis]], een Hebreeuws [[Bijbelse handschriften\|Bijbelhandschrift]]. * [[Codex Gigas]], ''gigantische bijbel'', vermoedelijk vervaardigd in een Benediktijnenklooster in Bohemen, ook Bijbel met de Duivel genoemd, vanwege een illustratie van de christelijke persona ''duivel'', 13e eeuw. * De [[Codex Gigas]], ook wel de Bijbel van Satan of de [[Duivelsbijbel]] genoemd. * De [[:en:Tacuinum Sanitatis\|Codex Tacuinum Sanitatis]], ~~een~~middeleeuwse ~~Middeleeuwse~~verzameling ~~codex~~wijsheden en inzichten over welzijn en gezondheid van de klassieke medicus Ibn Butlan. * ~~Een~~ [[codex diplomaticus]], ~~een~~oude ~~verzameling~~verzamelingen van ~~oude~~ oorkonden.▼ * De [[Codex Medicina Antiqua]], over oude medicijnen. * [[Codex Medicus]], Nederlands medisch naslagwerk. ▲* Een [[codex diplomaticus]], een verzameling van oude oorkonden. ▲* ~~een~~[[studentencodex]], liederenboek voor studenten tijdens [[cantus]] en zangavonden~~; zie [[studentencodex]]~~. * Een [[codex rescriptus]], voor de tweede maal beschreven [[perkament]] (zie ook: [[palimpsest (manuscript)\|palimpsest]])▼ * Codex over het welzijn op het werk, Belgische reglementering in verband met gezondheid en welzijn van werknemers.<ref>[https://werk.belgie.be/nl/themas/welzijn-op-het-werk/algemene-beginselen/codex-over-het-welzijn-op-het-werk Codex over het welzijn op het werk, website overheid België]</ref> * [[Codex Alimentarius]], 1949, verzameling internationaal geldende regels en richtlijnen met betrekking tot voedsel.<ref>[http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/about-codex/history/en/ The origins of Codex Alimentarius to the present day, World Heatlh Organisation]</ref> ▲* Een [[codex rescriptus]], voor de tweede maal beschreven [[perkament]] (zie ook: [[palimpsest (manuscript)\|palimpsest]]). {{Appendix}} [[Categorie:Manuscript]] [[Categorie:Boekdrukkunst]] [[Categorie:Recht]]

Codex: verschil tussen versies