|
De kwestie wie de auteur of auteurs is van de aan de apostel Johannes toegeschreven werken, heet het [[Johanneïsch vraagstuk]]. Dit vraagstuk gaat ook over de datering van deze werken en waar ze ontstonden en werden geschreven. In bredere zin wordt de term ook gebruikt wie welke Johannes is in de evangeliën.<ref name="Joh§1">Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Johannes de Apostel §1. Geschriften".</ref>
== Identiteit van de auteur ==
Volgens professor Nieuwe Testament Urban C. von Wahlde van de [[Loyola-universiteit van Chicago]] is er geen extern bewijsmateriaal bekend dat in verband kan worden gebracht met de auteur van het vierde evangelie. Men kan alleen het evangelie van Johannes zelf bestuderen om de auteur ervan te achterhalen.<ref>{{Cite book |last=von Wahlde |first=Urban C. |date=2010 |title=The Gospel and Letters of John, Volume 3: The Three Johannine Letters |url=https://books.google.nl/books?id=kss_uZR19_oC&pg=PA411 |location= |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing |page=409–411 |isbn=9780802822185 |accessdate=7 juli 2018}}</ref>
=== De leerling van wie Jezus veel hield ===
Er wordt algemeen aangenomen dat er naar de auteur van het evangelie wordt verwezen in Johannes 21:24 met de beschrijving "[[de leerling van wie Jezus veel hield]]":<ref name="Joh§1"/>
{{citaat|Het is deze leerling die over dit alles getuigenis aflegt, en het ook heeft opgeschreven. Wij weten dat zijn getuigenis betrouwbaar is.<ref>Johannes 21:24</ref>}}
Deze uitdrukking komt zes keer voor in dit evangelie,<ref>13:23; 19:26; 20:2; 21:7,20,24</ref> maar het is niet duidelijk op welke leerling het betrekking heeft. Dit heeft eeuwenlange discussies opgeleverd en is heden nog steeds niet opgehelderd.
=== Apostel Johannes ===
Traditioneel werd aangenomen dat de apostel/discipel/leerling Johannes, de zoon van Zebedeüs, de auteur is van het vierde evangelie in het [[Nieuwe Testament]], dat daarom later de naam 'Evangelie volgens Johannes' heeft gekregen.<ref name="LC8">{{Cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=PfkKCyLoinQ |title=8: John: Jesus the Man from Heaven |author=Bart D. Ehrman|work=Lost Christianities |publisher=University of North Carolina at Chapel Hill |date=2002 |accessdate=7 juli 2018}}</ref>{{rp|at=31:45}} De [[Canon Muratori]] (geschreven eind 2e eeuw) schreef bijvoorbeeld al: "Het vierde van de Evangeliën is dat van Johannes, [een] van de discipelen.<ref>{{Cite web|url=http://www.earlychristianwritings.com/text/muratorian-metzger.html |title=The Muratorian fragment |author=[[Bruce Metzger]] (vertaler) |publisher=EarlyChristianWritings.com |date= |accessdate=8 juli 2018}}</ref> Deze opvatting is echter ook vaak betwijfeld<ref name="Joh§1"/> en wordt unaniem verworpen door moderne Bijbelwetenschappers.<ref name="Kelly2012">{{cite book|last=Kelly|first=Joseph F.|title=History and Heresy: How Historical Forces Can Create Doctrinal Conflicts|url=https://books.google.com/books?id=923-w0Knq-AC&pg=PA115|date=1 oktober 2012|publisher=Liturgical Press|isbn=978-0-8146-5999-1|page=115|quote='[N]o modern scholar thinks this gospel was written by one of the twelve apostles.'}}</ref>
Von Wahlde merkt op dat de auteur veel nadruk legt op [[Judea]] en de plaatsen daar goed kent, dus waarschijnlijk daarvandaan komt, terwijl de apostel Johannes uit Galilea kwam.<ref name="Wahlde414">Von Wahlde, p. 414.</ref> In tegenstelling tot de apostel Johannes, die in [[Handelingen van de Apostelen|Handelingen]] 4:13 'onwetend en ongeschoold'<ref>De Griekse woorden zijn ὅτι ἄνθρωποι ἀγράμματοί εἰσιν καὶ ἰδιῶται (''hoti anthrōpoi agrammatoi eisin kai idiōtai''), "dat de mannen ongeschoold/ongeletterd/ongeleerd waren en onopgeleid/onwetend/eenvoudig/gewoon".</ref> wordt genoemd en gezien zijn achtergrond waarschijnlijk [[Aramees]] als moedertaal had, moet de auteur van het evangelie op basis van zijn stijl en kennis van Griekse taal en grammatica goed onderwezen zijn.<ref name="LC8"/>{{rp|at=32:41}}<ref name="Wahlde414"/> Er zijn ook gebeurtenissen waar Johannes Zebedeüszoon bij was die worden beschreven in de synoptische evangeliën, maar niet in het vierde evangelie. De apostel Johannes wordt überhaupt niet genoemd in het Evangelie volgens Johannes; er wordt alleen gewag gemaakt van 'de zonen van Zebedeüs' in 21:2. Zelfs als men aanneemt dat het aantal zonen van Zebedeüs twee was en dat een van hen Johannes heette, zoals in de synoptische evangeliën, wordt er in het vierde evangelie geen enkel duidelijk verband gelegd tussen hem en de geliefde discipel die vijf verzen later (21:7) wordt genoemd. Professor Von Wahlde concludeert dat het 'zeer onwaarschijnlijk' is dat de 'geliefde discipel' moet worden geïdentificeerd met Johannes de zoon van Zebedeüs.<ref name="Wahlde414">Von Wahlde, p. 414.</ref>
=== Johannes de Presbyter ===
Verschillende onderzoekers denken dat [[Johannes de Presbyter]] de auteur van het evangelie was.<ref>Stephen L. Harris, ''Understanding the Bible'' (1985), p. 355. Palo Alto: Mayfield.</ref> Nieuwtestamenticus Richard Bauckman denkt dat [[Johannes de Presbyter]] ook de leerling van wie Jezus veel hield was en bovendien de auteur van de drie [[Brieven van Johannes|Johannesbrieven]].<ref name = "Bauckham">Richard Bauckham (2006): ''Jesus and the Eyewitnesses''</ref>
=== Johannes van Patmos ===
De auteur van de [[Openbaring van Johannes]] noemde zich Johannes en schreef dat hij zijn openbaring kreeg op [[Patmos]],<ref>Openbaring 1:9</ref> vandaar dat hij ook wel [[Johannes van Patmos]] wordt genoemd. Al vroeg werd deze Johannes gelijkgesteld aan de apostel Johannes, die hiermee in die traditie zowel het evangelie als de Openbaring zou hebben geschreven.
Deze gelijkstelling wordt verworpen door hedendaagse wetenschappers. Johannes van Patmos had zeer waarschijnlijk een [[Semitische talen|Semitische taal]], vermoedelijk het [[Aramees]], als moedertaal en Grieks slechts als tweede taal. Dit blijkt uit tal van grammaticale fouten die hij maakt die een typisch Semitisch patroon vertonen. Dit in tegenstelling tot het vierde evangelie, dat geschreven is door iemand die vloeiend Grieks kon schrijven. Derhalve is de consensus onder geleerden dat er sprake moet zijn van twee verschillende personen.<ref>[[Bart D. Ehrman]] (2004): ''The New Testament: A Historical Introduction to the Early Christian Writings'', pag. 468. New York: Oxford</ref><ref name="LC21">{{Cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=PfkKCyLoinQ |title=21: Formation Of The New Testament Canon |author=[[Bart D. Ehrman]] |work=Lost Christianities |publisher=University of North Carolina at Chapel Hill |date=2002 |accessdate=7 juli 2018}}</ref>{{rp|at=27:02}}
== Wetenschappelijke consensus ==
Onderzoek in de tweede helft van de twintigste eeuw heeft aangetoond dat de theorie dat het Evangelie volgens Johannes door een enkel persoon zou zijn geschreven niet houdbaar is. Waarschijnlijk is het - net als de synoptische evangeliën - ontstaan door het samenvoegen van [[Perikoop|perikopen]] en een redactioneel proces. Een belangrijk argument hierin is de wijze waarop in het evangelie over "wij" wordt gesproken in Johannes 21:24:
{{citaat|Wij weten dat zijn getuigenis betrouwbaar is.}}
"Wij weten" (Grieks: οἴδαμεν ''oidamen'') is hier eerste persoon meervoud. Deze vorm is geen [[pluralis modestiae]] of redactioneel meervoud, maar een "echt" meervoud. De auteur beschouwde zich als onderdeel van een collectief, een groep mensen die de getuigenis van "de leerling" aanhoorde; hij was niet de leerling zelf. De auteur van het evangelie was dus ook geen ooggetuige van de gebeurtenissen die hij beschrijft.<ref name="L05">{{Cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=qmVcT8iUOek |title=L05 Birth Of The Gospels |author=[[Bart D. Ehrman]] |work=The Historical Jesus |publisher=University of North Carolina at Chapel Hill |date=2000 |accessdate=30 oktober 2018}}</ref>{{rp|at=4:37}}
De enige andere keer dat de auteur naar zichzelf verwijst, is in het allerlaatste vers 21:25 met οἶμαι (''oimai'', "ik denk"):
{{citaat|Jezus heeft nog veel meer gedaan: als al zijn daden, een voor een, opgeschreven zouden worden, zou de wereld, denk ik, te klein zijn voor de boeken die dan geschreven moesten worden.}}
Dit wijst erop dat de auteur een selectie heeft gemaakt van alle verhalen die hij over Jezus heeft gehoord en alleen de daden heeft opgeschreven die hij het belangrijkst vond.
De consensus is dat de auteur van de uiteindelijke redactionele versie van het Evangelie volgens Johannes waarschijnlijk deel uitmaakte van een - geconstrueerde of echte - groep die bekend staat als de "Johanneïsche gemeente" of "Johanneïsche gemeenschap",<ref>R.E. Brown (1979): ''The Community of the Beloved Disciple'', New York</ref> of ook wel "Johanneïsche school" <ref>R.A Culpepper (1974): ''The Johannine School. An Evaluation of the Johannine-School Hypothesis Based on an Investigation of the Nature of Ancient Schools'', SBLDS 26, Missoula</ref> of "Johanneïsche kring"<ref>O. Cullmann (1975): ''Der johanneische Kreis. Sein Platz im Spätjudentum, in der Jüngerschaft Jesu und im Urchristentum; zum Ursprung des Johannesevangeliums'', Tübingen</ref> wordt genoemd.
{{Appendix}}
| 