|
[[Bestand:Renault Scénic Front Cut.JPG|thumb|Renault Scenic, in rood de veiligheidsdelen van de carrosserie]]
[[Bestand:1965 Austin Mini, Sectioned Heritage Motor Centre, Gaydon.jpg|thumb|Opengewerkt model van de eerste [[Mini (automerk)|Mini]], de revolutionaire auto uit 1959. Deze verenigde als eerste de kenmerken die nu vrijwel universeel zijn in de massamarkt: compact dwarsgeplaatste motor voor maximale binnenruimte, [[zelfdragende carrosserie]], de wielen zo ver mogelijk op de hoeken van de auto, [[voorwielaandrijving]]. Vrijwel alle techniek zit voorin, zodat de auto een vlakke vloer heeft. ]]
[[Bestand:Ministry of Information First World War Miscellaneous Collection Q33479.jpg|thumb|Het 'huwelijk' van carrosserie en chassis. De (foto dateert uit de [[Eerste Wereldoorlog]].)]]
[[Bestand:Artillery-repair-truck-FAJ19180709.jpg|thumb|Een reparatiewagen voor artillerie van het [[United States Army|Amerikaanse leger]], vrijwel zonder carrosserie]]
De '''carrosserie''' is het koetswerk van een [[motorvoertuig]] ([[auto]] of [[autobus|bus]]), ruwweg de bovenbouw, dat wil zeggen de [[constructie]] zonder onderdelen als de [[motor]], de [[wiel (voortbeweging)|wielen]], de [[aandrijflijn]], en het interieur (met name de zitplaatsen). Bij de allereerste auto's en bij utiliteitsvoertuigen was er soms nauwelijks sprake van een carrosserie, bijvoorbeeld bij de [[Benz Patent-Motorwagen Nr. 3|Benz Motorwagen]].
== Zelfdragend of op chassis ==
Vaak wordt de carrosserie op het [[chassis]] geplaatst en de vereniging van die twee wordt wel aangeduid als het ''huwelijk''.{{feit}} Van de beginjaren van de auto tot na de [[Tweede Wereldoorlog]] was dit de gangbare bouwwijze, en voor zware [[vrachtwagen]]s is dat nog steeds zo. Hedendaagse auto's hebben gewoonlijk echter een [[zelfdragende carrosserie]], zonder apart chassis. De carrosserie is dan zo stevig uitgevoerd dat het onderstel, de aandrijflijn en de stoelen daar direct op gemonteerd kunnen worden. Dit is een zeer compacte bouwwijze, die de ontwerper grote vrijheid laat in de plaatsing van de componenten. De onderbouw bestaat namelijk uit plaatwerk, dat in vorm geperst kan worden om ruimte te maken voor het [[reservewiel]], de achterbank, de accu of andere lastige onderdelen. Ook sportwagens worden zelfdragend gebouwd, omdat zo'n constructie veiliger en lichter is dan een chassis met aparte carrosserie. Een speciaal zelfdragend type is de [[monocoque]], waarbij het geheel als één schaal wordt gebouwd.
== Carrosseriebouwers ==
In de begintijd van de auto was het gebruikelijk dat men een chassis kocht, enwaarna dat de autodit door een carrosseriebouwer van een koetswerk werd voorzien werd. Het chassis bepaalde dan het merk, maar bij beroemde carrosseriebouwers werd ook hun naam vermeld. Zo wordt een [[Rolls-Royce Motors|Rolls-Royce]] met een opbouw van de gerenommeerde firma [[H. J. Mulliner & Co.]] aangeduid als Mulliner-Rolls-Royce.
Bij autobussen en met name vrachtwagens is een aparte opbouw door een specialist nog steeds gebruikelijk. Ook bij [[bestelwagen]]s is het vaak mogelijk een chassis met cabine te kopen en te laten voorzien van een opbouw volgens eigen wensen of eisen. Dit is mede vanwege het grote scala aan gebruiksdoelen voor vracht- en bestelauto's.
== Materiaal ==
De moderne carrosserieën zijn overwegend gemaakt van [[Staalstaal (legering)|staal]], hoewel [[aluminium]], [[Kunststofkunststof (materiaal)|kunststof]]fen en [[vezelversterkte kunststof]]fen in opmars zijn. In het begin van de autoproductie werd ook [[hout]] verwerkt. De druk om [[Maatschappelijkmaatschappelijk verantwoord ondernemen|duurzaam te produceren]] leidt in de 21e eeuw tot materialen die versterkt zijn met plantaardige vezels, met name [[hennep]]. Anno 2018 is dit in een experimenteel stadium.
== Geschiedenis en indeling ==
Het woord ''carrosserie'' is ouder dan de auto zelf en stamt uit de tijd dat de [[koets]] (Frans: ''carrosse'') nog het straatbeeld bepaalde. Er zijn een aantal koetsvormen, die oorspronkelijk ook uit de koetsbouw stammen. Zo is de basisvorm Coach[[coach (autotype)|coach]], wat letterlijk 'koets' betekent. Koetsvormbenamingen zijn niet bijzonder strikt en er zijn een aantal grijze gebieden waar in spreektaal of geografisch gezien afwijkende criteria worden gehanteerd.
=== Coach ===
;Coach:De [[Coachcoach (autotype)|Coachcoach]] is de basiskoetsvorm, waarbij ermet aan weerszijden een deur zit, en minimaal vier zitplaatsen zijn, verdeeld over meer dan een zitrij. In de automobielindustrie is dit de tweedeurs carrosserie, met A-, B- en C-stijlen, en een ruime aparte kofferbak. CoachDe coach wordt soms ook met ''sedan'' aangeduid.
=== Sedan / Berline ===
;Sedan / Berline: Dit is een vierdeursvariant van de carrosserievorm coach. [[Sedan (autotype)|Sedan]] is de meest gebruikte naam maar in bepaaldesommige landen spreekt men van een [[berline (koets)|berline]], naar de gelijknamige paardenkoets uit [[Berlijn]]. Om aan vier deuren plaats te bieden, waren sedans oorspronkelijk groter dan coachmodellen, maar een moderne sedan is net zo groot als de coachvariant.
=== Coupé ===
;Coupé:De [[Coupécoupé (auto)|Coupécoupé]] is oorspronkelijk een sportieve compactere versie van de coach, waarbij de B-stijl soms komt te vervallen. Het sportieve uiterlijk wordt vaak gerealiseerd door de achterruit vlakker te plaatsen en het dak lager. Soms staat ook de voorruit vlakker. HetDoor de compacte houdtvorm in dat de ruimte opheeft de tweede zitrij minder isruimte. Vaak is ook de kofferruimte beperkt. Bekende Amerikaanse voorbeelden hiervan zijn de [[Ford Mustang]] en [[Buick Riviera]]. In Europa werden de [[Fiat 850|Fiat 850 coupé]] coupé,en de [[DAF 55 (personenauto)|DAF 55]]/[[DAF 66|66 coupé]] volgens dit stramien gebouwd. De coupé is niet noodzakelijk afgeleid van andere carrosserievormen,; vooral bij [[supersportwagen]]s en en luxe toerwagens is de coupé vaak de enige of de hoofdvariant, zoals bij de meeste modellen van [[Aston Martin]] en [[Maserati]]. Ook in de lagere klassen komen zelfstandige ontwerpen voor. Zo is de [[Ford Capri (Europa)|Ford Capri]] technisch vrijwel gelijk aan de [[Ford Taunus]], maar qua uiterlijk is er weinig overeenkomst.
=== Hatchback ===
;Hatchback:De Hatch[[hatchback]] is een coach met grote achterklep (Engels voor"hatch" betekent ''klep'',) verwijzendof naardeur, dedie grotetot achterklep vanboven de [[hatchback]],achterruit waarbijdoorloopt. deDe kofferruimte en de zitplaatsen zijn niet strikt gescheiden zijn, mede omdat de achterbank neerklapbaar is. De kofferbak is van achteren bereikbaar door een klep of deur, die tot boven de achterruit doorloopt. Door de grote klep, en doordat er geen schutbord is tussen kofferruimte en zitplaatsen, is deze bouwwijze minder stijf dan andere vormen. Dit is een van de redenen, waarom auto's met hatchbackachtige vormen soms toch een kleinekleinere achterklep en een aparte kofferbak hadden, bijvoorbeeld de [[Austin Allegro]] en de [[Alfa Romeo Alfasud]]. OntleendDeze aanvormen hetworden Engelssoms wordenaangeduid dezemet vormenhet soms aangeduidEngelse alsbegrip ''notchback''. De [[Citroën Dyane]] was een hatchback-variant van de Eend, de [[Citroën 2CV]].
:In bochten en bij hobbels kan een hatchback gaan wringen en schuren. Dat is hoorbaar in kraakjes en piepjes en vergroot de kans op [[Roestroest (metaal)|roest]]vorming. Ook het weggedrag lijdt hieronder. Versterkingsbalken verhelpen deze problemen, maar zijn niet alleen duur, maar ook zwaar. Daarom zijn supersportauto's zelden of nooit als hatchback uitgevoerd.
:Franse merkenautofabrikanten waren voorlopers in deze bouwwijze, met de [[Citroën Traction Avant]], [[Renault 6|Renault 6 en 16]] en de [[Simca 1100]] als voorbeelden. Hatchbacks werden vroeger wel gebaseerd op vormen als de sedan (vijfdeurs hatchback) of de Coachcoach of Coupecoupé (driedeurs hatchback). OpVanwege dezijn 21-e-eeuwsepraktische massamarkt in West-Europavoordelen is de hatchback vanwegein zijn praktische voordelen[[West-Europa]] met grote afstand de populairste vorm. Andere vormen worden nuin de 21e eeuw eerder afgeleid van de hatchback dan andersom.
=== Stationwagen / Estate / Break ===
;Stationwagen / Estate / Break: De [[stationwagen]] is een hatchback met een kofferruimte die aanzienlijk groter is dan normaal voor de koffers nodig is, waarbij het dak tot een stuk boven de laadruimte doorloopt. Door de grote laadruimte is deze carrosserievorm overwegend op Coachde coach of Sedande sedan gebaseerd. Wanneer de Stationwagenstationwagen op een coupecoupé modelis gebaseerd is wordt dithij vaak als ''[[touring]]'' of ''tourer'' aangeduid. De stationwagen ontleent zijn naam aan het feit dat deze destijdsvroeger werd ingezet om reizigers met hun bagage vanaf deeen stationsstation naar de eindbestemming te transporteren. Naast de genoemde benamingen hebben veel merken voor een eigen benaming gekozen (combi, variant, avant etc.). Een specifieke model stationwagon is de Shooting brake die speciaal voor de jacht is ontwikkeld. Het woord "brake" heeft daarbij niets van doen met remmen, maar is afkomstig van het Nederlandse woord [[brik (rijtuig)|brik]]: "shooting brake" betekent dus niets anders dan "jachtkar".
:Een specifieke model stationwagon is de [[shooting brake]] die speciaal voor de jacht is ontwikkeld. Het woord "brake" zou afkomstig zijn van het Nederlandse woord [[brik (rijtuig)|brik]]; een shooting brake is dus een "jachtkar".
=== Bestelwagen / Van ===
;Bestelwagen / Van (busje): Dit is een hoge stationwagen, waar de nadruk op de laadruimte en laadvermogen ligt. In deDe basisuitvoering istelt meestal maar in één zitrij voorzien. De stoelen zijn relatief recht en hoog, en de carrosserievorm is bedoeld om bedrijfsmatig goederen af te leveren. De laadruimte van een [[bestelwagen]] is toegankelijk door meerdere grote deuren of een [[laadklep (vrachtauto)|laadklep]], om het laden en lossen te vergemakkelijken.
:In de volksmond wordt dit type vaak 'bus' of 'busje' genoemd; bijvoorbeeld "een VW-bus".
=== MPV ===
;MPV: BetekentEen [[multi-purpose vehicle]], en(MPV) is een bestelwagenachtige carrosserievorm waarbij de nadruk ligt op comfortabel personenvervoer, met de mogelijkheid een of meerdere zitrijen te verwijderen om zodoende een naar behoefte grotere laadruimte te verkrijgen, zodat het voertuig voor meerdere doelen kan worden ingezet. Door de grootte kunnen hier meestal 6-9 personen in vervoerd worden.
;=== Cabriolet / Convertible ===
:De [[Cabrioletcabriolet]] is een carrosserievorm gebaseerd op een coach, waarbij het dak geheel verwijderd, weggevouwen of weggeklapt kan worden.
=== Limousine ===
;Limousine:De [[Limousinelimousine]] is een carrosserievorm gebaseerd op een sedan, waarbij de eerste zitrij voorbehouden is aan de bestuurder, en gescheiden is of kan worden van de passagiersruimte. De passagiersruimte biedt veel comfort en ruimte, en enige mate van privacy. Om aan meer passagiers ruimte te bieden kan de limousine verlengd zijn. Dit type wordt vaak aangeduid met de Amerikaanse term ''stretched limo'' (verlengde limousine).
=== Landaulet / Landaulette ===
;Landaulet:Een Landaulet (of Landaulette):[[landaulet]] is een model limousine, waarbij enkel het passagiersgedeelte als cabriolet is uitgevoerd. De naam vindt zijn herkomst in de [[Landauer (rijtuig)|Landauer]]; een rijtuig met zijn origine in [[Landau in der Pfalz]].
==Zie ook==
| 