|
| bijv.naamwoord = Russisch
}}
den waarbij dit niet het geval was, waren [[Toljatti]], [[Novokoeznetsk]], [[Naberezjnye Tsjelny]] en [[Magnitogorsk]].
'''Rusland''' ([[Russisch]]: Россия, ''Rossija''), officieel ook de '''Russische Federatie''' ([[Russisch]]: Российская Федерация, ''Rossijskaja Federatsija''), is een land dat [[Aardrijkskunde|geografisch]] gedeeltelijk gelegen is in [[Europa (werelddeel)|Europa]] ([[Europees Rusland]]) en gedeeltelijk in [[Azië]]. Vanuit politiek perspectief is het echter Europees, omdat de belangrijkste delen (waaronder de hoofdstad) in het Europese deel liggen en ruim 70% van de bevolking in het Europees gedeelte woont. [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] is de grootste stad, de hoofdstad en het economisch hart van Rusland. Hier zetelt de regering.
Met zijn oppervlakte van {{statsland-oppervlaktekort}} is Rusland het grootste land ter wereld, bijna tweemaal zo groot als het daaropvolgende land, [[Canada (hoofdbetekenis)|Canada]].<ref>{{fr}}{{pdf}}{{Citeer web |url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2004/Table03.pdf |titel=Population by sex, rate of population increase, surface area and density |uitgever=Verenigde Naties |datum=2004 |bezochtdatum=7 mei 2015 |taal=en}}</ref> Qua inwonertal is Rusland het [[Lijst van landen naar inwonertal|negende land]] ter wereld. Rusland deelt zijn grenzen met de volgende veertien landen (tegen de klok in van noordwest naar zuidoost): [[Noorwegen]], [[Finland]], [[Estland]], [[Letland]], [[Litouwen]], [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]], [[Wit-Rusland]], [[Oekraïne]], [[Georgië]], [[Azerbeidzjan]], [[Kazachstan]], [[Volksrepubliek China|China]], [[Mongolië]] en [[Noord-Korea]].<ref>{{Citeer web |url=http://www.voorbeginners.info/rusland/geografie.htm |titel=Geografie |uitgever=Rusland voor beginners |datum= |bezochtdatum=8 mei 2015}}</ref> Verder is het door een smalle zeestraat gescheiden van de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] ([[Alaska]]) en [[Japan (hoofdbetekenis)|Japan]]. De [[oblast Kaliningrad]] is een [[exclave]], ingeklemd tussen Polen en Litouwen.
{{Zie ook|Zie ook de [[lijst van musea in Rusland]].}} communisten▼
Het land vormde van 1917 tot 1991 als [[Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek]] (RSFSR) de kern van de [[Sovjet-Unie]]. Rusland is een onafhankelijk land en invloedrijk lid van het [[Gemenebest van Onafhankelijke Staten]] (GOS). In diplomatieke zaken wordt Rusland gezien als de [[statenopvolging|opvolgerstaat]] van de Sovjet-Unie.
Rusland telde op 1 januari 2015 146.270.330 inwoners volgens gegevens van de Russische overheid.<ref>{{ru}}[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/prpopul2015.xls Inwoners volgens gegevens van de Russische overheid] gks.ru</ref> In dit aantal zijn de inwoners van de betwiste [[Federaal District Krim|Krim]] inbegrepen. Zonder deze regio kwam het aantal inwoners uit op 143.975.923.
== Geschiedenis ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Rusland}}
russen zijn gekke brijnloze communissten[[Bestand:Zakharova and Uvarov in Swan Lake, Bolshoi Theatre 2011-10-28.jpg|thumb|Een uitvoering van ''[[Het zwanenmeer]]'' door het [[Bolsjojballet]]]] ▼
== Demografie ==
=== Bevolking ===
[[Bestand:Population of Russia.PNG|miniatuur|rechts|Bevolking in miljoenen, 1950-2014.<ref>{{Citeer web|title=Demographics|publisher=Federal State Statistics Service|url=http://www.gks.ru/bgd/free/b07_00/IssWWW.exe/Stg/d80/8-0.htm|accessdate=2007-12-27|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021150237/http://www.gks.ru/bgd/free/b07_00/IssWWW.exe/Stg/d80/8-0.htm|archivedate=2011-10-21}}</ref>]]
[[Bestand:Ethnic Russians by Region.png|miniatuur|Percentage etnische Russen per regio]]
Rusland heeft een grote bevolking, maar een lage bevolkingsdichtheid. In de 20e eeuw is de Russische bevolking relatief traag gegroeid, van 70 miljoen in 1900 naar 'slechts' het dubbele nu.<ref>[https://web.archive.org/web/20060502140107/http://www.library.uu.nl/wesp/populstat/Europe/russiac.htm WESP: historical demographical data] (via archive.org)</ref> De bevolking van de Russische Federatie wordt door de [[Central Intelligence Agency|CIA]] geschat op {{statsland-schattingkort}} (zie [[Lijst van landen naar inwonertal]]), terwijl deze in 1991 bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie nog bijna 149 miljoen bedroeg. De bevolkingsdaling werd enerzijds getemperd door immigratie van etnische Russen uit de andere voormalige Sovjetrepublieken, maar anderzijds versterkt door emigratie naar met name Europa en de Verenigde Staten.
Het land telt een groot vrouwenoverschot. Op 1 januari 2012 waren er 10 miljoen meer vrouwen dan mannen in het land.<ref name="RUSSTAT13p9">{{en}}{{pdf}} Rosstat [http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/rus13_eng.pdf Russia 2013: statistical pocketbook, p.8], geraadpleegd op 20 oktober 2014</ref> Vooral boven de 55 jaar zijn de verschillen groot tussen het aantal mannen en vrouwen.<ref name="RUSSTAT13p9"/>
Het grootste deel van de bevolking woont in [[Europees Rusland]], het [[Oeralgebied]] en in het zuidwesten van [[Siberië]]. Het [[Russische Verre Oosten]] en het grootste deel van het noorden van Rusland zijn relatief dunbevolkt. De snelstgroeiende regio's in termen van bevolking zijn Moskou (door migratie) en omstreken en de islamitische republiek [[Dagestan]] (door natuurlijke groei).
Meer dan driekwart van de bevolking van Rusland woont in de stad. De [[Urbanisatie|verstedelijking]] van Rusland neemt nog toe en met name Moskou is populair. Ongeveer 13% van de bevolking woonde in 2010 in Moskou of de [[oblast Moskou|omringende oblast]]. De trek naar de stad zorgt ervoor dat steeds meer dorpen op het platteland leeglopen. Tussen 2002 en 2010 nam bijvoorbeeld het aantal dorpen zonder bevolking toe van 13.000 tot 19.000.<ref>{{Citeer web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/titul.pdf|titel=Распределение сельски х населенны х пунктов по числу жителей|werk=ПРЕДВАРИТЕЛЬНЫЕ ИТОГИ ВСЕРОССИЙСКОЙ ПЕРЕПИСИ НАСЕЛЕНИЯ 2010 ГОДА: Статистический сборник|uitgever=Federale dienst voor Staatsstatistieken|paginas=p.11|dodeurl=ja|archiefurl=https://web.archive.org/web/20120118193345/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/titul.pdf|archiefdatum=2012-01-18}}</ref>
Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie daalt de bevolking door verslechterde levensomstandigheden. De [[vruchtbaarheid]] is gedaald, terwijl de sterfte vooral onder mannen enorm is gestegen als gevolg van verslechterde werkomstandigheden en [[alcoholisme]]. De overheid streeft naar minder alcoholgebruik en een gezondere levensstijl. Het beleid is redelijk succesvol, tussen 2011 en 2016 is het de gemiddelde alcoholconsumptie over mensen ouder dan 15 jaar gedaald van 15,8 liter pure alcohol per hoofd naar 11,7 liter.<ref name=WHO%>{{en}} {{pdf}} WHO [https://www.who.int/substance_abuse/publications/global_alcohol_report/profiles/rus.pdf Russia Alcohol rpeort], geraadpleegd op 22 oktober 2019</ref> Mannen drinken overigens nog steeds ruim driemaal zoveel als vrouwen.<ref name=WHO%/> Mede hierdoor is er een groot verschil in levensverwachting tussen mannen (68 jaar) en vrouwen (78 jaar).
Na de jaren 90, die rampzalig waren als gevolg van verslechterde economische omstandigheden, is de vruchtbaarheid onder met name de Russen weer wat gestegen (van 8,7 geboorten per 1000 inwoners in 2000 naar 10,4 in 2004 en 13,3 in 2013) en de overheid probeert door programma's het vruchtbaarheidsniveau verder omhoog te brengen. Onder de inwonende [[Turkse volkeren]] is de vruchtbaarheid hoger dan onder de Russen. In 2009 rapporteerde de Russische Federatie voor het eerst weer een positieve bevolkingsgroei van 10.500 personen.
Andere trends zijn een verhoging van de leeftijd waarop vrouwen kinderen krijgen (met name in de steden) en de doorbraak van de [[seksuele revolutie]] in de jaren 90. Door de verslechterde omstandigheden zijn echter het nationalisme en racisme toegenomen. Mensen van [[Joden|Joodse]] afkomst en Kaukasische oorsprong worden vooral in grotere Europese steden als Moskou en Sint-Petersburg gediscrimineerd en de rassenhaat is toegenomen, onder invloed van radicale groepen als de [[Russische Nationale Eenheid|RNE]], [[Pamjat]] en de [[Beweging tegen illegale immigratie|DPNI]].
=== Etniciteit ===
In Rusland wonen ongeveer 160 verschillende [[etniciteit|etnische groepen]] en [[Inheemse bevolking|inheemse volken]]. De belangrijkste etnische groepen bij de [[Russische volkstelling 2002|volkstelling van 2002]] waren [[Russen (volk)|Russen]] (79,8%), [[Wolga-Tataren]] (3,8%), [[Oekraïners]] (1,2%), [[Basjkieren]] (1,1%), [[Tsjoevasjen]] (0,9%), [[Tsjetsjenen]] (0,9%) en [[Armeniërs]] (0,8%). De overige 10,3% omvatte (naast degenen die hun etniciteit niet specificeerden) onder andere [[Avaren (Kaukasus)|Avaren]], [[Abchazen]], [[Azerbeidzjanen]], [[Boerjaten]], [[Chanten]], [[Han-Chinezen|Chinezen]], [[Rusland-Duitsers|Duitsers]] (inclusief [[Wolga-Duitsers]]), [[Eskimo's]], [[Evenken]], [[Georgiërs]], [[Grieken]], [[Ingoesjen]], [[Jakoeten]], [[Joden]], [[Kareliërs]], [[Kazachen]], [[Koerden]], [[Koreanen]], [[Korjaken]], [[Mansen]], [[Mari (volk)|Mari]], [[Mordwienen]], [[Nenetsen]], [[Oedmoerten]], [[Oezbeken]], [[Kalmukken]], [[Osseten]], [[Polen (volk)|Polen]], [[Tsjoektsjen]], [[Toevanen]] en [[Wit-Russen]]. Door de Russische overheid zijn 48 bevolkingsgroepen als [[Lijst van Kleine Inheemse Volkeren van Rusland|Kleine Inheemse Volkeren]] erkend. Bijna al deze volken wonen binnen een beperkt gebied, dat bij wat grotere bevolkingsgroepen vaak ook hun naam draagt. De Russen, Oekraïners en Wit-Russen behoren tot de volken die zich in het hele land bevinden.
=== Religie ===
{{Zie ook|Zie ook [[Russisch-orthodoxe Kerk]], [[Islam in Rusland]], [[Boeddhisme in Rusland]] en [[Katholieke Kerk in Rusland]].}}
[[Bestand:Moscow July 2011-7a.jpg|miniatuur|De [[Christus Verlosserkathedraal (Moskou)|Christus Verlosserkathedraal]], opgeblazen tijdens het Sovjetregime en herbouwd tussen 1990 en 2000, is een symbool van de religieuze renaissance in Rusland.]]
Rusland is overwegend christelijk. Het [[Kievse Rijk]] werd in de 10e eeuw gekerstend.<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20100219172802/http://www.russianembassy.org/russia/religion.htm Religion in Russia], Ambassade van de Russische Federatie in de Verenigde Staten</ref> Volgens de [[United States Department of State|US Department of State]] beschouwden in 2007 ongeveer 100 miljoen inwoners zich als [[Russisch-orthodoxe Kerk|Russisch-orthodoxe christenen]].<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90196.htm 2007 International Religious Freedom Report], US Department of State</ref> Daarnaast komen ook voornamelijk de islam, het boeddhisme en het jodendom voor. Ten tijde van het communistisch regime werd elke vorm van religie onderdrukt en werden vele inwoners [[atheïsme|atheïstisch]]. Schattingen over het aantal gelovigen variëren sterk. De [[Russisch-orthodoxe Kerk]] is ook na 1991 de belangrijkste christelijke religie gebleven in Rusland. Veel etnische Russen zijn weinig praktiserend, maar staan wel sympathiek tegenover de Kerk, die ook een grote culturele betekenis heeft voor de Russische geschiedenis.
De [[islam]] volgt op de tweede plaats. Het boeddhisme komt traditioneel voor in drie regio's van de Russische Federatie: [[Boerjatië]], [[Toeva]] en [[Kalmukkië]]. Andere religies omvatten verschillende protestantse kerken en de [[oudgelovigen]], [[jodendom]], [[Rooms-katholieke Kerk|katholicisme]] (zie [[Katholieke Kerk in Rusland]]), [[sjamanisme]] en [[Mormonen]]. Vaak valt het geloof van een Rus samen met zijn etniciteit: etnische Russen zijn vaak Russisch-orthodox, [[Toevanen]] zijn meestal boeddhistisch en Turkse en Kaukasische volken zijn vaak moslim.
=== Taal ===
{{Zie ook|Zie ook [[Talen in Rusland]].}}
Het [[Russisch]] is de enige officiële staatstaal, maar de republieken en autonome districten hebben hiernaast het recht om éen of meerdere talen als officiële taal te gebruiken.<ref>{{Citeer web|title=The Constitution of the Russian Federation|work=(Article 68, §2)|url=http://www.constitution.ru/en/10003000-04.htm|accessdate=2 april 2012}}</ref> Deze talen worden alle in het [[cyrillisch alfabet]] geschreven, al bestaan voor sommige talen, als het [[Tataars]] en [[Tsjetsjeens]] hiernaast andere alfabetten, die geen officiële status hebben. Officiële teksten dienen altijd met het cyrillisch alfabet te worden geschreven. In de republieken zijn de belangrijkste lokale talen voertaal naast het Russisch. In totaal spreken de 160 etnische groepen in Rusland ongeveer 100 talen.
== Geografie ==
[[Bestand:Russia 87.74494E 66.20034N.jpg|thumb|400px|Satellietfoto van Rusland]]
Rusland is het grootste land van de wereld. Het beslaat het noordelijke deel van [[Eurazië]]. Het totale oppervlak bedraagt 17.098.246 km²<ref>https://unstats.un.org/unsd/publications/pocketbook/files/world-stats-pocketbook-2016.pdf#page=182</ref>. Het land ligt tussen 41° en 82° noorderbreedte en 19° ooster- en 169° westerlengte. De kustlijn is 37.000 kilometer lang. Rusland deelt over 20.000 kilometer de grens met andere landen waaronder circa 1.340 km met [[Finland]], 206 km met [[Polen]], 1.576 km met [[Oekraïne]], [[Kazachstan]] 6.846 km, [[Volksrepubliek China]] 3.645 km, [[Mongolië]] 3.485 km en [[Noord-Korea]] 19 km. De hoogste berg is de [[Elbroes]] met 5.642 meter en het laagste punt is de [[Kaspische Zee]] op 30 meter onder de zeespiegel.
De belangrijkste [[lijst van rivieren in Rusland|Russische rivieren]] in het Europese deel van het land zijn de [[Wolga]], [[Don (Rusland)|Don]], [[Kama (rivier)|Kama]], de [[Oka (Europa)|Oka]], [[Noordelijke Dvina]], de [[Dnjepr (rivier)|Dnjepr]] en de [[Westelijke Dvina]]. In het Aziatische deel van Rusland zijn de belangrijkste rivieren de [[Ob (rivier)|Ob]], [[Irtysj (rivier)|Irtysj]], [[Jenisej]], [[Angara (rivier)|Angara]], [[Lena (rivier)|Lena]], [[Amoer (rivier)|Amoer]], [[Jana (rivier)|Jana]], [[Indigirka]] en de [[Kolyma (rivier)|Kolyma]]. In totaal zijn er meer dan 120.000 rivieren en circa 2.000 meren in Rusland.
Rusland telt een groot aantal [[beschermde gebieden van Rusland|beschermde natuurgebieden]]. Er zijn 23 UNESCO-[[Werelderfgoedlijst#Rusland|werelderfgoederen]], 40 UNESCO-[[Biosfeerreservaat|biosfeerreservaten]],<ref>{{Citeer web|last=The World Network of Biosphere Reserves—UNESCO|title=Russian Federation|url=http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/ecological-sciences/|accessdate=2 april 2012}}</ref> 40 [[Lijst van nationale parken in Rusland|nationale parken]] en 101 [[Zapovednik|natuurreservaten]] ([[Lijst van zapovedniks in Rusland|lijst]]) in Rusland.
Rusland telt 11 [[Tijdzones in Rusland|tijdzone]]s, van [[UTC+2]] tot [[UTC+12]], en heeft daarmee het grootste aantal opeenvolgende tijdzones ter wereld. Moskou en Sint-Petersbrug liggen in de zone [[Moskoutijd]] die 3 uur voor loopt op de [[Coordinated Universal Time|UTC]] en 2 uur op de [[Midden-Europese Tijd|MET]].
=== Klimaat ===
[[Bestand:Russia Köppen Map.png|thumb|400px|Kaart van de [[Klimaatclassificatie van Köppen|klimaatclassificatie van Köppen-Geiger]] (2007).<ref>Peel, M. C. and Finlayson, B. L. and McMahon, T. A. (2007). "Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification". Hydrol. Earth Syst. Sci. 11: 1633-1644.</ref>]]
Rusland kent lange, donkere en koude winters. In het hoge noorden kan de winter wel zes maanden duren. [[Ojmjakon]] staat bekend als de koudste bewoonbare plaats ter wereld, boven de [[poolcirkel]] gelegen in [[Siberië]] komt de temperatuur in januari gemiddeld niet boven −50 °C. De meeste grote rivieren in Siberië stromen naar het noorden, het smeltwater van de zuidelijk gelegen rivieren kan niet wegstromen zolang de rivieren in het noorden nog bevroren zijn waardoor grote gebieden in het voorjaar onder water komen te staan. Grote gebieden van Rusland kennen ook hete zomers vanwege het [[landklimaat]]. In het uiterste zuiden van het Europese deel van het land, bij de [[Kaukasus (gebergte)|Kaukasus]] en de uitlopers aan de kusten van de [[Zwarte zee]] en [[Kaspische Zee]], heerst een [[subtropisch klimaat]].
=== Biodiversiteit ===
[[Bestand:Kamchatka Brown Bear near Dvuhyurtochnoe on 2015-07-23.jpg|thumb|Een [[bruine beer]], een veelgebruikt Russisch symbool, in Kamtsjatka]]
Rusland kent een enorme biodiversiteit met 320 verschillende soorten zoogdieren, 730 soorten vogels, 93 soorten reptielen,<ref>The Reptile Database - Reptiles in Russia - [http://reptile-database.reptarium.cz/advanced_search?location=Russia&submit=Search Website]</ref> 36 soorten amfibieën,<ref name="AMNH">{{Citeer web | url = http://research.amnh.org/vz/herpetology/amphibia/?action=names&taxon=&family=&subfamily=&genus=&commname=&authority=&year=&geo=96&dist=&comment= | titel = Amphibians in Russia | auteur = American Museum of Natural History}}</ref> bijna 400 soorten aan de zeekust voorkomende vissoorten en 270 soorten zoetwatervissen. Sinds 1997 zijn hiervan in totaal 415 diersoorten opgenomen in het ''Red Data Book of the Russian Federation''<ref>{{Citeer web|author=I.A. Merzliakova|url=http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/russia/state/00440.htm |title=List of animals of the Red Data Book of Russian Federation|publisher=Enrin.grida.no|date=1 november 1997|accessdate=1 april 2012}}</ref> en worden nu beschermd. Meer in detail betreft het 155 soorten [[ongewervelden]], 4 soorten [[kaakloze vissen]], 39 soorten [[vissen (dieren)|vissen]], 8 soorten [[amfibieën]], 221 soorten [[reptielen]], 123 soorten [[vogels]] en 65 soorten [[zoogdieren]].
=== Belangrijke steden ===
{{Zie ook|Zie ook [[Lijst van steden in Rusland]].}}
Rusland telde bij de volkstelling in 2010 ruim 1000 steden, variërend in grootte van 11,5 miljoen ([[Moskou]]) tot ongeveer 1.300 ([[Verchojansk]]) inwoners. Er waren twaalf steden met meer dan een miljoen inwoners. Op volgorde van grootte waren dit Moskou, [[Sint-Petersburg]], [[Novosibirsk]], [[Jekaterinenburg]], [[Nizjni Novgorod]], [[Samara (stad)|Samara]], [[Omsk]], [[Kazan (stad)|Kazan]], [[Tsjeljabinsk]], [[Rostov aan de Don]], [[Oefa]] en [[Wolgograd]]. Rusland telde 164 steden met meer dan 100.000 inwoners. Veelal vormen deze steden het bestuurlijk centrum van een van de meer dan 80 deelgebieden van Rusland. De grootste steden waarbij dit niet het geval was, waren [[Toljatti]], [[Novokoeznetsk]], [[Naberezjnye Tsjelny]] en [[Magnitogorsk]].
▲{{Zie ook|Zie ook de [[lijst van musea in Rusland]].}}
▲[[Bestand:Zakharova and Uvarov in Swan Lake, Bolshoi Theatre 2011-10-28.jpg|thumb|Een uitvoering van ''[[Het zwanenmeer]]'' door het [[Bolsjojballet]]]]
De relatief late intrede van de [[secularisering]] in de Russische cultuur wordt meestal als het voornaamste verschil tussen de West-Europese en de Russische cultuur aangemerkt. In de Westerse cultuur deed de profane cultuur haar invloed al gelden sinds de [[Renaissance]] in de [[14e eeuw]], maar in Rusland pas in de [[17e eeuw]]. Tot die tijd stonden [[architectuur]], [[literatuur]] en [[schilderkunst]] veelal in het teken van het [[christendom]], c.q. de [[Russisch-orthodoxe kerk|Russische orthodoxie]].
|
