Dienstweigering: verschil tussen versies

|[[Bestand:Conscientious Objector memorial, Tavistock Sq Gardens.jpg|thumb|230px|Gedenksteen voor dienstweigeraars in [[Londen]], geplaatst op de Internationale Dag van de Dienstweigeraars, 15 mei 1994 ]]

== Dienstweigeren in België ==

In [[België (hoofdbetekenis)|België]] is de [[dienstplicht]] sinds [[1994]] opgeschort.

Dienstplichtigen konden het statuut van gewetensbezwaarde aanvragen. Gewetensbezwaarden konden een vervangende dienst doen bij de [[Civiele Bescherming (België)|Civiele Bescherming]] of in de socio-culturele sector. De diensttijd was dan anderhalf, respectievelijk 2 maal zo lang als de kortste legerdienst. Er was een vergoeding vergelijkbaar met soldij. Deze was in het algemeen het dubbele van wat een militaire dienstplichtige kreeg, en werd betaald door het ministerie van Binnenlandse Zaken.

== Dienstweigeren in Nederland ==

In [[Nederland]] is de [[opkomstplicht]] sinds [[1997]] opgeschort. Aanvankelijk was weigering van de opkomst voor militaire dienst [[Strafbaar feit|strafbaar]]. Vele dienstweigeraars werden vóór 1940 zonder pardon gevangengezet. Berucht is de zaak tegen dienstweigeraar [[Herman Groenendaal]] in 1921, die in hongerstaking ging. Zijn arrestatie en behandeling leidde tot felle protesten. Hierdoor kwam er in 1923 een dienstweigeringswet tot stand voor [[pacifisme|pacifisten]] die principieel elk geweld afwezen. Politieke of andersoortige bezwaren werden dus niet erkend, ook niet bij herziening van de wet in 1962. Zo werden in 1974 en 1977 de niet-erkende dienstweigeraars [[Kees Vellekoop (dienstweigeraar)|Kees Vellekoop]] (1952-2013) en [[Adriaan Slooff]] gevangengezet, hun zaak leidde evenzo tot landelijke beroering. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] is in het gevangenisdorp [[Veenhuizen (Noordenveld)|Veenhuizen]] een van de drie hoofdgebouwen geheel ter beschikking gesteld voor de detentie van dienstweigeraars, naast [[Kamp Vledder]].

In [[1962]] werd de [[Wet]] Gewetensbezwaren Militaire Dienst aangenomen. Wanneer vastgesteld werd dat een dienstplichtige "onoverkomelijke gewetensbezwaren tegen de persoonlijke vervulling van de militaire dienst in verband met het gebruik van middelen van geweld waarbij men door dienstvervulling in de Nederlandse krijgsmacht kan worden betrokken" had, kon deze dienstplichtige ''erkend gewetensbezwaarde'' worden.

Dienstweigeraars die het oorlogsgeweld niet principieel afwezen of politieke bezwaren hadden en nog onder de oude wet van 1962 vielen, konden tot maximaal 21 maanden gevangenisstraf worden veroordeeld. Landelijke bekendheid met talloze protestdemonstraties kreeg de zaak van de niet-erkende dienstweigeraars [[Kees Vellekoop (dienstweigeraar)|Kees Vellekoop]] uit Delft (1974/1975) en [[Adriaan Slooff]] uit Den Haag (1977/1978). Beide weigeraars zaten enige maanden gevangen, o.a.onder andere in het militaire strafkamp in Nieuwersluis bij Utrecht. Beiden kwamen voortijdig vrij: Vellekoop kreeg gratie en Slooff werd in tweede instantie alsnog erkend.

''Totaalweigeraars'' waren jongens die om principiële, morele, politieke en soms anarchistischepolitieke redenen noch een beroep op de Wet Gewetensbezwaren Militaire Dienst noch de vervangende burgerdienst wilden doen. Zij werden steevast veroordeeld tot ca.circa 19 maanden gevangenisstraf. Dat werd, ook door talloze Tweede-Kamerleden, als onrechtvaardig beschouwd, omdat de Jehova's getuigen ook zulke totaalweigeraars waren maar hiervoor sinds 1974 niet meer werden gestraft (zie [[Jehova's getuigen#Houding tegenover de wereld|het artikel over Jehova's getuigen]]). De wet maakte voor deze religieuze aftakking namelijk een uitzondering. Bekende zaken uit die tijd waren die van de totaalweigeraars [[Ger Pouw]] in 1975/1976, [[Dick Willemsen]] in 1976 en [[Willem Bosma]] in 1979. Willemsen had in 1974 de aanvankelijk anti-dienstplichtbeweging "Onkruit" bedacht en mede-opgericht als Nederlandse tak van de in Brussel gevestigde Internationale Totale Dienstweigeringsorganisatie, de Insoumission Collective Internationale. Onkruit zou na de zomer van 1976 voornamelijk overgaan tot de zogenoemde [[directe actie]].

Volgens de kaderwet dienstplicht is het mogelijk om uitstel (art. 12<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0008589/2014-01-06#Hoofdstuk1_Paragraaf5_Artikel12 (artArt. 12)]</ref>), ontheffing (art. 13<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0008589/2014-01-06#Hoofdstuk1_Paragraaf5_Artikel13 (art.Art 13)]</ref>) of vrijstelling (art. 14<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0008589/2014-01-06#Hoofdstuk1_Paragraaf5_Artikel14 (artArt. 14]</ref>)] te krijgen voor werkelijke dienst. Uitstel houdt in dat op aanvraag bij de minister een dienst kan worden uitgesteld en niet hoeft te worden vervuld tot het uitstel niet meer geldig is. Ontheffing kan worden toegekend aan mensen met een persoonlijke onmisbaarheid of door noodzakelijke aanwezigheid van bijzondere omstandigheden. Vrijstelling kan worden aangevraagd indien er sprake is van kostwinnerschap, een geestelijk ambt of opleiding daartoe, of een persoon die gebonden is aan een broederdienst.

Een toekenning kan onder beperkingen worden verleend, hieraan kunnen voorschriften worden verbonden. Bij verval, het niet nakomen van afspraken, of feiten die het niet mogelijk zouden maken maar die pas later bekend werden na toezegging, kan het bij wet worden ingetrokken (art. 16<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0008589/2014-01-06#Hoofdstuk1_Paragraaf5_Artikel16 (artArt. 16)]</ref>).

In Nederland is sinds [[1 mei]] [[1997]] de [[opkomstplicht]] officieel opgeschort. Sinds 22 augustus 1996 werden er al geen nieuwe [[dienstplichtige]]n meer opgeroepen. De opschorting wil zeggen dat burgers geen militaire dienst hoeven te vervullen zolang de veiligheidssituatie dat niet vereist. Het Nederlandse leger bestaat hierdoor sinds die tijd volledig uit beroepsmilitairen. Wel krijgt iedere staatsburger een [[dienstplichtbrief]] waarin wordt verteld dat hij is ingeschreven, maar niet opkomstplichtig is. Veel mensen zijn in de veronderstelling dat de dienstplicht is afgeschaft. Het is echter de opkomstplicht die is opgeschort, de dienstplicht is nog steeds van kracht. De Kaderwet dienstplicht regelt dat opschorting en beëindiging daarvan bij Koninklijk Besluit worden geregeld, maar dat deze worden ingetrokken als de Staten-Generaal bezwaar maken.

== DienstweigerenDienstweigering in de rest van de wereld ==

In alle landen van de Europese Unie is dienstweigering inmiddels wettelijk geregeld. Buiten de EU bestaan tamelijk goede regelingen in de VS, Canada en Australië. In andere landen bestaat meestal geen of een zeer beperkte mogelijkheid tot dienstweigering. In sommige landen, zoals Griekenland, is de vervangende dienst veel langer dan de militaire dienst en wordt om die reden door onder meer Amnesty International als een straf voor gewetensbezwaarden beschouwd. Amnesty heeft zich ingezet voor vervolgde gewetensbezwaarden tegen militaire dienst in onder meer Wit-Rusland, Turkije en Zuid-Korea .<ref>https://www.amnesty.nl/encyclopedie/gewetensbezwaarden </ref>. Ook in Israël is dienstweigeren strafbaar. Er zijn daar inmiddels meer dan 14001.400 "refuseniks".<ref> Gerekend vanaf de Zesdaagse Oorlog in 1967 </ref><ref> De moed om te weigeren, Israëlische reservisten weigeren dienst te doen in de bezette gebieden, brochure (63 pag.) uitgegeven door SIVMO en EAJG</ref>.