Rechthoekig stratenpatroon: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb| |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
::''Voor de andere betekenis van schaakbordpatroon, zie [[Schaakbord]]''.
Een '''schaakbordpatroon''', '''dambordpatroon''', '''gridstructuur''' of '''grid''' is een roosterpatroon waarbij de [[Straat (verharde weg)|straten]] in een [[stad]] loodrecht op elkaar zijn aangelegd.
Men spreekt ook wel van het '''Hippodamische systeem''', naar de Griekse architect en stedenbouwkundige [[Hippodamus van Milete]] uit de
▲Men spreekt ook wel van het '''Hippodamische systeem''', naar de Griekse architect en stedenbouwkundige [[Hippodamus van Milete]] uit de 5e eeuw v.Chr., die dit systeem voor het eerst op grote schaal heeft toegepast. Tegenwoordig wordt het ook vaak '''gridstructuur''' of kortweg '''grid''' genoemd. Vóór Milete werd deze structuur al toegepast in [[Klein-Azië]], [[Mesopotamië]] en ook tijdens de [[Chinese oudheid]] in [[China]].<ref>Leupen, B., ''Ontwerp en analyse'', 6e druk, blz. 28, Rotterdam: Uitgeverij 010, 2007. {{ISBN|9789064505584}}</ref>
Een bekend voorbeeld is de stad [[New York (stad)|New York]]. Toen [[Manhattan (New York)|Manhattan]] in het begin van de negentiende eeuw verder werd bebouwd, kreeg het een [[Commissioners' Plan van 1811|nieuw stadsplan]], waarbij de ''avenues'' van noord naar zuid liepen en de ''streets'' van oost naar west. In Nederland heeft [[Elburg (stad)|Elburg]] een uit de middeleeuwen daterend rechthoekig stratenplan.
== Hippodamisch systeem ==
In het hippodamische systeem groeit een stad niet geleidelijk zonder plan (zoals oude Griekse steden vaak rondom een ''[[akropolis]]'' ontstonden), maar wordt
== Het castramodel ==
De Romeinen gebruikten bij de aanleg van nieuwe steden een vergelijkbaar systeem, dat gebaseerd was op de manier waarop ze hun legerkampen (''[[castra]]'') aanlegden en daarom het castramodel wordt genoemd. De Romeinen pasten dit systeem toe bij de ''[[colonia (Romeinse term)|coloniae]]'' die zij vanaf de derde eeuw v.Chr. nieuw aanlegden. Uitgangspunt vormt een assenstelsel van een noord-zuidstraat, de ''[[cardo]]'' (Latijn voor
Een van de best bewaarde voorbeelden van een Romeinse stad die volgens het castramodel is aangelegd is [[Timgad]] (Romeins: Colonia Marciana Traiana Thamugadi) in Algerije. Vaak is ook in moderne plaatsen met een Romeinse oorsprong het schaakbordpatroon nog terug te vinden, zoals in de Italiaanse plaatsen [[Aosta]] (Rom.: Augusta Praetoria) en [[Lucca (stad)|Lucca]] (Rom.: Luca). Ook in het Duitse [[Xanten]], waar de Romeinse plaats [[Colonia Ulpia Traiana]] gedeeltelijk is opgegraven en herbouwd, is het schaakbordpatroon te zien. Het Romeinse [[Pompeï]] heeft een stadsuitbreiding gekregen in de vorm van een schaakbordpatroon, en [[Herculaneum (Napels)|Herculaneum]] is volgens een schaakbordpatroon aangelegd, maar in het geval van deze twee plaatsen is niet uit te maken of het invloed was van het hippodamische systeem vanuit Griekse steden in Zuid-Italië of dat het vroege voorbeelden van het castra-model zijn.
Regel 19 ⟶ 18:
== Polders ==
[[Bestand:Beemster 1869.png|thumb|Kaart van de Beemster uit 1869]]
Het van de Romeinen overgenomen castramodel werd in Nederland ook toegepast in drooggemalen polders voor de planning van wegen en de indeling in percelen. Het eerst werd dit gedaan in de [[Beemster]], die in 1612 werd drooggemalen. De polder heeft een schaakbordpatroon van wegen, met twee hoofdwegen (zoals bij de Romeinen de ''[[cardo]]'' en de ''decumanus'') en op de kruising daarvan de hoofdplaats [[Middenbeemster]] (zoals bij de Romeinen het forum). Een ander voorbeeld is de [[Haarlemmermeer]] (1852), met [[Hoofddorp]] als centrale plaats.
== Moderne steden ==
Ook in de aanleg van moderne steden is het schaakbordpatroon vaak te vinden. De oude binnenstad van het Duitse [[Mannheim]] is ingedeeld in regelmatige
== Schaakbordpatroon vs. slakstructuur ==
In [[Zuid-Frankrijk]] werd in [[Valbonne]] door monniken het schaakbordpatroon geïntroduceerd in plaats van de [[slakstructuur]]. Dat was aan het begin van de
{{Appendix|Voetnoot:}}
| |||