Nederlands: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Labels: Misbruikfilter: Schuttingtaal Visuele tekstverwerker
Versie 57129023 van 195.130.157.138 (overleg) ongedaan gemaakt
Label: Ongedaan maken
Regel 39:
}}
 
Het '''Nederlands''' is een [[West-Germaanse talen|West-Germaanse taal]] en de [[officiële taal]] van [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]], [[Suriname (hoofdbetekenis)|Suriname]], en een van de drie officiële talen van [[België]]. Binnen het [[Koninkrijk der Nederlanden]] is het Nederlands ook een officiële taal van [[Aruba]], [[Curaçao]] en [[Sint Maarten (land)|Sint-Maarten]]. Het Nederlands is de derde meest gesproken Germaanse taal.
H{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van het Nederlands}}
 
In de [[Europese Unie]] spreken ongeveer 25 miljoen mensen Nederlands als eerste taal, en een bijkomende acht miljoen als tweede taal. In de [[Franse Westhoek]] en de regio rondom de Duitse stad [[Kleef (stad)|Kleef]] van oudsher Nederlandstalige gebieden zijn, waar [[Nederlandse dialecten]] mogelijk nog gesproken worden door de oudste generaties. Ook in de voormalige kolonie [[Indonesië]] kunnen in sommige gebieden de oudste generaties nog Nederlands spreken. Het aantal sprekers van het Nederlands in de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]], [[Canada (hoofdbetekenis)|Canada]] en [[Australië (land)|Australië]] wordt geschat op ruim een half miljoen.
 
Het [[Afrikaans]], een van de officiële talen van [[Zuid-Afrika]], is een [[dochtertaal]] van het Nederlands en zijn onderling verstaanbaar.
 
== Ontstaan ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van het Nederlands}}
[[Bestand:Talenkaart_7e_eeuw.jpg|miniatuur|Talenkaart 7e eeuw]]
Wanneer het Nederlands als op zichzelf staande taal precies is ontstaan, is onbekend. Het Nederlands in zijn vroegste bekende vorm is het weinig gedocumenteerde [[Oudnederlands]] (voor 1170), dat eerst overloopt in het [[Middelnederlands]], ook wel [[Diets]] genoemd (1170-1500), en daarna in het [[Nieuwnederlands]].
alinea genoemde landen spreekt de [[Nederlandse Taalunie]] (NTU) sinds 1980 ook wel van Noord-Nederlands, Belgisch-Nederlands en Surinaams-Nederlands. In [[Zuid-Afrika]] en [[Indonesië]] (ofwel het voormalige [[Nederlands-Indië]]) wordt het Nederlands nog veel als [[bronnentaal]] gebruikt. Oude documenten en wetteksten zijn vaak opgesteld in het Nederlands. In 2005 werd er buiten het Nederlandstalig grondgebied in veertig landen aan ruim 220 [[universiteit]]en door zo'n vijfhonderd docenten Nederlands gedoceerd aan ruim tienduizend studenten, Duitsland voorop met dertig vakgroepen, gevolgd door de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten van Amerika]] en Frankrijk met 20 universiteiten. 0,7% van de Nieuw-Zeelanders zegt dat hun thuistaal Nederlands is. Binnen de [[Europese Unie]] (EU) is het de achtste meest gesproken taal (na het Duits, Frans, Engels, Italiaans, Pools, Spaans en Roemeens).{{Clearright}}
 
De scheiding tussen de continentale en de kustvarianten van het [[West-Germaans]] liep vóór de [[5e eeuw]] dwars door wat nu Nederland en Noordwest-Duitsland heet. De kusttaal (in de wetenschappelijk literatuur [[Ingveoons]] genoemd) verspreidde zich aan de hand van [[Ingveoonse talen#Ingveoonse klankverschuivingen|Ingveoonse klankverschuivingen]] in afnemende mate in zuidoostelijke richting. De Friese en Saksische dialecten hebben op het vasteland het meest onder invloed ervan gestaan. In mindere mate hebben ook het West-Vlaams en het Hollands Ingveoonse kenmerken, dialecten die aan de basis hebben gestaan van het huidige Standaardnederlands.
 
In Engeland werd het [[Oudengels|Angelsaksisch]], ook een van de Ingveoonse talen, na de [[Normandische invasie]] (1066) sterk geromaniseerd. Alleen in het [[Friese talen|Fries]] bleef de kusttaal op het continent bewaard. Door de opeenvolgende [[Hoogduitse klankverschuiving]]en ontwikkelde zich tussen de [[4e eeuw|4e]] en de [[9e eeuw]] in het continentale West-Germaans een verwijdering tussen het zogenaamde [[Nederfrankisch]] en [[Nedersaksisch]] aan de ene zijde en het [[Middelduits]] en [[Opperduits]] aan de andere zijde. Het Nederfrankisch zou uiteindelijk de basis worden van wat nu Nederlands is, terwijl het huidige Duits zijn basis vooral in het Opperduits heeft.<ref>Guy Janssens, Ann Marynissen: ''[http://books.google.nl/books?id=JOo9oNIUcFUC&lpg=PP1&dq=geschiedenis%20van%20het%20nederlands&hl=nl&pg=PA53#v=onepage&q=nederduits&f=false Het Neederlands vroeger en nu], via Google Books''</ref> De taalscheiding verdiepte zich niet alleen, maar schoof ook geografisch naar het noorden op.
 
Pas in de [[16e eeuw]] begonnen de vele regionale talen in de gebieden waar nu Nederlands wordt gesproken aan hun ontwikkeling tot één standaardtaal. Tot dan toe kende elke regio haar eigen geschreven vorm(en) en daarin weken die in het zuidoosten (Limburg) en noordoosten (van [[Groningen (provincie)|Groningen]] tot de [[Achterhoek (hoofdbetekenis)|Achterhoek]]) het meest af. Zij vertoonden invloeden van de talen van het [[Hanze]]gebied en [[Munsterland]] en zouden later nauwelijks deelnemen aan de vorming van een algemene Nederlandse standaardtaal. Het economisch en bestuurlijk zwaartepunt in [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]], [[Graafschap Holland|Holland]] en [[Hertogdom Brabant|Brabant]], met rond de 85% van alle Nederlandstalige inwoners van de Nederlanden, weerspiegelde zich ook in de dominantie van de geschreven varianten uit die gewesten.<ref>De Bourgondische Nederlanden, W. Blockmans & W. Prevenier, 1983, pagina 392–393.</ref> Deze schrijftalen waren academisch omdat ze vooral op de kanselarijen van vorsten, kloosters en steden en nauwelijks door de ongeletterde bevolking werden gebruikt.
 
Rond 1500 kwam er een streven op gang om een algemene schrijftaal te ontwikkelen die in ruimere gebieden bruikbaar kon zijn door verschillende regionale elementen in zich te verenigen. Dat was ook een behoefte vanuit de centralisering van het bestuur onder het [[Hertogdom Bourgondië|Bourgondische hertogschap]] dat zijn gezag vanuit [[Brussel (stad)|Brussel]] over de gehele Nederlanden wilde uitbreiden, een streven waarin keizer [[Keizer Karel V|Karel V]] ten slotte ook zou slagen. In de [[Reformatie]] waren het vooral de [[Bijbelvertaling]]en en religieuze [[traktaat|traktaten]] waarmee een brede verspreiding werd beoogd, en welke daarom doelbewust in een algemene schrijftaal werden gesteld. Voorlopig bleef het bij pogingen waarin elke auteur zijn eigen streektaal het meeste gewicht gaf.
 
Als benaming voor het Nederlands gelden gedurende Middeleeuwen vooral varianten van ''Diets/Duuts'', het woord ''Nederlands'' wordt in [[1482]] voor het eerst aangetroffen. In de tweede helft van de 16e eeuw komt hier, als synoniem, het woord ''Nederduytsch'' bij. Het betreft hier een samenvoeging van Nederlands/Nederlanden en Diets/Duuts (nadat de uu-klank in het Nieuwnederlands naar een ui-klank omboog) en vindt haar oorsprong bij de [[Rederijkers]]. Na 1750 neemt het gebruik van ''Nederduytsch'' gestaag af, met een duidelijke versnelling na [[1815]]. Met uitzondering van de periode tussen 1651-1700 is ''Nederlands'' vanaf 1550 de populairste benaming voor de Nederlandse taal.<ref>M. Janssen: Atlas van de Nederlandse taal: Editie Vlaanderen, Lannoo Meulenhoff, 2018, pagina 29.</ref><ref>W. de Vreese: Over de benaming onzer taal inzonderheid over "Nederlandsch", 1910, pagina 16-27.</ref><ref>G.A.R. de Smet, Die Bezeichnungen der niederländischen Sprache im Laufe ihrer Geschichte; in: Rheinische Vierteljahrsblätter 37 (1973), pagina 315-327.</ref>
 
De gesproken taal van de hogere standen ging zich pas langzamerhand naar deze nieuwe standaardtaal richten, althans in de noordelijke Nederlanden en het eerst in [[Holland (hoofdbetekenis)|Holland]]. Hiermee vond de scheiding in ontwikkeling plaats tussen het Nederlands in Nederland waar men de standaardtaal ook ging spreken, en [[Vlaanderen (hoofdbetekenis)|Vlaanderen]] waar de hogere standen op het Frans overgingen. De gesproken taal van de lagere standen bleef een gewestelijke of een stedelijke variant totdat de bevolking onder de leerplicht het Nederlands als schrijftaal werd geleerd en zij na enkele generaties die taal ook kon gaan spreken. Hoe langzaam dit proces moest verlopen mag blijken uit de analfabetencijfers, tevens indicaties voor schoolbezoek, die rond 1800 in de noordelijke Nederlanden nog een derde en in Vlaanderen twee derden van de volwassen bevolking omvatten.
 
Om de geschreven Nederlandse standaardtaal tot een dagelijkse omgangstaal te maken moest, met de school als basis, uitbreiding ontstaan van de taalgebruikfuncties. Een doorslaggevende rol speelden daarin de nationaal georganiseerde massamedia en de bovenregionale communicatie ten gevolge van een sterk toenemende bevolkingsmobiliteit.
 
== Classificatie en positie==
{{Zie hoofdartikel|Taalfamilie|Taalverwantschap}}
Nederlands is een van de vier hoofdvormen van het [[West-Germaanse talen|West-Germaans]] en als zodanig [[taalfamilie|nauw verwant]] aan onder meer het [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]] en [[Duits]]. Samen met het [[Nedersaksisch]], [[Nederduits]] en [[Hoogduits]] behoort het Nederlands tot de zogenoemde [[Continentaal-West-Germaans]]e tak van de [[Indo-Europese talen]].
 
=== Schema ===
* [[Indo-Europese talen|Indo-Europees]]
** [[Germaanse talen|Germaans]]
*** [[West-Germaanse talen|West-Germaans]]
**** [[Nederfrankisch]]
***** '''Nederlands'''
****** (Afrikaans, Nederlands-gebaseerde creoolse talen)
 
== Sprekers ==
Binnen de West-Germaanse tak behoort het Nederlands tot de grotere talen, hoewel het aantal sprekers in vergelijking met het Engels en Duits nog steeds klein is. Van alle [[talen van de wereld|talen wereldwijd]] komt het Nederlands qua aantal sprekers volgens schattingen op de 35e à 40e plaats.<ref name=":0">{{Citeer web |url= https://www.dbnl.org/tekst/_gid001199001_01/_gid001199001_01_0069.php|titel= Het Nederlands in het Europese talenstelsel|auteur= Abram de Swaan|uitgever= |datum= |bezochtdatum=30 april 2015}}</ref>
 
In Europa zijn de drie grootste [[Germaanse talen]] het Duits (95 miljoen), Engels (70 miljoen) en Nederlands (24 miljoen). Het Nederlands alleen wordt door meer mensen gesproken dan de [[Noord-Germaanse talen|Noord-Germaanse]] (Scandinavische) talen bij elkaar: [[Zweeds]] (10 miljoen), [[Noors]] (5 miljoen), [[Deens]] (5 miljoen) en [[IJslands]] (0,3 miljoen). Verder zijn er nog het [[Afrikaans]] (7,1 miljoen) en de kleine West-Germaanse talen zoals het [[Westerlauwers Fries|Fries]] (0,4 miljoen) en het [[Jiddisch]] (4 miljoen).
 
=== Officiële status en erkenningen ===
In Nederland is naast het Nederlands, lokaal ook het [[Friese talen|Fries]], het [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]] en het [[Papiaments]] erkend; in België zijn er drie officiële talen, namelijk Nederlands, [[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]] en [[Duits]]. In [[Vlaanderen (hoofdbetekenis)|Vlaanderen]] is Nederlands de enige officiële taal en in het [[Brussels Hoofdstedelijk Gewest]] moet de taal deze status delen met het Frans. Het Nederlands is in België een officiële landstaal sinds 1898, na een langdurige [[taalstrijd in België|taalstrijd]] met de Franstalige machthebbers. In zowel Frankrijk als Duitsland wordt het Nederlands niet erkend als minderheidstaal. Buiten Europa geniet het Nederlands een officiële status in [[Suriname (hoofdbetekenis)|Suriname]] (een voormalige Nederlandse kolonie die in 1975 onafhankelijk werd), [[Aruba]], [[Curaçao]] en [[Sint Maarten (land)|Sint-Maarten]] (landen binnen het [[Koninkrijk der Nederlanden]]). Afrikaans, de dochtertaal van het Nederlands, is een van de elf officiële talen in [[Zuid-Afrika]] en wordt als regionale taal erkend in [[Namibië]].
 
Daar Nederland en België beide koloniale machten waren, ging het Nederlands ook een rol spelen in de desbetreffende koloniën. Het Nederlands was namelijk ook een officiële taal in:
* {{NL-VLAG}} [[Nederlands-Indië]] (tot 1949), thans [[Indonesië]];
* [[Bestand:Flag of West Papua.svg|20px]] [[Nederlands-Nieuw-Guinea]] (tot 1963), thans deel van Indonesië;
* [[Bestand:Flag of Congo Free State.svg|20px]] [[Belgisch-Congo]] (tot 1960), Frans is echter een officiële taal gebleven in onafhankelijk Congo;
* {{BE-VLAG}} [[Ruanda-Urundi]] (tot 1962), Frans is echter een officiële taal gebleven in [[Boeroendi]] en [[Rwanda]] (waar sinds de hervormingen eind de jaren '90 ook het Engels een officiële taal is);
* {{ANHH}} (1953 - 2010), tot het gebied in 2010 een andere staatkundige indeling kreeg.
 
De van oorsprong Nederlandse kolonisten in Zuidelijk Afrika, eerst [[Afrikaners|Boeren]] en later [[Afrikaners]] genoemd, hebben destijds gepleit voor de erkenning van de Nederlandse taal in verschillende republieken en Britse gebieden.
 
* [[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Boerenrepublieken]], (van 1795 tot 1902), zoals;
** [[Bestand:Flag of Transvaal.svg|20px]] [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] (1856-1902)
** [[Bestand:Flag of the Orange Free State.svg|20px|border]] [[Oranje Vrijstaat]] (1854-1902)
* [[Bestand:Flag of the Cape Colony 1876-1910.svg|20px]] [[Britse Kaapkolonie]] (1882-1902)
* {{ZA-1928-VLAG}} [[Zuid-Afrika]], (1910-1983)
* {{ZA-1928-VLAG}} [[Zuidwest-Afrika]], tot 1983, Afrikaans tot 1990 (was tot 1990 onder Zuid-Afrikaans bestuur).
 
[[Bestand:Burgersdorp-Language Monument-001.JPG|thumb|250px|Het enige taalmonument gewijd aan de Nederlandse taal, opgericht in 1893 om de erkenning van het Nederlands in de Britse kolonie aan de Kaap te herdenken.]]
{{Zie hoofdartikel|Erkenning van Nederlands in Zuid-Afrika}}
Nadat de Kaapkolonie in Britse handen overging in het begin van 19e eeuw, drongen de Nederlandse kolonisten tot erkenning van het Nederlands. Toen in 1882 erkenning kwam, werd de gebeurtenis herdacht met de oprichting van het [[Nederlandse taalmonument]] in 1893. Toen in 1909 de ''Zuid-Afrikawet'' werd aangenomen door alle vier de provincies betekende dit de erkenning van zowel Engels als Nederlands in de nieuwgevormde Unie. Op 9 mei 1925 werd de spreektaal van de Afrikaners gestandaardiseerd en naast Engels en Nederlands erkend als [[Afrikaans]], maar beschouwd als synoniem met het Nederlands. De nieuwe grondwet van 1961 bepaalde dat onder Afrikaans ook het Nederlands bedoeld werd. In 1983 kwam er een eind aan de officiële status van het Nederlands, toen er geen nieuwe erkenning werd gegeven. Deze status door de jaren heen gold ook voor [[Zuidwest-Afrika]], het huidige [[Namibië]].
 
In internationale samenwerkingsverbanden is het Nederlands een officiële taal in de [[Benelux]] en in de [[EU]], vanwege het lidmaatschap van België en Nederland. Tevens geniet het Nederlands sinds een paar jaren een officiële status in de [[Caribische Gemeenschap]] en de [[Unie van Zuid-Amerikaanse Naties]] dankzij het lidmaatschap van Suriname.
 
== Algemene kenmerken ==
=== Fonetiek/fonologie ===
{{Zie hoofdartikel|Klankinventaris van het Nederlands}}
Het Standaardnederlands kent ongeveer veertig [[foneem|fonemen]]<ref>Dit gedeelte, of een eerdere versie daarvan waarnaar doorverwezen wordt, is afkomstig uit het Spellingbesluit dat is ontleend aan de website van de [http://www.overheid.nl Nederlandse Overheid]</ref>
 
In [[fonologie|fonologisch]] opzicht wordt het specifieke karakter van het Nederlands bepaald door een Nederfrankische grondslag (de begrippen [[Oudnederlands]] en [[Oudnederfrankisch]] worden vaak door elkaar heen gebruikt). In de Nederfrankische talen hebben een aantal [[klankverschuiving]]en die het Hoogduits ([[Middelfrankisch]]) wel heeft gekend niet plaatsgevonden, met name de [[tweede Germaanse klankverschuiving]].
 
Zowel het Nederlands, Nedersaksisch als het Nederduits hebben daarnaast invloeden van de Noordzeegermaanse (Ingveoonse) taalgroep ondergaan.
 
=== Woordvolgorde ===
Nederlands is een [[SOV-volgorde|SOV-taal]] met in de hoofdzin de [[V2 (taalkunde)|V2-regel]], waardoor de persoonsvorm in [[Stellende zin|stellende]] hoofdzinnen altijd op de tweede positie staat (''Hij heeft in de tuin een appel gegeten''). In hoofdzinnen is dus de hoofdvolgorde (zonder inversie):<br />
''[[onderwerp (subject)|onderwerp]] - [[persoonsvorm]] - [[meewerkend voorwerp]] - [[bijwoordelijke bepaling]] van tijd en plaats - [[lijdend voorwerp]] - [[werkwoordelijke rest|werkwoordelijke]] - [[niet-werkwoordelijke rest]].'' <br />
In bijzinnen wordt de [[V2 (taalkunde)|V2-regel]] niet gebruikt en treedt er (net als in het Duits) [[Inversie (taalkunde)|inversie]] op in [[bijzin]]nen; de volgorde wordt dan pure [[SOV-volgorde|SOV]] (''Ik zag dat hij de deur dichtdeed''). De volgorde is dus: <br />
''[[voegwoord]] - [[onderwerp (subject)|onderwerp]] - [[meewerkend voorwerp]] - [[bijwoordelijke bepaling]] van tijd en plaats - [[lijdend voorwerp]] - [[persoonsvorm]] en [[werkwoordelijke rest|werkwoordelijke]] - [[niet-werkwoordelijke rest]].''
 
=== Werkwoorden ===
{{Zie hoofdartikel|Werkwoord (Nederlands)|Lijst van sterke en onregelmatige werkwoorden in het Nederlands}}
Het Nederlandse [[werkwoord]] kent over het algemeen drie [[persoonsvorm]]en in de [[tegenwoordige tijd]] en twee in de [[onvoltooid verleden tijd]]. Voltooide tijden worden gevormd met de [[hulpwerkwoord]]en ''hebben'' en ''zijn''. De [[toekomende tijd]] wordt gevormd met het hulpwerkwoord ''zullen''.
 
=== Woordenschat ===
Het Nederlands kent een hoofdzakelijk [[Germaanse talen|Germaanse]] woordenschat. De totale woordenschat bestaat naar schatting uit meer dan één miljoen woorden<ref>[http://www.inl.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=78&Itemid=201 Instituut voor Nederlandse Lexicologie]</ref> (exclusief de miljoenen in onbruik geraakte woorden). In het Nederlands bestaan net als in het Engels vaak twee woorden met dezelfde betekenis ([[synoniem (taalkunde)|synoniemen]]) waarvan het ene een [[Germaanse talen|Germaans]] [[Kernlexicon|erfwoord]] en het andere een [[Romaanse talen|Romaans]] [[leenwoord]] is, bijvoorbeeld ''uitnodiging'' en ''invitatie''. De keuze voor een van beide wordt meestal bepaald door het [[register (taalkunde)|register]]; zo worden de Germaanse woorden meer gebruikt in het dagelijks leven, en is het gebruik van hun Romaanse synoniemen beperkt tot de formele [[Geschreven taal|schrijftaal]].
 
===Zelfstandige naamwoorden===
{{Zie ook|Zie ook [[Geslacht (Nederlands)]]}}
Het Nederlands kent van oudsher drie [[Geslacht (taalkunde)|grammaticale geslachten]], waarvan er twee in de praktijk grotendeels zijn samengevallen (de ''de''-woorden). Bijgevolg speelt het grammaticale geslacht in het Nederlands een kleinere grammaticale rol dan bijvoorbeeld in het Duits.
 
=== Grammatica en morfologie ===
{{Zie hoofdartikel|Nederlandse grammatica|Morfologie (taalkunde)}}
Het Nederlands wordt over het algemeen als een [[analytische taal]] gezien.
 
=== Spelling ===
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van de Nederlandse spelling|Nederlandse spelling}}
 
De in de Statenbijbel gebruikte spelling was een van de eerste pogingen tot standaardisering van de Nederlandse spelling, maar deze spelling heeft uiteindelijk weinig invloed gehad en wordt tegenwoordig als verouderd beschouwd.<ref>[http://www.statenvertaling.net/info.html Informatie over de Statenvertaling], Statenvertaling.net</ref>
 
De eerste officiële spelling van het Nieuwnederlands werd in [[1804]] opgesteld door [[Matthijs Siegenbeek]]. De spelling-Siegenbeek introduceerde onder andere de typische Nederlandse ''[[IJ (digraaf)|ij]]'', die voorheen als ''y'' werd geschreven (blij/bly). [[Matthias de Vries]] en [[Lammert Allard te Winkel]], de eerste redacteuren van het [[Woordenboek der Nederlandsche Taal]], ontwierpen vervolgens in 1864 een nieuwe spelling. Deze werd in België ingevoerd als officiële spelling, terwijl Nederland pas volgde in 1883.
 
Het zou tot 1934 duren, voordat deze spelling vereenvoudigd werd voor het onderwijs. Deze nieuwe versie staat bekend als de spelling-Marchant, vernoemd naar de [[Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap|minister van Onderwijs]] die het invoerde. ''Niet zóó, maar zó'' heette de brochure die probeerde inzicht te geven in de wijzigingen van de dubbele klinkers naar enkele klinkers, veranderingen van ''sch'' naar een enkele ''s'' en het verdwijnen van de Nederlandse naamvallen (''ik zie den man'').
 
In bijna ongewijzigde vorm werd deze spelling in 1946 in België bij regeringsbesluit ingevoerd, Nederland voerde haar in 1947 in. De eerste druk van het [[Groene Boekje (hoofdbetekenis)|Groene Boekje]] verscheen in 1954. Dit boekje bevatte een uitvoering van het Belgische Spellingbesluit van 1946 en de Nederlandse Spellingwet van 1947, waarbij een regeling werd voorgeschreven met betrekking tot het voornaamwoordelijk gebruik, het gebruik van [[genitief]]vormen zoals ''der, dezer'' en'' zijner'', de schrijfwijze van bastaardwoorden en de tussenklanken in [[samenstelling (taalkunde)|samenstellingen]]. Tevens worden hierin voor de spelling van de spraakklanken, de verdeling van de woorden in [[lettergreep|lettergrepen]], het gebruik van het [[koppelteken in de Nederlandse spelling|koppelteken]], het [[Trema in de Nederlandse spelling|deelteken]] en het [[Apostrof (leesteken)|weglatingsteken]] en het gebruik van [[Kapitaal (typografie)|hoofdletters]] voorschriften en aanwijzingen gegeven.
 
Dit Groene Boekje bevatte in sommige gevallen een [[voorkeurspelling]] (met varianten van spellingswijzen) gegeven, die in de praktijk voor onduidelijkheid zorgde. Daardoor verdween deze voorkeurspelling in het [[Geschiedenis van de Nederlandse spelling#Spellingwijziging van 1995 (Nederland en Vlaanderen)|Groene Boekje van 1995]]. Verder was een der grote veranderingen in 1995 de regels omtrent de [[Tussen-n in de Nederlandse spelling|tussenklank ''-e(n)-'' in samenstellingen]].
 
Deze veranderingen leidden tot veel discussie, met als hoofdbezwaar dat er geen logica in de regels voor de [[tussen-n in de Nederlandse spelling|tussen-n]] te ontdekken was. Daarnaast vonden critici veel fouten in het Groene Boekje, en publiceerden die onder meer in het blad [[Onze Taal]]. Het Groene Boekje wordt om de 10 jaar aangepast, zodat ook neologismen als ''webcam'' (1998), ''sms'en'' (1999) en ''[[googelen]]'' (2003) als nieuw [[lemma (naslagwerk)|lemma]] zijn opgenomen. De laatste [[spellingwijziging]] dateert van [[Geschiedenis van de Nederlandse spelling#Spellingwijziging van 2006 (Nederland en Vlaanderen)|2006]] en betreft vooral het wegwerken van uitzonderingen of twijfelgevallen bij het toepassen van de spellingsregels.
 
De bezwaren tegen het Groene Boekje leidden tot de publicatie in augustus 2006 van een alternatieve spellingslijst, de zogenaamde '[[witte spelling]]' in het [[Witte Boekje]]. Een aantal media kondigden aan deze spelling, gebaseerd op de spelling van vóór 1995, te zullen blijven gebruiken (dit waren [[de Volkskrant]], [[Trouw (krant)|Trouw]], [[NRC Handelsblad]], [[Elsevier (opinieweekblad)|Elsevier]], [[HP/De Tijd]], [[De Groene Amsterdammer]], [[Vrij Nederland]], [[Planet Internet]], [[Teletekst]] en de [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]]). Intussen is de spelling van het Groene Boekje verplicht gesteld in overheidsdocumenten en in het (basis)onderwijs. Daarbuiten is ze niet verplicht.<ref>{{Citeer web|url= http://vorige.nrc.nl/binnenland/article1711206.ece/Pannekoek_mag_weer,_pannenkoek_ook|titel= Pannekoek mag weer, pannenkoek ook|auteur= |uitgever= |datum= 15 augustus 2006|bezochtdatum= 30 april 2015|dodeurl= ja|archiefurl= https://web.archive.org/web/20160305012223/http://vorige.nrc.nl/binnenland/article1711206.ece/Pannekoek_mag_weer,_pannenkoek_ook|archiefdatum= 5 maart 2016}}</ref>
 
=== Nederlands in vergelijking met andere Germaanse talen ===
{{Zie ook|Zie ook [[Vergelijkende methode (taalkunde)|Vergelijkende methode]]}}
In de volgende tabel zijn een aantal [[cognaat (taalkunde)|cognaten]] in negen Germaanse talen met elkaar vergeleken:
{| class="wikitable"
! [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]]
! [[Westerlauwers Fries|Fries]]
![[Nedersaksisch]]
! [[Afrikaans]]
! Nederlands
![[Limburgs]]
! [[Duits]]
! [[Zweeds]]
! [[Deens]]
! [[Noors]]
|-
| apple
| apel
| appel
| appel
| appel
|appel
| Apfel
| äpple
| æble
| eple
|-
| board
| board
| bord, bö(r)d
| bord
| bord, boord
|telder
| Brett, Teller
| bräde
| bræt
| brett
|-
| beech
| boek
| beuk, bök
| beuk
| beuk
|beuk
| Buche
| bok
| bøg
| bøk
|-
| book
| boek
| boek, book
| boek
| boek
|book
| Buch
| bok
| bog
| bok
|-
| breast
| boarst
| bö(r)st
| bors
| borst
|bors(t)
| Brust
| bröst
| bryst
| bryst
|-
| brown
| brún
| bruun, broen
| bruin
| bruin
|broen
| braun
| brun
| brun
| brun
|-
| day
| dei
| dag
| dag
| dag
|daag
| Tag
| dag
| dag
| dag
|-
| dead
| dea
| dood
| dood
| dood
|doe(ë)d
| tot
| död
| død
| død, daud
|-
| enough
| genôch
| genog, genög
| genoeg
| genoeg
|genog
| genug
| nog
| nok
| nok
|-
| finger
| finger
| vinger
| vinger
| vinger
|vinger
| Finger
| finger
| finger
| finger
|-
| give
| jaan
| geven, geem
| gee
| geven
|gaeve
| geben
| ge, giva
| give
| gi, gje
|-
| glass
| glês
| glas
| glas
| glas
|glaas
| Glas
| glas
| glas
| glass, glas
|-
| gold
| goud
| gold, goald
| goud
| goud
|good, goud
| Gold
| guld
| guld
| gull
|-
| hand
| hân
| haand
| hand
| hand
|handj, hank
| Hand
| hand
| hånd
| hånd, hand
|-
| head
| holle
| heuf, kop
| hoof, kop
| hoofd, kop
|bölles, kop
| Haupt, Kopf
| huvud
| hoved
| hode, hovud
|-
| high
| heech
| hoge, heuge
| hoog
| hoog
|hoe(ë)g
| hoch
| hög
| høj
| høy, høg
|-
| home
| hiem
| thuus, thoes (oud: heem, heim)
| heim, tuis
| thuis (oud: heem)
|thoe(ë)s
| Heim
| hem
| hjem
| hjem, heim
|-
| hook
| heak
| hoak(e)
| haak
| haak
|haok
| Haken
| hake, krok
| hage, krog
| hake, krok
|-
| house
| hûs
| huus, hoes
| huis
| huis
|hoe(ë)s
| Haus
| hus
| hus
| hus
|-
| many
| mennich
| mennige
| menige
| menige
|meinige
| manch
| många
| mange
| mange
|-
| moon
| moanne
| moane
| maan
| maan
|maon
| Mond
| måne
| måne
| måne
|-
| night
| nacht
| nach(t)
| nag
| nacht
|nach(t)
| Nacht
| natt
| nat
| natt
|-
| no, nay
| nee
| nee, neu
| nee
| nee, neen
|nein
| Nein
| nej
| nej
| nei
|-
| old
| âld
| old, oald
| oud
| oud
|aod
| alt
| gammal (äldre, äldst)<ref name="trappen">Tussen haakjes staan de [[trappen van vergelijking]].</ref>
| gammel (ældre, ældst)
| gammel (eldre, eldst)
|-
| one
| ien
| iene
| een
| een
|ein
| eins
| en
| en
| en, ein
|-
| ounce
| ûns
| oons, oans
| ons
| ons
|ozze
| Unze
| uns
| unse
| unse
|-
| snow
| snie
| sni'j, sne'j
| sneeu
| sneeuw
|snieë
| Schnee
| snö
| sne
| snø
|-
| stone
| stien
| stiene
| steen
| steen
|stein
| Stein
| sten
| sten
| stein
|-
| that
| dat
| da(t), denne
| dit, daardie
| dat, die
|det, dae
| das
| det
| det
| det
|-
| two, twain
| twa
| tweeë, twieë
| twee
| twee
|twieë
| zwei, zwo
| två
| to
| to
|-
| who
| wa
| wie, wee
| wie
| wie
|wae(m)
| wer
| vem
| hvem
| hvem
|-
| worm
| wjirm
| wörm, worm
| wurm
| wurm, worm
|wurm
| Wurm
| orm<ref name="orm">Betekent 'slang'. Het Zweedse woord voor 'worm' is ''mask''.</ref>
| orm
| orm<ref name="orm2">Kan zowel 'slang' als 'worm' betekenen. Het gewone Noorse woord voor 'worm' is ''makk''.</ref>
|-
! width="75" | [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]]
! [[Westerlauwers Fries|Fries]]
![[Nedersaksisch]]
! [[Afrikaans]]
! '''Nederlands'''
![[Limburgs]]
! [[Duits]]
! [[Zweeds]]
! [[Deens]]
! [[Noors]]
|}
 
== Geografische spreiding ==
{{Zie ook|Zie ook [[Nederlands taalgebied]]}}
[[Bestand:Map Dutch World scris.png|thumb|450px|Status van het Nederlands in verschillende gebieden.
{{Legenda|#0035AD|Moedertaal (Lage Landen & Suriname)}}
{{Legenda|#007FFF|Officieel (administratief)}}
{{Legenda|lightblue|Moedertaal en tweede taal (niet officieel, excl. Afrikaans in ZA)}}
{{Legenda|lime|Immigrantentaal (Ook in Canada en Duitsland)}}]]
Het Nederlands wordt voornamelijk gesproken in [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]], [[België (hoofdbetekenis)|België]] (in de [[Vlaamse Gemeenschap]]) en [[Suriname (hoofdbetekenis)|Suriname]]. Ook op [[Aruba]], [[Curaçao]] en [[Sint Maarten (land)|Sint Maarten]] (onderdeel van het [[Koninkrijk der Nederlanden]]) en voorts in de [[Franse Westhoek]] (het uiterste noorden van [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]], onderdeel van [[Frans-Vlaanderen]]) en in kleine delen van [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitsland]] (veelal aan de westgrens) spreekt en leert men Nederlands. In het geval van de drie in de eerste alinea genoemde landen spreekt de [[Nederlandse Taalunie]] (NTU) sinds 1980 ook wel van Noord-Nederlands, Belgisch-Nederlands en Surinaams-Nederlands. In [[Zuid-Afrika]] en [[Indonesië]] (ofwel het voormalige [[Nederlands-Indië]]) wordt het Nederlands nog veel als [[bronnentaal]] gebruikt. Oude documenten en wetteksten zijn vaak opgesteld in het Nederlands. In 2005 werd er buiten het Nederlandstalig grondgebied in veertig landen aan ruim 220 [[universiteit]]en door zo'n vijfhonderd docenten Nederlands gedoceerd aan ruim tienduizend studenten, Duitsland voorop met dertig vakgroepen, gevolgd door de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten van Amerika]] en Frankrijk met 20 universiteiten. 0,7% van de Nieuw-Zeelanders zegt dat hun thuistaal Nederlands is. Binnen de [[Europese Unie]] (EU) is het de achtste meest gesproken taal (na het Duits, Frans, Engels, Italiaans, Pools, Spaans en Roemeens).{{Clearright}}
{{Zijbalk Nederlands wereldwijd}}
[[File:MetropoleNederlands.jpg|thumb|450px|De steden ter wereld met de grootste Nederlands- of Afrikaanstalige gemeenschappen, 2010]]
Regel 294 ⟶ 792:
|}
 
== cara stinktGlossaria ==
* De [[lijst van glossaria]] verwijst naar artikelen met terminologie en betekenissen over diverse onderwerpen.