Sultanaat Mataram: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k beter zonder toevoeging
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
{{Infobox historisch land
| Naam in Landstaal =Nagari Mataram
| Status =VOC-gouvernmenent [[Java's Noordoostkust]] (1678–1755)
| Voor1 =Koninkrijk Pajang
| Vlag_Voor1 =
Regel 13:
| Vlag_Na4 =
| Jaar van ontstaan =1588
| Jaar van afloop =16811755
| Vlag =[[File:Flag of the Sultanate of Mataram.svg|125px]]
| Vlagartikel =
| Wapen =
| Wapenartikel =
| Kaart =Mataram 1830-nlSultanate in Sultan Agung Reign.pngsvg|250px
| Kaartjaar = 1830Maximale omvang van het Sultanaat Mataram onder sultan [[Agoeng de Grote]] (1613–1645)
| Hoofdstad =[[Kotagede]] (1588–1613),<br />[[Kraton (onderdistrict)|Kraton]] (1613–1647),<br />[[Plered]] (1647–1681)
| Oppervlakte =
| Bevolking =
| Munteenheid =
| Talen = [[Javaans]]
| Religie = [[Islam]],
| Regeringsvorm =
| Staatshoofd =
Regel 33:
{{Zijbalk geschiedenis Indonesië}}
 
'''Mataram''' was een rijk in [[Indonesië]] dat zeshonderd jaar na de val van het oude hindoe-boeddhistische [[koninkrijk Mataram]] ontstond. Het gelijknamige nieuwe rijk, ook wel Mataram-Islam genoemd, werd gesticht door [[Panembahan Senapati]] (regeerde 1584-1601). Zijn kleinzoon [[AgungAgoeng de Grote]] (regeerde 1613-1645) was de voorvader van een [[dynastie]] die over bijna heel Java zou regeren. AgungAgoeng gebruikte de [[Islam|islamitische]] titel ''[[sultan (rang)|sultan]]''.
 
== Geschiedenis ==
Sultan Agung had aanvankelijk goede relaties met de [[Nederland|Nederlanders]] van de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] die in de vroege 17e eeuw aan zijn hof verbleven en was van plan met hen samen te werken om zo zijn macht over Java uit te breiden. Toen echter de Nederlanders het fort Jacatra (soms ook ''Jayakarta'' genoemd, het latere [[Batavia (Nederlands-Indië)|Batavia]] of [[Jakarta]]) innamen, stelde de sultan de VOC voor de keuze: ofwel men accepteerde zijn absolute gezag, ofwel men verliet Java onmiddellijk. [[Jan Pieterszoon Coen]], niet onder de indruk, verhinderde in [[1628]] dat sultan Agung de stad in handen kreeg. Hoewel de sultan prestige verloren had, oefende hij nog veel macht uit in andere delen van Java en onder zijn leiding werd het koninkrijk van een duidelijke structuur voorzien. Hij bouwde een enorm paleis, de Karta (bij het huidige [[Surakarta (stad)|Surakarta]]), en luidde het gemengd Arabisch-Javaanse tijdperk in. De sultan werd na zijn dood begraven op de top van de Gunung [[Imagiri]] (Imogiriberg), waar tot op de dag van vandaag zijn opvolgers ook begraven worden.
=== Opkomst ===
Sultan AgungAgoeng had aanvankelijk goede relaties met de [[Nederland|Nederlanders]] van de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] die in de vroege 17e eeuw aan zijn hof verbleven en was van plan met hen samen te werken om zo zijn macht over Java uit te breiden. Toen echter de Nederlanders het fort Jacatra (soms ook ''Jayakarta'' genoemd, het latere [[Batavia (Nederlands-Indië)|Batavia]] of [[Jakarta]]) innamen, stelde de sultan de VOC voor de keuze: ofwel men accepteerde zijn absolute gezag, ofwel men verliet Java onmiddellijk. [[Jan Pieterszoon Coen]], niet onder de indruk, verhinderde in [[1628]] dat sultan AgungAgoeng de stad in handen kreeg. Hoewel de sultan prestige verloren had, oefende hij nog veel macht uit in andere delen van Java en onder zijn leiding werd het koninkrijk van een duidelijke structuur voorzien. Hij bouwde een enorm paleis, de Karta (bij het huidige [[Surakarta (stad)|Surakarta]]), en luidde het gemengd Arabisch-Javaanse tijdperk in. De sultan werd na zijn dood begraven op de top van de Gunung [[Imagiri]] (Imogiriberg), waar tot op de dag van vandaag zijn opvolgers ook begraven worden.
 
AgungAgoeng werd opgevolgd door [[Amangkoerat I van Mataram|Amangkoerat]], die de titel sultan inruilde voor de titel ''[[soesoehoenan]]'', meestal afgekort tot ''soenan'' of ''sunan''. Dit deed hij omdat hij de islam als een bedreiging zag voor zijn eigen sacrale macht. De invloed van moslimleiders werd door hem ingedamd en voortaan zou alleen hij het medium zijn tussen [[God (algemeen)|God]] en het volk. De sunan was volgens hem het middelpunt van de kosmos. Dit laatste kwam ook tot uiting in de opbouw van zijn paleis en het rijk eromheen. Het paleis van de sunan, het ''[[Kraton (paleis)|kraton]]'' was de binnenste [[cirkel]], omringd door de edelen en ambtenaren in de hoofdstad. Daar weer omheen centrale regio van het rijk, de ''negoro-agung'' (of ''negara-agung''). De buitenste cirkel ten slotte werd gevormd door de ''monconegoro'' (of ''mancanegara''), de grensgebieden en de kustgebieden (''pasisir'').
 
=== Neergang ===
Aan het eind van de heerschappij van Amangkurat I dreigde het nieuwe Mataram uit elkaar te vallen en de Nederlanders zagen hun kans schoon. Gedurende de gehele koloniale periode duurde het proces van Nederlandse interventie voort, om uiteenlopende redenen ([[Javaanse successie-oorlogensuccessieoorlogen]]).
 
Door oorlogen en andere zaken was bijna elke sunan aan het begin van zijn heerschappij zo goed als bankroet. Hierdoor waren zij gedwongen de VOC om leningen te vragen. Verscheidene sunans werden zo aan de VOC gebonden. Bovendien riepen de sunans regelmatig de hulp in van de VOC in geval van intriges aan het hof. Toen in [[1743]] de VOC machtig genoeg dacht te zijn om de kustgebieden in handen te krijgen, werden zij fel tegengewerkt door een aantal prinsen aan het hof van sunan [[Pakoeboewono II van Soerakarta]]. De VOC zette echter door. Twee prinsen, prins [[Mangku Bumi]] en zijn neef [[Mas Saïd]] (die al eerder tegen de VOC had gevochten), begonnen een [[guerrilla]]oorlog tegen de Nederlanders.
 
Op zijn sterfbed gaf sunan Pakoeboewono II het hele Mataram-rijk over aan de VOC en verzocht hunhen zijn opvolger aan te wijzen. Het einde van de strijd leek nabij. Echter, hoewel het rijk officieel volgens contract zijn onafhankelijkheid verloor in [[1749]], bleek dat in werkelijkheid de VOC alleen macht had over de prins, niet over zijn volgelingen.
 
=== Einde: opsplitsing in vorstenlanden ===
Toen de twee prinsen Mangkubumi en Mas Saïd met elkaar gebrouilleerd raakten, begon de VOC een verdeel-en-heers spelletjeheerspolitiek. Ze sloten vrede met Mangku Bumi en in ruil voor de "macht" over de helft van Mataram, zou hij hen helpen in hun strijd tegen Mas Said. In [[1755]] werd Mangku Bumi geïnstalleerd als Sultan van [[Jogjakarta]]. Twee jaar later, in [[1757]], gaf Mas Saïd zich gewonnen. Uit erkenning hiervoor werd hem de macht gegeven over een ander deel van Mataram, en kreeg hij de titel [[Mangkoenegara]]. Het rijk was inmiddels dus in drie [[vorstenland]]en verdeeld en de sunan van Surakarta, nota bene door de Nederlanders aangesteld en ooit erg machtig, hield maar een klein stukje over van zijn oorspronkelijke rijk.
 
Inmiddels brak in [[Europa (werelddeel)|Europa]] de [[Franse Revolutie]] uit. Daarna volgden de [[napoleontische oorlogen]] en de invloed hiervan was tot op Java te merken. In [[1799]] werd de VOC overgedragen aan de Staat der Nederlanden, toen een [[Frankrijk|Frans]] protectoraat. [[Daendels]], in de functie van generaal van Napoleon, werd naar Java gestuurd en nam de Centraal-Javaanse prinsen al hun macht af. Vanaf die tijd zou de macht zich in Batavia bevinden, een beleid dat de [[Engeland|Engelse]] interim-regering na Napoleons val voortzetten. De sultan van Jogjakarta bleef opstandig en toen in [[1812]] een samenzwering aan het licht kwam, werd hij gestraft. Een klein deel van zijn territorium werd afgesplitst en kreeg de naam [[Pakualaman]]. Zo ontstonden er vier [[vorstenlanden]]: