Gebruiker:Meglosko/klad: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
{{nobots}} {{noindex}} {{meebezig}}
Het '''poststructuralisme''' is een [[filosofie|filosofische]] denkrichting in de [[hedendaagse filosofie]] die ontstond in [[Frankrijk]] aan het einde van de [[1960-1969|jaren 60]] van de 20e eeuw, in reactie op het [[structuralisme (sociale wetenschap)|structuralisme]]. Terwijl het structuralisme vertrok van
Hoewel het label door geen enkel filosoof werd gebruikt om hun eigen werk te beschrijven, wordt poststructuralisme voornamelijk geassocieerd met denkers zoals [[Jacques Derrida]], [[Jean-François Lyotard]], [[Gilles Deleuze]], [[Jean Baudrillard]], [[Roland Barthes]], [[Julia Kristeva]] en [[Michel Foucault]]. Het heeft vervolgens ook invloed gehad buiten Frankrijk, waar de term 'poststructuralisme' ook ontstond, onder meer in het werk van [[Paul de Man]], [[Umberto Eco]] en [[Judith Butler]]. Poststructuralisme wordt geassocieerd met zaken zoals [[postmoderne filosofie]], [[deconstructie]] en [[intertekstualiteit]].
== Geschiedenis ==
Regel 9:
[[Bestand:Levi-strauss 260.jpg|thumb|Poststructuralisten zetten zich met name af tegen het [[structuralisme (sociale wetenschappen)|structuralisme]], zoals onder meer uitgewerkt door [[Claude Lévi-Strauss]].]]
Het structuralisme inspireerde zich door de [[structuralistische taalkunde]] van [[Ferdinand de Saussure]] en trachtte de inzichten daarvan naar andere vakgebieden, zoals [[antropologie]], [[geschiedenis]] of [[psychoanalyse]], te exporteren. Deze taaltheorie stelde dat de betekenis van een woord niet wordt bepaald door hetgeen waarnaar zij verwijst, maar door de gehele [[taal]] zelf. Om een woord te begrijpen moet men dus de bredere taal onderzoeken en kijken hoe dit element
Het structuralisme vertrok van het geloof dat deze taaltheorie een kader bood om alle cultuurfenomenen te begrijpen, eens men ze ging analyseren als bestaande uit binaire tegenstellingen en structuren. De [[mythe]]s van een samenleving, het [[onbewuste]] van het individu of het wetenschappelijk denken van een bepaalde periode worden dan opgevat als gestructureerd zoals een taal, door een aantal fundamentale, vaak binaire tegenstellingen. Bekende werken die met deze ambitie worden verbonden zijn [[Claude Lévi-Strauss]]' ''Anthropologie structurale'' (1958), [[Louis Althusser]]s ''Lire le Capital'' (1965), [[Jacques Lacan]]s ''Écrits'' (1966) en [[Michel Foucault]]s ''[[Les mots et les choses]]'' (1966).
Al snel kwamen er echter twijfels of dit ambitieuze structuralistische project wel uitvoerbaar is. Een wederkerende kritiek is dat er altijd zaken zijn die aan de voorgestelde structuren ontsnappen en die dus regelmatig genegeerd of onderdrukt worden binnen een structuralistisch denkkader. Een officieel overgangspunt naar poststructuralisme bestaat niet, maar vaak wordt wel verwezen naar de lezing "La structure, le signe et le jeu dans le discours des sciences humaines" van [[Jacques Derrida]] uit 1966. Deze lezing was onderdeel van de conferentie ''The Languages of Criticism and the Sciences of Man'
== Vertegenwoordigers ==
Het essay 'La structure, le signe et le jeu dans le discours des sciences humaines' is later opgenomen in Derrida's ''L'écriture et la différence'' (1967), dat samen met ''De la grammatologie'' (1967) en '' [[La voix et le phénomène]]'' (1967) geldt als de voornaamste werken van Derrida
Derrida's deconstructie is daarom een goed voorbeeld van het soort denken dat veel poststructuralistische teksten typeert: het bevragen van vaste structuren en wijzen op hoe er altijd zaken aan dit centrum ontsnappen.
Gelijkaardige standpunten vindt men in het werk van andere auteurs geassocieerd met het poststructuralisme. [[Roland Barthes]]' essay 'La mort de l'Auteur' (1968) was bijvoorbeeld zeer invloedrijk in het poststructuralisme. Daarin stelt Barthes dat de auteur nooit de betekenissen van zijn of haar tekst volledig kan vastleggen, maar dat er altijd een openheid is waarin de lezer zelf betekenissen kan geven aan de tekst, die nooit vastligt.▼
▲Gelijkaardige standpunten vindt men in het werk van andere auteurs geassocieerd met het poststructuralisme. [[Roland Barthes]]' essay
[[Bestand:Julia Kristeva à Paris en 2008.jpg|thumb|[[Julia Kristeva]] is een voorbeeld van een poststructuralistisch denker.]]
Binnen het oeuvre van [[Jean-François Lyotard]] is ''Discours, Figure'' (1971) een duidelijk poststructuralistisch werk, dat voornamelijk tracht te benadrukken hoe een exclusieve focus op structuren en taal, onvoldoende is om fenomenen te begrijpen. Wat zo buitenbeeld blijft is wat Lyotard het 'figurale' noemt, verwijzend naar het visuele en sensuele aspect dat steeds aan elk vertoog ontsnapt. Exemplarisch voor Lyotard is daarbij de esthetische ervaring in kunst, die nooit volledig in taal gevat kan worden. Dat wil niet zeggen dat enkel dit figurale van tel is. Lyotard stelt eerder dat vertoog en het figurale elkaar vooronderstellen, doordat er bijvoorbeeld ook in schilderijen symbolen en andere talige tekens aanwezig zijn, terwijl in taal figurale aspecten zoals de vormgeving van de tekst of het poëtische aspect van de taal present zijn.
Een gelijkaardig gedachtengoed is te vinden bij [[Julia Kristeva]], met name in ''La révolution du langage poétique'' (1974). Kristeva maakt een onderscheid tussen wat ze het semiotische en symbolische noemt. Het symbolische verwijst daar naar orde, de wetten, terwijl het semiotische staat voor dat wat daar niet binnenpast of juist mee breekt. Vanuit een [[psychoanalyse|psychoanalytisch]] oogpunt verbindt ze dit ook met het mannelijke (symbolische) en het vrouwelijke (semiotische). Volgens Kristeva wordt er, gelijkaardig aan de stelling van Lyotard, te weinig aandacht gegeven aan het semiotische en te veel aan het symbolische.
Het werk van [[Gilles Deleuze]] kan poststructuralistisch begrepen worden, bijvoorbeeld
[[Michel Foucault]]s relatie tot het poststructuralisme is dubbelzinniger, onder meer ook omdat zijn vroege werk, zoals ''[[Les mots et les choses]]'' (1966) vaak juist wordt gezien als een representatief werk van het structuralisme. Daarin brengt Foucault de verschillende [[episteme (filosofie)|episteme]]s in kaart: diepliggende structuren die het denken van bepaalde historische periodes vormgeven en sturen. Zijn werk valt echter ook als poststructuralistisch te typeren omdat hij wijst op de rol van geschiedenis: de structuren die de structrualisten
Andere auteurs die geassocieerd worden met het poststructuralisme zijn, onder meer, [[Maurice Blanchot]], [[Wendy Brown]], [[Judith Butler]], [[Hélène Cixous]], [[Umberto Eco]], [[René Girard
== Invloed en kritiek ==
Het poststructuralisme is zeer invloedrijk geweest, met name dan binnen de academische wereld. Het is standaard om
Tegelijkertijd is er ook veel kritiek geuit op poststructuralisme, vaak in één adem genoemd met de [[postmoderne filosofie]]. Poststructuralisten worden verweten te vervallen in problematische vormen van [[relativisme]], [[fatalisme]] en anti-[[humanisme]]. Als er geen vaste structuren zijn, of geen voorafgegeven werkelijkheid die als arbiter kan optreden, dan lijkt alles toegelaten. Elke mogelijkheid om foute wetenschappelijke theorieën of problematische politieke programma's te bekritiseren wordt zo ontnomen. Die trend wordt eventueel ook nog versterkt omdat poststructuralisten niet zouden geloven in een menselijke natuur, maar de mens en het [[subject (filosofie)|subject]] eerder zien als een product van maatschappelijke en talige structuren.
Veel van de poststructuralisten zijn ook het onderwerp van het beruchte boek ''
== Literatuur ==
|