Kernramp van Tsjernobyl: verschil tussen versies

In de ochtend van 26 april 1986 werd in [[kernreactor]] nummer 4 van het complex een test uitgevoerd. Een test was eigenlijk voorzien voor de dagploeg daags voordien (op 25 april), maar moest worden uitgesteld omdat een andere elektriciteitscentrale uitgevallen was. Daarom moest de avondploeg, zonder voorbereiding, testen of de generator bij uitschakelen van de reactor nog genoeg [[vermogen (natuurkunde)|vermogen]] gaf om de koelinstallatie te laten werken gedurende de 40 tot 60 seconden die de [[Noodstroomvoeding|noodaggregaten]] nodig hadden om op te starten. Door een bedieningsfout of technisch toestelfalen werd de reactor op een gegeven moment onbedoeld vrijwel volledig stilgelegd. Het warmtevermogen viel terug tot 30&nbsp;MW, veel minder dan de vereiste 700&nbsp;MW die nodig was voor de test. Door de snelle daling van het vermogen ontstond in de reactor een grote hoeveelheid [[jodium-135]] en daaruit [[xenon-135]], dat neutronen absorbeert (een zogeheten neutronengif) en daardoor de [[kernreactie]] vertraagt. De operatoren haalden daarop [[regelstaaf|regelstaven]] omhoog. Nu steeg het vermogen tot 200&nbsp;MW, nog altijd minder dan de 700&nbsp;MW die nodig was om de geplande test uit te voeren. De test werd toch doorgezet, en op 26 april om 01:05 uur schakelden de operatoren de waterpompen in. Doordat water ook neutronen absorbeert, zakte het vermogen nog verder. De operatoren haalden hierop 20 van de 26 handbediende veiligheidsstaven omhoog. Om 01:23 uur sloten ze de stoom naar de turbines af. Doordat alleen draaiende turbines de pompen konden aandrijven, verminderde het water[[debiet]] en zo ook de absorptie van neutronen door het water. De reactor werd heter en er ontstonden [[stoom]]belletjes doordat het water aan de kook raakte. Door deze belletjes nam de absorptie van neutronen verder af, waardoor het vermogen steeg. Xenon-135 werd sneller omgezet naar [[xenon-136]] dan het aangemaakt werd uit jodium-135. Daardoor ging de reactor nog heviger werken. Doordat er nog maar zes van de voorgeschreven 26 veiligheidsstaven uit de reactor over waren, nam het vermogen alsmaar toe. Om 01:23:45 uur drukte een operator op knop AZ-5 voor een snelle noodstop, om alle regelstaven weer in de reactorkern te laten zakken. Het mechanisme om de staven in te brengen had hiervoor 18 à 20 seconden nodig. Door een verkeerd ontwerp van de regelstaven (met een punt van grafiet) werd eerst het water verdreven voor ze zelf een remmende invloed konden uitoefenen. Hierdoor nam het vermogen in de onderste helft van de kern nog verder toe. Er volgde een explosie, waardoor de veiligheidsstaven klem kwamen te zitten op een derde van hun normale diepte. De kettingreactie werd onvoldoende geremd, en het reactorvermogen nam zeer snel toe. Om 01:23 uur bereikte de reactor 30&nbsp;GW;<ref>Dit is een [[extrapolatie]] op basis van een rekenmodel.</ref> tien keer zijn normale vermogen van 3&nbsp;GW. De brandstofstaven smolten, en de druk steeg en veroorzaakte een stoomontploffing, die het 2000 ton zware dak van de reactor wegblies. Door de binnenstromende lucht vlogen de hete moderatorelementen, die van [[grafiet]] waren gemaakt, in brand. De grafietbrand voerde een [[radioactiviteit|radioactieve]] [[rookwolk]] in de [[aardatmosfeer|atmosfeer]]. Bij de brand en de explosie kwamen 31 mensen om.