|
}}
Het '''Surinaams-Javaans''' is de [[variëteit (taalkunde)|variëteit]] van het [[Javaans]] datdie in [[Suriname]] gesproken wordt. Aan het einde van de 19de en begin van de 20ste eeuw werden duizenden [[Javanen]] naar [[Suriname]] gebrachtgehaald om daar als [[contractarbeid]]erser op de [[plantage]]s te werken. Velen van hen bleven daar ook na de afloop van hun contract, zodat Suriname tegenwoordig een Javaanse bevolkingsgroep heeftkent: de [[Javaanse Surinamers]].
VeleVeel Javaanse Surinamers spreken nog altijd Javaans. DeHun taal heeft echter een aparte ontwikkeling doorgemaakt inwaardoor Suriname.het Zeafwijkt heeftvan bijvoorbeeldhet Javaans op [[Java]]. Er zijn veel leenwoorden in opgenomen uit andere talen van Suriname, zoals het [[Nederlands]] en het [[Surinaams|Sranan]]. en minder uit hetHet [[Indonesisch]], datheeft iner Surinameveel nietminder zoinvloed verspreidop isgehad.
== Status ==
De enige officiële taal van Suriname is het Nederlands. Geen andere taal geniet vergelijkbare erkenning, hoewel het Sranan Tongo (ook wel "Surinaams" genoemd) vaak als ''[[lingua franca]]'' dient en daardoor door veel Surinamers, ongeacht hun etniciteit, gesproken wordt.
De status van het Javaans in Suriname heeft in de loop van de geschiedenis gevarieerd. Tijdens de jaren 501950 was dehet taalattitudegevoel van de Javanen over hun eigen taal zeer negatief, waardoor de taal niet goed aan de volgende generatie werd doorgegeven en taalkundigen vreesden voor het overleven ervan. In de jaren zeventig1970 begon echter een groep Javaanse intellectuelen het gebruik van het Javaans te stimuleren. Zij richtten de organisatie ''[[Pergerakan Permuda Suriname]]'' ("Vooruitstrevende Surinaamse Jongeren") op en hiermee begon de taalemancipatie.<ref name="dbnl">Lila Gobardhan-Rambocus & Johan Sarmo (1993)</ref>
Tegenwoordig is het taalverlies min of meer tot stilstand gebracht. De Javanen staan niet meer onverschillignegatief tegenover hun taal. Ze wordt gebruikt in de media, vooral op de radio, het Javaanse toneel en wordt gehanteerd door alle Javaanse godsdienstige organisaties. Wel wordt het nog maar weinig als [[schrijftaal]] gebruikt. Toch heeft de dichter [[Surianto]] enkele dichtbundels in het Javaans uitgegeven.<ref group="noot">Echter niet in Surinaams-Javaans, maar in zijn eigen "blend", een meningmenging van het Surinaams-Javaans en het Javaans van Oost- en Midden-java</ref> uitgegeven.
WelDe zijnmeeste de meestejonge Javanen, en dan vooral de jongere generatie, tegenwoordigzij twee- of zelfs drietalig. Ouders kiezen er vaak voor hun kinderen tweetalig Javaans/Sranan of Javaans/Nederlands op te voeden. Welke taal ze kiezen om naast het Javaans door te geven, hangt van hun maatschappelijke status af. Hoe hoger die is, hoe waarschijnlijk het is dat ze voor het Nederlands, de onderwijstaal, officiële taal en taal met het hogere [[prestige (taalkunde)|prestige]], kiezen.<ref name="dbnl" />
== Verschillen met het Indonesisch Javaans ==
Het Surinaams-Javaans verschilt qua [[klankleer]], [[morfologie (taalkunde)|morfologie]] en [[syntaxis (taalkunde)|zinsleer]] maar weinig van het Indonesisch Javaans. De grote verschillen beperken zich hoofdzakelijk tot de woordenschat. Het Surinaams-Javaans kent [[leenwoord]]en uit het Nederlands, Sranan, [[Sarnami Hindoestani|Sarnami]] en andere [[Talen van Suriname|in Suriname gesproken talen]] die uiteraard niet voorkomen in het Indonesisch Javaans. Omgekeerd heeft het Indonesisch Javaans veel meer leenwoorden uit het Indonesisch, de officiële taal van [[Indonesië]], hoewelopgenomen. hetHet Surinaams-Javaans er ookheeft meerdere kent, vooral dooronder de invloed van de Indonesische ambassade in Suriname meerdere Indonesische woorden opgenomen.<ref name="dbnl" />
=== Woordenschat ===
Hoewel Indonesië ten tijde van de contractarbeid een Nederlandse kolonie was (zie [[Nederlands-Indië]]), zullen maar zeer weinig Javaanse immigranten de Nederlandse taal gekend hebben. Het Nederlandstalig onderwijs was voorbehouden vooraan deeen beperkte bovenlaag van de bevolking. Contractarbeiders kwamen vaak uit de laagste sociale klassen. Het Nederlands is echter de officiële taal van Suriname en tegenwoordig de moedertaal van zo'n 60% van de Surinamers. Daarnaast is het in alle scholen de voertaal. Het is dus logisch dat het Surinaams-Javaans vele woorden uit het Nederlands heeft opgenomen. Voorbeelden zijn: ''amer'' ("hamer"), ''anduk'' ("handdoek"), ''babrik'' ("fabriek"), ''kakus'' ("WC", van ''kakhuis'') en ''sekaut'' ("politie-agent", van ''schout'').<ref name="dbnl" /> Omgekeerd heeft de Surinaamse variëteit van het Nederlands, het [[Surinaams-Nederlands]] ook woorden uit het Javaans ontleend.
Het Sranan is eigenlijk de moedertaal van de [[Creolen (Suriname)|Creolen]], maar dient daarnaast ook vaak als ''lingua franca'' van het land. Hierdoor heeft het Javaans ook uit die taal veel woorden ontleend. Voorbeelden zijn: ''bakrah'' ("blanke", van ''bakra''), ''blangkeman'' ("zwarte", van ''blakaman''), ''busi'' ("bos", van ''busi''), ''onti'' ("jagen", van ''onti'') en ''pernangsi'' ("plantage", van ''pernansi'').<ref name="dbnl" />
De officiële taal van Indonesië is het Indonesisch, waardoor het Javaans in Indonesië daarmee in een [[diglossie]]relatie staat en er veel leenwoorden uit heeft opgenomen. In Suriname is dit niet het geval, waardoor het Surinaams-Javaans veel minder leenwoorden uit het Indonesisch kent. De Indonesische ambassade in Suriname promoot echter het Indonesisch. Daarnaast komen godsdienstleerkrachten in [[moskee]]ën vaak uit Indonesië en spreken hierdoor een Javaans dat met veel Indonesische woorden doorspekt is. Ook kijken Javaanse Surinamers graag [[Indonesische films]]. enEr vroegerwas ook grootschaligveel [[toerisme]]toeristisch naarbezoek aan Indonesië, hoewelmaar tegenwoordigdat nietis meerminder zo zeergeworden. Hierdoor kent ook het Surinaams-Javaans enkele leenwoorden uit het Indonesisch, zoals ''rapat'' ("vergadering"), ''trimah kasi'' ("dank u wel") en ''luar negri'' ("buitenland").<ref name="dbnl" />
Afgezien van leenwoorden hebben enkele woorden in het Surinaams-Javaans ook een andere betekenis gekregen. Deze [[betekenisverschuiving]] kan klein zijn, zoals bij ''nduk'' ("jonge dame" in Suriname - "meisje" in Indonesië) of ''gagak'' ("aasgier" in Suriname - "kraai" in Indonesië), maar ook groot, zoals bij ''ajar'' ("pak slaag geven" in Suriname - het Indonesisch Javaanse ''ngajar'' betekent "onderwijzen"), ''babu'' ("oude Hindoestaanse man" in Suriname - "kindermeid/bediende" in Indonesië) of ''batur'' ("fundering" in Suriname - "metgezel/knecht" in Indonesië). Daarnaast kent het Surinaams-Javaans ook enkele [[neologisme]]n, die in Indonesië niet gekend zijn, zoals ''aratan'' ("griep"), ''besar'' ("directeur"), ''blakot'' ("crimineel") en ''klimar'' ("ezel").<ref name="dbnl" />
== Zie ook ==
| 