Slavernij: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Gekunsteld taalgebruik |
|||
Regel 18:
== Typen ==
Slavernij bestaat in verschillende vormen en gradaties, waarin het [[zelfbeschikkingsrecht]] in meer of mindere mate beperkt wordt. Wanneer men onvrijwillig slaaf is gemaakt, is er sprake van mensenroof. Het verkopen van
* [[Schuldslavernij]] ontstaat veelal nadat een [[Schuld (debet)|schuld]] is opgebouwd die niet tijdig afbetaald kan worden. Hierbij hield men in enige mate een zelfbeschikkingsrecht en herkreeg men normaal gesproken na enige tijd de vrijheid. Soms gold dit echter voor het leven, waarbij eventuele overgebleven schulden door volgende generaties worden geërfd, die daardoor ook slaaf worden. Dit kwam door de geschiedenis vooral voor onder landbouwvolkeren.<ref name="Encartaintro" /> Ook misdadigers of andersgelovigen konden bij wijze van boetedoening tot slaaf gemaakt worden.<ref name="Encarta2" />
* [[Bezitsslavernij]] (''chattel slavery'') is een vorm waarbij de mens als [[Eigendom|bezit]] wordt gezien en waarbij de eigenaar een vrijwel onbeperkte macht heeft. Dit gaat veelal gepaard met een sterke mate van [[ontmenselijking]]. Zo was het (in Suriname) gebruikelijk dat
* [[Seksuele slavernij]] verwijst naar de situatie dat mensen, vooral [[vrouw]]en, [[seksualiteit|seksueel]] worden uitgebuit voor het persoonlijk genot of het financieel gewin van de eigenaren. Deze vorm van slavernij komt vaak voort uit [[mensenhandel]] (niet te verwarren met [[mensensmokkel]], hoewel dit kan uitdraaien op mensenhandel) en wordt ook wel gedwongen prostitutie genoemd (niet te verwarren met vrijwillige [[prostitutie]], hoewel dit kan uitdraaien op gedwongen prostitutie).
Regel 27:
== Religie ==
Meerdere [[religie]]s zijn dubbelzinnig over slavernij. Verscheidene passages in [[heilig boek|heilige geschriften]] keuren slavernij goed, moedigen ertoe aan of reguleren het bezit, de behandeling van en/of de handel in
=== Jodendom ===
De [[Thora]] geeft uitvoerige regels voor het behandelen van
=== Christendom ===
In het [[Nieuwe Testament]] wordt slavernij veroordeeld noch verdedigd, wel zijn er verscheidene passages waarin duidelijk wordt gemaakt dat
In bepaalde perioden meende men wel in het [[Oude Testament]] een rechtvaardiging voor het nemen en houden van
Vanaf de 15e eeuw waren er verscheidene [[paus (hoofdbetekenis)|pausen]] die slavernij veroordeelden. De pauselijke bul [[Sicut Dudum]], alsmede onder meer de door [[paus Paulus III]] uitgegeven bul [[Sublimus Deus]] (1537) veroordelen ondubbelzinnig de slavernij. [[Paus Pius II]] (1458-1464) betitelde slavernij als een ''magnum scelus'' (grote misdaad).
Regel 44:
In het verleden hebben de voornaamste [[Madhhab|islamitische rechtsscholen]] traditiegetrouw hun fiat gegeven aan de slavernij.<ref name="Lewis">Lewis 1994, [http://www.fordham.edu/halsall/med/lewis1.html Ch.1]</ref> De islamitische profeet Mohammed en vele van zijn metgezellen kochten, verkochten en maakten slaven.
In [[soera De Stad]] worden moslims aangemoedigd
In [[Sharia|islamitische wetgeving]] komt het onderwerp slavernij ruim aan bod.<ref name="Lewis" /> De [[Koran]] (het heilige boek) en de [[Hadith]] (de overgeleverde uitspraken van Mohammed) zien slavernij als een buitengewone toestand waarin men onder bepaalde omstandigheden kan belanden.<ref name="eois">Brunschvig. 'Abd; ''Encyclopedia of Islam''</ref> Alleen kinderen van
== Geschiedenis ==
Slavernij bestaat minstens zo lang als de [[geschiedschrijving]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/30/de-geschiedenis-van-het-kwaad-dat-slavernij-heet-a3978400 De geschiedenis van het kwaad dat slavernij heet]</ref> Het [[oude Egypte]], het [[oude Griekenland]], het [[oude Rome]], maar ook modernere [[Afrika (hoofdbetekenis)|Afrikaanse]], [[Amerika (continent)|Amerikaanse]], [[Arabische wereld|Arabische]] en [[Azië|Aziatische]] [[Cultuur|culturen]] maakten en maken veelvuldig gebruik van slavenarbeid. Slavernij kwam ook in de [[Chinees Keizerrijk|Chinese]], [[India|Indische]] en [[Nieuwe Wereld|Amerikaanse]] [[indianen]]culturen voor.
Er waren wel verschillen tussen de diverse vormen van slavernij. Slavernij kwam voor als gedwongen dienstverlening zoals huishoudelijk werk, dienst in het leger en zware arbeid, maar werd ook als [[straf]] opgelegd om bijvoorbeeld [[schulden]] af te lossen. Soms kregen
=== Oudheid ===
Regel 60:
In het oude [[India]] en het oude [[Chinese keizerrijk|China]] bestond de grote massa der bevolking uit in naam vrije boeren, maar hun positie verschilde vaak niet of nauwelijks van die van [[horigen]].{{Bron?|Dit is nogal een brede uitspraak voor twee landen met een lange, gevarieerde geschiedenis, en een grote geografische verspreiding met dito verschillen.|2019|09|24}}
In China bestond er ook slavernij in de engere zin van het woord. Tijdens de [[Han-dynastie]] (207 v.Chr.-220 n.Chr.) konden inwoners van naburige koninkrijken bijvoorbeeld slaaf worden wanneer ze [[krijgsgevangene|in een gevecht gevangen]] waren genomen en vervolgens slaaf gemaakt waren. Ook Chinezen zelf konden destijds slaaf worden, bijvoorbeeld door [[schuldslavernij]] of door een veroordeling tot [[dwangarbeid]] als straf voor een misdaad. Deze slavernij hoefde niet permanent te zijn; een slaaf kon zich ook vrij kopen. Naar schatting was 1% van de bevolking tijdens de Han slaaf.<ref>{{aut|Hansen, Valerie}}, ''The open empire. A history of China to 1600'' (New York/Londen 2000) 131-132. W. W. Norton & Company. {{ISBN|0-393-97374-3}}</ref> Deze
==== Egypte ====
Vroeger dacht men dat de Egyptische [[Piramide (bouwwerk)|piramide]]n door massale inzet van
==== Grieken en Romeinen ====
Regel 69:
{{Zie hoofdartikel|Slavernij in het oude Griekenland}}
{{Zie hoofdartikel|Slavernij in het oude Rome}}
Hoewel slavernij bij (vrijwel) alle culturen in de oudheid voorkwam, waren het vooral de [[Grieken]] en [[Romeinse Rijk|Romeinen]] die op grote schaal hiervan gebruik maakten. In de meeste culturen werden
In de [[Romeinse Rijk|Romeinse Keizertijd]], toen de grote veroveringsoorlogen waren opgehouden, begon de aanvoer van nieuw
Zowel in de Griekse als de Romeinse cultuur rezen incidenteel wel bedenkingen tegen de slavernij. Met name de [[cynici]], die al een soort [[wereldburger|wereldburgerschap]] voorstonden en meer impliciet radicale gelijkheidsideeën aanhingen, stonden er kritisch tegenover, echter zonder duidelijk begrippenapparaat met termen als vrijheid en gelijkheid. Van [[Dio Chrysostomus|Dio]] is een geschrift bekend over slavernij.<ref>William D. Desmond ''Cynics'', p. 97-98]</ref> [[Diogenes van Sinope]], die zelf volgens een van de vele [[apocrief|apocriefe]] verhalen over hem ooit door zeerovers als slaaf verkocht was, zou evenals diverse andere filosofen van zijn tijd ook een geschrift hebben gewijd aan de staatsinrichting en de maatschappelijke orde, ''Politeia'', waarvan de tekst echter niet is overgeleverd en dus evenmin een duidelijk standpunt over dat onderwerp.
Regel 78:
==== Mesopotamië ====
Ook in Mesopotamië bestond slavernij, maar er waren wel bepaalde regels. Zo konden
==== Slavernij in de Bijbelse geschiedenis ====
De [[Hebreeuwse Bijbel]] verhaalt vaak en uitvoerig over
De bijvrouw van [[Abraham (hoofdbetekenis)|Abraham]], [[Hagar]], was een Egyptische slavin die hem zijn eerste zoon, [[Ismaël]], schonk. Zijn achterkleinzoon [[Jozef (aartsvader)|Jozef]] werd als slaaf naar [[Oude Egypte|Egypte]] gevoerd. Het hele Israëlitische volk was in slavernij in [[Oude Egypte|Egypte]] geraakt, waaraan het kon ontsnappen onder leiding van [[Mozes (hoofdbetekenis)|Mozes]]. Dit wordt nog steeds herdacht met het joodse [[Pesach]]feest.
=== Europese middeleeuwen ===
Na de oudheid werden vooral onder de [[Slavische volkeren]], aan wie het woord 'slaaf' (Latijn: ''sclavus'') is ontleend, mensen tot slaaf gemaakt. Hun status was lager dan die van de [[horigheid|horigen]], die voortaan met het Latijnse woord ''servus'' werden geïdentificeerd (Nederlands: ''zerfs'', ''laten'' of ''liten'') en enkel aan hun grond gebonden waren en in een relatie van wederzijdse afhankelijkheid ten opzichte van hun heer stonden.<ref name="Encartahorigheid">'horigheid' in Encarta</ref> In de vroege middeleeuwen bleef slavernij wijdverbreid aanwezig, waarbij vooral Slavische bevolkingen in Oost-Europa tot slaaf werden gemaakt. Terwijl [[Verdun (Meuse)|Verdun]] omstreeks 800 nog een bloeiende internationale slavenmarkt had,<ref name="Encarta2">'slavernij §2. Middeleeuwen' in Encarta</ref> verschoof dit daarna meer naar het oosten, zoals [[Mainz]] en [[Praag]].<ref name="Onderscheids" /> Tussen 900 en 1300 nam het aantal
De [[Vikingen]] hadden slaven<ref>[https://books.google.nl/books?id=_F0pt88TYQUC&pg=PA57&lpg=PA57&dq=Slaven+Vikings&source=bl&ots=R8_0Ue1ThS&sig=2NP0kozSDML0h5dxev3HErbhzfY&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwj3tMSy35LRAhUCcVAKHZtMAo8Q6AEIRjAH#v=onepage&q=Slaven%20Vikings&f=false De Viking vriend en vijand, Peeters]</ref> en tijdens hun rooftochten ontvoerden ze mensen en maakten die tot slaaf. In Engeland hielden de Vikingen een groot deel van het land bezet.
Het is een misverstand dat de kerk het rekruteren van medechristenen tot slaven ontmoedigde. Voor de [[kerkvader]]s gold dat men slavernij aan de eigen [[Zonde|zondigheid]] te danken had. Wel werden slaven meer als mens beschouwd, weliswaar tweederangs mensen. Toch was dit een vooruitgang ten opzichte van de [[oude Rome|Romeinse Oudheid]] waarin de slaven die dwangarbeid verrichtten op latifundia of in de mijnen beschouwd werden als dieren of instrumenten (''instrumentum'' naar ''instrumentum vocale'', gereedschap met een stem). Ontwikkelde huisslaven werden in het oude Rome overigens wel goed behandeld en mochten soms onderwijs geven aan Romeinse kinderen.
Lang hield de kerk er een [[dubbele moraal]] op na. Enerzijds hielden kerkelijke instellingen zelf
===Arabische kalifaten===
De Arabische slavenhandel was de handel in slaven in het Midden-Oosten en Noord- en Oost-Afrika, voornamelijk tussen 650 en 1900. Het grootste deel van die handel betrof zwarte Afrikanen, de [[Zanj]] met een Bantoe achtergrond, maar ook witte uit West-Europa en Zuid-Europa werden als slaaf verhandeld door onder meer Barbarijse zeerovers. Daarnaast werden er grote aantallen Slaven uit Oost-Europa verhandeld, de zogenaamde [[Saqaliba]].
De zwarte
=== Ottomaanse rijk ===
Slavernij in het Ottomaanse Rijk vormde een legaal en belangrijk onderdeel van zowel de economie als de samenleving van het Rijk. In Constantinopel, de hoofdstad van het Rijk, bestond de bevolking van 1609 voor ongeveer een vijfde uit slaven. De slavernij van volkeren uit de Kaukasus werd in het begin van de 19e eeuw verboden, maar
=== Westerse slavernij (ca. 1500–1900) ===
Regel 106:
[[Bestand:First Slave Auction 1655 Howard Pyle.jpg|thumb|Slavenmarkt in [[Nieuw-Amsterdam (Nieuw-Nederland)|Nieuw Amsterdam]] in 1655, 19e-eeuwse impressie]]
[[Bestand:Slavery in Brazil, by Jean-Baptiste Debret (1768-1848).jpg|thumb|Bestraffing van een slaaf met de [[Spaanse bok]] in postkoloniaal Brazilië (1834)]]
De [[trans-Atlantische slavenhandel]] bracht vooral zwarte Afrikanen naar Noord- en Zuid-Amerika. In Afrika werden de
Zwarte mensen werden hierbij systematisch [[Ontmenselijking|ontmenselijkt]], als minderwaardig en dierlijk neergezet en behandeld.<ref>{{aut|Erik Enge|Enge, E.}} (2015): ''Dehumanization as the Central Prerequisite for Slavery'', GRIN</ref> Ontmenselijking was een belangrijke factor in de [[trans-Atlantische slavenhandel]]. Aanvankelijk werd [[rechtvaardiging]] daarvan onder meer gezocht in de [[Bijbel (christendom)|Bijbel]], waar in [[Genesis (boek)|Genesis]] 9 de nakomelingen van [[Cham (persoon)|Cham]] – [[Maarten Luther]] stelde dat Cham de stamvader was van alle [[kleurling]]en – tot slavernij vervloekt worden. Later werd echter vooral rechtvaardiging gevonden door de slachtoffers neer te zetten als inferieur en barbaars, daarmee belangrijk bijdragend tot de ontwikkeling van [[racisme]].
Regel 112:
Het eerste Europese verzet tegen slavernij, en dan vooral slavenhandel, kwam in de 17e eeuw van bepaalde protestantse-christelijke groeperingen, vooral de [[quakers]] en de [[mennonieten]]. In de 18e eeuw maakten het [[Piëtisme (kerkgeschiedenis)|piëtisme]] en de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] de strijd tegen de slavernij algemeen.<ref name="Encarta4">'slavernij §4. De strijd tegen de slavernij' in Encarta</ref> Verscheidene Europese koloniën in Noord- en Zuid-Amerika die zich tussen 1770 en 1900 onder leiding van kolonisten van Europese afkomst onafhankelijk maakten van hun Europese moederlanden, handhaafden de slavernij. Dit was niet het geval voor koloniën die onder leiding van niet-kolonisten zich vrij maakten zoals [[Haïti]], waar een [[Haïtiaanse Revolutie|succesvolle zwarte slavenopstand]] (1791-1804) tot de gelijktijdige dekolonisatie ten opzichte van Frankrijk en afschaffing van slavernij leidde.
Het verzet tegen slavernij, [[Abolitionisme (slavernij)|abolitionisme]], nam in Europese landen en hun Amerikaanse ex-koloniën langzaam toe vanaf het einde van de achttiende eeuw: eerst werd het bezitten van (niet-Europese) mensen in Europa zelf verboden, al werd dit verbod zelden gehandhaafd. De Franse revolutionairen schaften de slavernij in 1794 af, maar voerden hem acht jaar later opnieuw in. Na de Napoleontische oorlogen werd de slavenhandel door het Britse Koninkrijk verboden en langzaam sloten andere Europese landen en (ex-)koloniën zich daarbij aan. Slavernij zelf werd echter ook zonder slavenhandel in stand gehouden, zoals in het Britse Rijk tot 1833, in Nederland tot 1863 en in de Verenigde Staten tot 1865. De weerstand tegen de afschaffing van de slavenhandel en slavernij was groot, vanwege zowel racisme als de grote hoeveelheden geld die met beide gemoeid was. Regeringen compenseerden de voormalige slaveneigenaren in bijna alle gevallen voor het bevrijden van de tot slaaf gemaakten. De Verenigde Staten vormen hierbij een uitzondering. De
Als eerste bracht historicus {{aut|Eric Williams (politicus)|Williams}} naar voren hoe de slavenhandel en slavernij had bijgedragen aan de Europese welvaart en expansie. In ''Capitalism and Slavery'' uit 1944 stelde hij dat slavernij een belangrijke bijdrage had geleverd aan het [[vroegkapitalisme]] en de [[industriële revolutie]] had gefinancierd. Williams ging ook in tegen het toen heersende idee dat het abolitionisme vooral voortkwam uit humanitaire overwegingen. Zo stelde hij dat als [[William Pitt de Jongere|Pitt]] succesvol was geweest in het veroveren van [[Saint-Domingue]], deze af zou hebben gezien van abolitie, aangezien Saint-Domingue – waar jaarlijks 40.000
:''The [[Handelskapitalisme|commercial capitalism]] of the eighteenth century developed the wealth of Europe by means of slavery and monopoly. But in so doing it helped to create the [[industrieel kapitalisme|industrial capitalism]] of the nineteenth century, which turned round and destroyed the power of commercial capitalism, slavery, and all its works. Without a grasp of these economic changes the history of the period is meaningless.''<ref>{{aut|Eric Williams (politicus)|Williams, E.E.}} (1944): ''Capitalism and Slavery'', Capricorn Books, p. 210</ref>
Regel 126:
Toen de Belgische gewesten in 1795 werden [[Franse tijd in België|ingelijfd bij Frankrijk]], was de slavernij in de Franse kolonies het jaar voordien net opgeheven. Het decreet werd weliswaar niet consequent afgedwongen en werd in 1802 zelfs weer opgeheven, maar de onderdanen uit de [[verenigde departementen]] lijken zich nauwelijks met slavenhandel te hebben ingelaten. Tijdens het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden]] was de situatie enigszins gelijkaardig. Het jaar voordien, in 1814, was een principieel verbod ingesteld op trans-Atlantische slavenhandel, maar het ging pas in vanaf 1818 en verhinderde niet dat er nog clandestiene trafiek was en legale slavenhandel in de Caraïbische kolonies. Dit ging grotendeels voorbij aan de inwoners van de zuidelijke provincies.
Na de [[België (hoofdbetekenis)|Belgische]] onafhankelijkheid in 1830 zochten vooral de koningen Leopold I en II naar [[Belgische koloniën|koloniën voor de nieuwe staat]]. Vele pogingen faalden tot [[Leopold II van België|Leopold II]] erin slaagde [[Kongo-Vrijstaat|Kongo]] te verwerven. In 1884 werd hij op de [[Koloniale Conferentie van Berlijn]] erkend als soeverein. Hij begon een campagne tegen de [[Arabische slavenhandel]] om financiële steun los te krijgen voor de koloniale bezetting, die vooral in de beginjaren een machtsstrijd met de Arabo-Swahili vergde, zij het dat ook met hen werd samengewerkt als dat opportuun leek. Zo werd de machtige ivoor- en slavenhandelaar [[Tippo Tip]] gouverneur van Oost-Kongo en ging hij in dienst van Leopold verder met zijn handel op [[Zanzibar (stad)|Zanzibar]].<ref>Abdul Sheriff, ''Slaves, Spices & Ivory in Zanzibar: Integration of an East African Commercial Empire into the World Economy, 1770-1873'' (Athens: Ohio University Press), 1987</ref> In België zag de [[Société antiesclavagiste de Belgique]] het licht in 1888 en kwam twee jaar later de [[Conventie van Brussel (1890)|Conventie van Brussel]] tot stand, een internationaal verdrag tegen slavenhandel in Afrika. Het houden van
==== Brazilië ====
{{Zie hoofdartikel|Slavernij in Brazilië}}
[[Bestand:Johann Moritz Rugendas in Brazil.jpg|thumb|Slavernij in Brazilië, door [[Johann Moritz Rugendas]], 1830]]
Rond 1550 kwam de slavenhandel tussen Afrika en Brazilië op gang. Men schat dat 37% van alle
==== Frankrijk ====
Regel 151:
[[Bestand:A Negro Hung Alive by the Ribs to a Gallows by William Blake. Originally published in Stedman's Narrative.jpg|thumb|''Een zwarte, levend aan zijn ribben opgehangen'', door Cristoforo dall'Acqua in Viaggio al Surinam, 1818. Vertaling van ''[[Reize naar Surinamen en door de binnenste gedeelten van Guiana|Narrative, of a five years' expedition, against the Revolted Negroes of Surinam]]'' van John Gabriël Stedman uit 1796. Het boek was vooral door de illustraties belangrijk in de vroege fase van het abolitionisme.]]
[[Bestand:Tropenmuseum Royal Tropical Institute Objectnumber 3325-73 Twee halve borden verbonden met een sc.jpg|thumb|Kunst Surinaamse [[Marrons van Suriname|Marrons]]]]
De eerste tot slaaf gemaakte mensen waarin in de 16e eeuw gehandeld werd door Nederlandse particuliere handelaren, werden gekocht bij de Berberse Barbarijnen welke ook handelden in witte slaven. Op dit punt van de geschiedenis waren er enkele tientallen Nederlandse handelaren.<ref name="labnos">{{Citeer web|url=https://lab.nos.nl/projects/slavernij/index.html|titel=Witte handel in zwarte slaven|bezochtdatum=12 juni 2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=NOS|taal=}}</ref> Veel van deze handelaren verkochten deze slaven (waaronder ook witte slaven) weer door aan de Ottomanen om in hun leger te gaan dienen. Veel van deze Nederlandse handelaren werden ook door christelijke organisaties of families ingeschakeld om specifieke groepen of personen vrij te kopen. <ref>{{Citeer web|url=https://www.historischnieuwsblad.nl/omvang-christenslavernij-onderschat/|titel=Omvang christelijke slavernij onderschat|bezochtdatum=12-06-2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref> In de loop van de 16e eeuw nam het gebruik van tot slaaf gemaakte mensen op (Spaanse en Portugese) plantages in [[West-Indië]] en [[Oost-Indie|Oost-Indië]] toe. Tegelijkertijd nam echter het gebruik van
In de 17e eeuw namen de Nederlandse WIC en VOC een groot belang in de slavenhandel nadat de Republiek in opstand was gekomen tegen het Spaanse rijk. De Nederlandse bedrijven hadden met behulp van (veelal Duitse) huursoldaten handelsposities van de Portugezen en Spanjaarden weten te veroveren en namen zo ook deels de slavenhandel van deze landen over.<ref>{{Citeer web|url=https://npofocus.nl/artikel/7570/welke-rol-speelde-nederland-in-de-slavernij|titel=Welke rol speelde nederland in de slavernij?|bezochtdatum=12-06-2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref> In de 18e eeuw is veel van deze handel in handen van de Britten gevallen die daardoor hun voortrekkersrol in de slavenhandel wisten te consolideren. De Nederlandse trans-Atlantische slavenhandel was vooral in handen van de [[West-Indische Compagnie]] (WIC). In totaal verscheepten de WIC en diverse particulieren rond de 450.000 van de in totaal naar schatting 10 tot 11 miljoen
In de kolonie [[Kaap de Goede Hoop]] in Zuidelijk-Afrika maakte de VOC gebruik van in eerste instantie op Portugal tot slaaf gemaakte Angolese mensen. Later werden mensen aangevoerd vanuit Mozambique, Madagaskar, Bengalen, Maleisië en Indonesië. Rond 1800 werkten er rond de 17.000
In de Zeeuwse kolonie [[Berbice]] in het huidige [[Guyana]] kwamen de slaven in 1763 in opstand in de [[slavenopstand van Berbice]]. De leider van de opstand, [[Cuffy (persoon)|Cuffy]] is een nationale held in Guyana.
Regel 182:
==== Verenigde Staten ====
[[Bestand:Hoe kon slavernij eigenlijk bestaan in het o zo vrije Amerika- (1-5).webm|thumb|Historicus Doeko Bosscher over de vraag: Hoe kon slavernij eigenlijk bestaan in het o zo vrije Amerika?]]
Nadat de [[dertien koloniën]] aan de Noord-Amerikaanse oostkust zich tijdens de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog]] (1775-1783) bevrijdden van de Britse overheersing, werd de slavernij in de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] gehandhaafd. Verschillende presidenten zoals [[George Washington|Washington]], [[Thomas Jefferson|Jefferson]], [[James Madison|Madison]], [[James Monroe|Monroe]], [[John Tyler|Tyler]] en [[Zachary Taylor (politicus)|Taylor]] hielden op hun soms uitgebreide landgoederen er zelf slaven op na. De discrepantie tussen deze vrijheid van de witte ex-kolonisten en de ontzegging aan de gekleurde medemensen van hetzelfde recht werd echter steeds sterker gevoeld en de Amerikaanse abolitionistische beweging kwam spoedig op gang<ref name="Encarta4" /> (het woord ''abolitionism'' zelf stamt uit 1787). Tegen 1804 hadden de verschillende noordelijke staten de slavernij afgeschaft.<ref>1777: Vermont, 1780: Pennsylvania, 1783: New Hampshire en Massachusetts, 1784: Connecticut en Rhode Island, 1787: [[Noordwestterritorium]], 1799: New York, 1804: New Jersey. In sommige staten was de afschaffing meer geleidelijk, maar er mochten geen slaven gekocht of geïmporteerd worden.</ref> Op 1 januari 1808 kwam er een landelijk verbod op slavenhandel vanuit Afrika. Samen met het Verenigd Koninkrijk stelden de VS in 1814 een controle in op smokkelhandel in
[[Bestand:US_Slave_Free_1789-1861.gif|thumb|left|Territoriale evolutie van vrije staten en slavenstaten 1789-1861]]
[[Bestand:Slave Market-Atlanta Georgia 1864.jpg|thumb|Slavenwinkel en veilinghuis in 1864 in [[Atlanta (hoofdbetekenis)|Atlanta]], [[Georgia (staat)|Georgia]], [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|VS]], vlak voor de afschaffing van de slavernij daar]]
Regel 189:
In 1854 keurde het Amerikaans Congres de [[Kansas-Nebraska Act]] goed, die het Missouri-compromis nietig verklaarde, de territoria Kansas en Nebraska organiseerde en de inwoners zelf de keuze liet. Spoedig werd het Kansas-territorium gekoloniseerd door zowel voorstanders van slavernij (''Border Ruffians'') als abolitionisten (''Free-Staters''), tussen wie in de periode 1854-1861 talloze schermutselingen plaatsvonden, bekend geworden als [[Bleeding Kansas]]. De [[Republikeinse Partij (Verenigde Staten)|Republikeinse Partij]], die in 1854 ontstond als de politieke tak van de abolitionisten, stelde dat de federale regering moest ijveren voor de landelijke afschaffing van slavernij, terwijl de [[Democratische Partij (Verenigde Staten)|Democratische Partij]], gedomineerd door pro-slavernij-zuiderlingen, vond dat iedere staat zelf mocht bepalen.
Onderliggende structureel conflicterende (voornamelijk economische) belangen tussen Noord en Zuid, gecombineerd met een reeks incidenten zoals de verkiezing van de Republikein [[Abraham Lincoln (hoofdbetekenis)|Abraham Lincoln]] met vrijwel alleen noordelijke steun in 1860, de toetreding van Kansas als vrije staat begin 1861 en de afscheiding van de [[Geconfedereerde Staten van Amerika]], leidden uiteindelijk tot het uitbreken van de [[Amerikaanse Burgeroorlog]] (1861-1865). In 1863 voerde het Noorden de [[Emancipatieproclamatie]] in, die verklaarde dat alle
=== Westerse slaven in de Nieuwe Wereld ===
Regel 203:
[[Bestand:Slavecontract doc.jpg|thumb|Voorgedrukt koopcontract voor een 18-jarige slaaf, getekend te [[Lima (stad)|Lima]], [[Peru (hoofdbetekenis)|Peru]], 13 oktober 1794]]
{{Zie hoofdartikel|Trans-Atlantische slavenhandel}}
Rond 1660 ontstond een tekort aan arbeiders in de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|VS]]. Boeren uit [[New Carolina]] en [[Virginia (staat)|Virginia]] waren de eersten die Afrikaanse
De
[[Bestand:Cicatrices de flagellation sur un esclave.jpg|thumb|left|140px|Slaaf met littekens van bestraffing met [[zweep]] op de rug]]
Toen de Engelsen, Nederlanders en Fransen zich in de 17e eeuw meester maakten van een groot deel der [[Caraïben|Caribische eilanden]] en de [[Guyana's]], begonnen zij ook daar [[suikerriet]]plantages aan te leggen, met zwarte
Tussen ongeveer 1500 en 1850 werden omstreeks 11 miljoen Afrikanen als slaaf over de Atlantische Oceaan getransporteerd. Gemiddeld stierf zo'n 15% van de mensen tijdens het transport, vergelijkbaar met de sterfte onder de bemanning. Nederland nam met rond de 550.000 slaven 5% van de totale trans-Atlantische slavenhandel voor zijn rekening.<ref>Emmer, P.C., 2003, De Nederlandse Slavenhandel 1500-1850, Amsterdam {{ISBN|9029515600}}</ref>
In de 18e eeuw begon de slavernij zich ook te ontwikkelen in de Engelse kolonies langs de kust van Noord-Amerika, de oostkust van de latere [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]]. Hier was het sterftecijfer onder de
Gevluchte ex-slaven stichtten gemeenschappen op ontoegankelijke plaatsen. Zulke gemeenschappen van [[Marrons]] ontstonden op vele plaatsen, van het [[Amazonebekken|Amazonegebied]] tot in de Amerikaanse staten [[Florida (staat)|Florida]] en [[North Carolina]]. Veelal voerden de Marrons een [[guerrilla]]strijd tegen de [[plantage (hoofdbetekenis)|plantage]]-eigenaren.
Regel 235:
De Arabisch-Afrikaanse slavenhandel is ouder dan de [[Trans-Atlantische slavenhandel|Europese]] en heeft eveneens een zeer grote omvang gekend. De Arabisch-Afrikaanse slavenhandel startte rond de 6e eeuw n.Chr. en eindigde in de 20e eeuw. De schattingen van de handel via de [[Sahara]], de [[Rode Zee]] en de [[Indische Oceaan]] zijn vele malen onnauwkeuriger dan die van de trans-Atlantische slavenhandel. Deze schattingen zijn veelal gebaseerd op het werk van [[Ralph A. Austen|Austen]].<ref>{{aut|Ralph A. Austen|Austen, R.A.}} (1979): 'The trans-Saharan slave trade: a tentative census' in {{aut|Henry Gemery|Gemery, H.A.}}; {{aut|Jan Hogendorn|Hogendorn, J.S.}} ''The Uncommon Market. Essays in the Economic History of the Atlantic Slave Trade'', Academic Press</ref> In zijn laatste werk gaat hij voor de periode 800–1900 uit van zo'n tien miljoen mensen.<ref>{{aut|Ralph A. Austen|Austen, R.A.}} (2010): ''Trans-Saharan Africa in World History'', Oxford University Press, p. 32</ref> Vooral de schattingen van voor 1600 zijn zeer onnauwkeurig en kunnen variëren van twee derde tot het dubbele. Alleen de aantallen uit de negentiende eeuw zijn enigszins betrouwbaar, maar nog niet van het niveau van de gegevens over de trans-Atlantische slavenhandel.<ref>{{aut|David Eltis|Elis, D.}}; {{aut|Stanley Engerman|Engerman, S.L.}} (red.) (2011): ''The Cambridge World History of Slavery Volume 3. AD 1420–AD 1804'', Cambridge University Press, p. 51-52</ref> Paul Bairoch dacht dat het aantal sterk onderschat was en kwam tot 14-15 miljoen Afrikanen door de Arabieren, tegen 11 miljoen via de trans-Atlantische slavernij.<ref>{{aut|Paul Bairoch|Bairoch, P.}} (1993): ''Economics and World History. Myths and Paradoxes'', Harvester Wheatsheaf</ref> [[Malik Chebel]] meende dat er 20-21 miljoen slaven werden weggevoerd.<ref>{{aut|Malek Chebel|Chebel, M.}} (2007): ''L'esclavage en terre d'islam'', Fayard''</ref> In zijn boek ''Traite négrière arabo-musulmane'' stelt de Senegalese anthropoloog en economist [[Tidiane N'Diaye]] dat de Arabische slavenhandel wordt doodgezwegen door de Afrikaanse elites zelf, een vrijwillig geheugenverlies dat zijn oorsprong vindt in islamitische religieuze solidariteit.<ref>{{aut|Tidiane N'Diaye|N'Diaye, T.}} (2008): ''Traite négrière arabo-musulmane Le génocide voilé'', Gallimard</ref>
De [[Somaliërs]] participeerden ook met de slavernij, ze haalden mensen uit West- en [[Centraal-Afrika]] en de [[Swahilikust]], en verkochten de gevangengenomen mensen door aan de Arabieren en andere markten. De meeste
Tot in de 20e eeuw heeft er in bepaalde delen van de [[Arabische wereld]] slavenhandel plaatsgevonden. De Arabische slavenhandel richtte zich niet alleen op slaven uit Afrika, maar ook op [[christenslaven]] uit Europa. Deze slavenhandel was het domein van de Barbarijse zeerovers (zie hierna).
==== Arabieren ====
In de praktijk hebben
De Arabische slavenhandel concentreerde zich vooral in Westelijk Azië en Noord-Afrika. Tegen het eind van de 19e eeuw bereikte deze een minimum. In het begin van de 20e eeuw, na de Eerste Wereldoorlog, werd slavernij in moslimlanden geleidelijk verboden en onmogelijk gemaakt, voornamelijk onder druk van westerse mogendheden als Engeland en Frankrijk.<ref name="eois" /> Toch is er nog steeds slavernij waarbij men zich op de islam beroept, met name in de Afrikaanse republieken Tsjaad, Mauretanië, Niger, Mali en Soedan.<ref>Segal, pg. 206.</ref><ref>{{Citeer web
Regel 252:
==== Mammelukken ====
Ook werden
De mammelukken dienden ook in de [[Somalië|Somalische]] legers van het Sultanaat van Adal, dat in oorlog was met de [[Keizerrijk Ethiopië|Ethiopische Keizerrijk]], in de 13e eeuw. Omdat ze niet gerelateerd waren met de Somalische stammen, waren ze goed te vertrouwen bij de generaals. Adal was hierdoor in staat om meer dan een derde van de Ethiopische Keizerrijk te veroveren, onder leiding van [[Ahmad ibn Ibrihim]].
Regel 267:
Sinds de 16e eeuw was de Europese scheepvaart in de [[Middellandse Zee]] sterk toegenomen en deze vormde het doelwit van de Barbarijse zeerovers. De bemanningen van de veroverde schepen werden als slaven aan land gebracht en verhandeld. Daarnaast werden vanuit Noord-Afrika voortdurend strooptochten ondernomen op de kusten van de christelijke gebieden in het noorden van de Middellandse Zee en zelfs ver daarbuiten. Hele dorpen, gelegen van [[Sicilië]] tot op [[IJsland]] zijn vanaf de 16e tot de 19e eeuw in de Noord-Afrikaanse slavernij terechtgekomen. In enkele van die plaatsen worden jaarlijks nog steeds herdenkingen gehouden naar aanleiding van deze voorvallen. Later werd de ontvoering van de held of heldin door Arabische piraten, gevolgd door slavernij, meestal in de [[harem]], een literair [[topos (literatuur)|topos]] dat met name in veel [[opera (muziek)|opera]]'s voorkomt.
De Barbarijse
Hoewel de Barbarijse slaven in de slavernijdiscussie nogal onderbelicht zijn gebleven, ging het bepaald niet om een marginaal verschijnsel. De historicus Robert C. Davis schat hun aantal door de eeuwen heen op 1 à 1,25 miljoen.<ref>{{aut|R. Davis}} (2003), ''Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500-1800'', Palgrave, Macmillan</ref> Deze cijfers hebben uitsluitend betrekking op de gebieden rond Algiers, Tunis en Tripoli. Daarbij moeten de cijfers voor Marokko en Egypte nog worden opgeteld.<ref name="maurice blessing">{{aut|Maurice Blessing}}, Omvang christenslavernij onderschat, [http://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/10669/omvang-christenslavernij-onderschat.html ''Historisch Nieuwsblad, 2008 nr. 5'']</ref> Hierbij moet worden opgemerkt dat naast de Barbarijse slaven, elders in de islamitische wereld nog grotere aantallen christenen tot slaaf werden gemaakt. Zo zou het Ottomaanse Rijk, volgens de gerenommeerde Turkse historicus Halil Inalcik, tussen 1450 en 1700 zo’n 2,5 miljoen Poolse, Russische en Oekraïense slaven via de Krim hebben geïmporteerd.<ref name="maurice blessing" />
|