Pijnstillers: verschil tussen versies

Een '''pijnstillerPijnstillers''' of '''analgeticumanalgetica''' is eenzijn medicijnmedicijnen datdie gebruikt wordt om [[pijn]] te verzachten of weg te nemen (zie ook [[pijnbestrijding]]). Analgetica werken op verschillende manieren in op het [[Perifeer zenuwstelsel|perifere]] of [[centrale zenuwstelsel]]. Afhankelijk van het soort pijnstiller en de werking, worden verschillende vormen van ([[oraal|orale]]) inname voorgeschreven, bijvoorbeeld in [[tablet]]-vorm, of door het [[Oplossing (scheikunde)|oplossen]] van de pijnstiller in [[water]].

De eerste pijnstillers zijn uitgevonden door de Fransman [[Pierre Robiquet]] in [[1832]]. Hij ontdekte [[codeïne]] in wit [[alkaloïde]], een derivaat van [[morfine]], bruikbaar als kalmeringsmiddel en in [[Hoestdrank|hoestsiroop]]. [[cannabis (drug)|Cannabis]] was eveneens een veelgebruikte pijnstiller, maar dit gebruik verdween met de introductie van aspirine.

; Paracetamol : [[Paracetamol]] is het meestgebruikte pijnstillende en koortsverlagende middel ter wereld. Paracetamol verzacht de pijn, omdat het een inhibitor is van bepaalde vormen van het [[cyclo-oxygenase]] (COX), een [[enzym]] dat [[arachidonzuur]] omzet in [[prostaglandinen]] (stimuleren het pijngevoel). Het exacte werkingsmechanisme is echter nog niet opgehelderd. Paracetamol is een relatief veilig geneesmiddel en ook goed bruikbaar bij zwangerschap.

; NSAID's : [[NSAID's]]'s (''Non-steroidal anti-inflammatory drugs'') zijn ontstekingsremmende geneesmiddelen die niet behoren tot de groep van de [[corticosteroïden]]. Het pijnstillend effect berust op het remmen van de prostaglandinesynthese in het lichaam. De [[prostaglandinen]] hebben een functie bij het voelen van pijn, zij stimuleren het pijngevoel. Daarnaast hebben zij echter ook effect op de beschermende werking van het maagslijmvlies. Hierdoor kunnen bij gebruik van NSAID's maagirritatie of maagbloedingen ontstaan. [[Aspirine]] was het eerste medicijn uit deze groep dat ooit ontdekt werd. Veelgebruikte NSAID's zijn onder meer [[ibuprofen]], [[diclofenac]] en [[naproxen]].

; COX-2-remmers : Een [[NSAID#Selectieve COX-2-remmer|COX-2-remmer]] is ook een NSAID pijnstiller, echter deze remt selectief het COX-2 enzym, dat verantwoordelijk is voor ontstekingsreacties en pijn, in tegenstelling tot de traditionele NSAID's die onspecifiekaspecifiek zowel COX-1 als COX-2 enzymen remmen. Door enkel de COX-2 enzymen te remmen is de kans op een maagzweer aanzienlijk kleiner dan bij deze traditionele NSAID's. Middelen die op deze wijze werken zijn onder meer [[celecoxib]], [[rofecoxib]] (Vioxx®) (dat inmiddels wegens cardiovasculaire bijwerkingen uit de handel is genomen) en [[etoricoxib]] (Arcoxia®).

; Opioïden : [[OpioïdeOpioïden]]n zijn pijnstillers die lijken op stoffen die afkomstig zijn uit [[opium]]. Deze oefenen hun werking uit na opioïdenreceptoren, die voorkomen in de hersenen, ruggenmerg en het [[perifere zenuwstelsel]]. [[Morfine]] is de meest bekende uit deze groep. Andere veelgebruikte [[morfinomimeticumOpioïden|morfinomimetica]] zijn o.a. [[codeïne]], [[fentanyl]], [[pethidine]] en [[tramadol]].

; Cannabinoïden : De [[Cannabinoiden|cannabinoïdencannabinoïde]]n zijn een groep van stoffen die de cannabinoïdereceptoren in hersenen en zenuwen activeren. Dit veroorzaakt onder andere een pijnstillend effect bij de mens. Cannabinoïden kunnen onder meer verkregen worden uit de hennepplant. Deze bevat vele farmacologisch actieve bestanddelen, de meeste daarvan hebben of een pijnstillende of een ontstekingsremmende werking. Er zijn eveneens endocannabinoiden die pijnstillende en ontstekingsremmende eigenschappen hebben, zoals het lichaamseigen molecuul [[palmitoylethanolamide]].

; GABA-agonisten : [[GABA-agonisten]] in ruimere zin zijn een groep stoffen die de GABA-erge neurotransmissie direct en indirect stimuleren.

In 1990 keurde de [[Wereldgezondheidsorganisatie]] een pijnbestrijdingsschema goed - de zogeheten ''[[pijnladder|analgesic ladder]]'' - waarin de stapsgewijze introductie van steeds sterkere pijnbestrijdingsmiddelen wordt beschreven. Het schema werd aanvankelijk opgesteld voor pijnmanagement bij [[kanker]], maar vindt inmiddels toepassing in alle medische disciplines waaronder [[heelkunde]] en [[anesthesie]].

# toevoeging van een [[NSAID's|NSAID]] (bijvoorbeeld [[ibuprofen]], [[diclofenac]] of [[naproxen]]) of een zwak [[opiaat]] (zoals [[codeïne]]);

# toevoeging van sterke [[opiaat|opiaten]] zoals [[morfine]], [[oxycodon]], [[fentanyl]] of [[tramadol]]. Als [[codeïne]] werd gebruikt in de voorgaande stap, dan vervangt het sterke opiaat de gebruikte codeïne.

* [http://nhg.artsennet.nl/upload/104/standaarden/FTR/Pijnbestrijding_text.html NhgNHG.artsennet.nl farmacotherapeutische richtlijn pijnbestrijding ]

{{Commonscat|Analgesics|Pijnstillers}}