Nikita Chroesjtsjov: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Diverse kleine aanpassingen
diverse kleine aanvullingen op politiek en economisch gebied
Regel 53:
Nikita Chroesjtsjov, die uit een [[Oekraïne|Oekraïense]] boerenfamilie stamde, werd geboren in [[Kalinovka]] in de Russische [[oblast]] [[oblast Koersk|Koersk]] en leerde voor pijpenlegger. Hij werkte ook als zodanig in verschillende mijnen. Tijdens de [[Russische Revolutie (1917)|Russische Revolutie]] vocht hij in het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode Leger]]. Hij steeg in de partijhiërarchie tot aan het [[Politbureau]]. Eerst was hij nog 2e partijsecretaris in [[Abchazië]], de opname in het Politbureau kwam tot stand op voorspraak van Stalins vrouw. Hij behoorde tot de intieme kring van partijleiders en commissarissen die rechtstreeks toegang hadden tot Stalin.
 
Tijdens de periode van de [[Grote Zuivering]]en gaf Chroesjtsjov opdracht tot de executie van 55.741 regionale functionarissen, waarbij hij het door Stalin opgegeven quotum van 50.000 ruim overschreed.<ref>{{Aut|[[Simon Sebag Montefiore]]}} ''STALIN het hof van de rode tsaar'', p.242, Uitg. Spectrum, Utrecht (2004), {{ISBN|907120605X}}</ref> Tegen de lente van 1938 had hij toezicht gehouden op de arrestatie van 35 van de 38 provinciale en stedelijke partijsecretarissen. Hij bracht als leider van [[Moskou]] zijn dodenlijsten zelf rechtstreeks naar Stalin. Hij heeft later de Sovjet-archieven laten doorzoeken in een poging alle sporen uit te wissen.
 
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] bereikte hij de rang van [[luitenant-generaal]].<ref>Historiek.net [https://historiek.net/nikita-chroesjtsjov-president-schoen/80373/ Nikita Chroesjtsjov, Russische president], gerdaapleegdgeraadpleegd op 24 mei 2020</ref> Hij was politiek commissaris tijdens de [[Slag om Stalingrad]] en tijdens de [[Slag om Koersk]].
 
== Partijleider ==
Na de dood van Stalin in maart 1953 ontstond een interne richtingenstrijd. Chroesjtsjov won deze en hij werd in september 1953 aangeduid als partijleider. In december 1953 werd zijn belangrijkste concurrent voor de opvolging van Stalin, [[Lavrenti Beria|Beria]], het hoofd van de [[NKVD]], gearresteerd op verdenking een Britse agent te zijn. Na een korte rechtszaak, waarbij geen verweer mogelijk was, werd Beria eind december geëxecuteerd.<ref name=HN>Historisch Nieuwsblad [https://www.historischnieuwsblad.nl/nikita-chroesjtsjov-1894-1971/ Nikita Chroesjtsjov (1894-1971), 2/2009], geraadpleegd op 24 mei 2020</ref>
 
Chroesjtsjov schokte de gedelegeerden van het 20e partijcongres op 25 februari 1956 door in zijn toespraak getiteld ''[[Over persoonsverheerlijking en de gevolgen ervan]]'' kritiek te leveren op de cultus rond Stalin, en Stalin te beschuldigen van massamoord tijdens de [[grote zuiveringen]] en een groteske [[persoonsverheerlijking]]. Hierdoor maakte hij zich onbemind bij de conservatieve stroming in de Partij. De toespraak was geheim maar raakte desondanks toch in ruime kring bekend. In [[Poznań (stad)|Poznań]] in [[Polen]] leidde dit tot [[Protesten in Poznań in 1956|protesten]] die ontaarde in de [[Hongaarse opstand]]. Op 4 november 1956 viel het leger op bevel van Chroesjtsjov Hongarije binnen en sloeg de opstand, met veel slachtoffers, neer. HijDit werdleidde niettemintot premierveel opontevredenheid 27in maarthet 1958, na een serie langdurige en complexe manoeuvres[[Warschaupact]].
 
In juni 1957 overtuigden [[Vjatsjeslav Molotov]], [[Georgi Malenkov]], [[Nikolaj Boelganin]] en [[Lazar Kaganovitsj]] de meerderheid van het
[[Politbureau 1953|Presidium]] om hen te ontslaan als partijleider.<ref>{{en}} {{Aut|Geoffrey Hosking}} ''Russia and the Russians'', Penquin books (2002) {{ISBN|9780718193607}}, p.531</ref> Chroesjtsjov verdedigde zich door te stellen dat hij door het [[Centraal Comité van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie|Centraal Comité]] was benoemd en dat dit orgaan ook over zijn aftreden moest beslissen. Hier zaten veel mensen die hun positie aan Chroesjtsjov hadden te danken en zij stemden in meerderheid voor zijn aanblijven. Hij werd premier op 27 maart 1958, na een serie langdurige en complexe manoeuvres.
 
Hij was een overtuigd communist.<ref>{{Aut|Hosking}}, pp.532-533</ref> Hij wilde terug naar de ideeën van [[Vladimir Lenin|Lenin]] waar Stalin zo duidelijk van was afgeweken. De partij moest het voorbeeld zijn en de gids naar een communistische samenleving. Het volk moest een belangrijker rol spelen en de rol van de staat terugdringen. Volgens hem zou de Sovjet-Unie de communistische fase bereiken omstreeks 1980.
 
=== Binnenlands beleid ===
Tijdens het bewind van Stalin hadden de werknemers weinig rechten. Op kleine overtredingen, zoals te laat of dronken op werk komen, stonden zeer zware straffen. Onder Chroesjtsjov viel dit grotendeels weg. Er kwam een soort sociaal contract, waarbij de werknemer een laag salaris accepteerde in ruil voor goedkoop eten, huisvesting en transport, baanzekerheid en veel ruimte voor een slechte arbeidsmentaliteit.<ref>{{Aut|Hosking}}, p.536</ref> Met dit beleid nam de [[arbeidsproductiviteit]] af en dit was structureel, zijn opvolgers kregen hier ook problemen mee.
Hij gaf veel aandacht aan de landbouwsector. Hij zag dat er onder Stalin verkeerde keuzes waren gemaakt waardoor de productie ver achter bleef ten opzichte van de verwachtingen en de prestaties in het buitenland. Hij kwam met een plan deze te herstellen door een programma van prijsverhogingen, waardoor de boeren minder onderbetaald zouden worden en extra investeringen. Hij initieerde de [[Maagdelijke-grondencampagne]] (1954-1963), waarbij onbewerkte grond in [[Droog klimaat|aride]] gebieden met [[tarwe]] ingezaaid zijn geworden. De oogstopbrengsten waren aanvankelijk goed maar ook zeer wisselend, en in de laatste jaren van zijn bewind zeer teleurstellend. Hij was sterk overtuigd van schaalvoordelen. Tijdens zijn leiderschap nam het aantal [[Sovchoz|staatsboerderijen]] sterk toe en halveerde het aantal [[kolchoz]]en door deze samen te voegen tot grotere eenheden.<ref name=NOVE336>{{en}} {{Aut|Nove, Alec}} ''An Economic History of the U.S.S.R.'', Penquin Press, London (1969) {{ISBN|713900695}}, p.336</ref> In 1958 werd besloten de [[machine- en tractorstation]]s (MTS) op te heffen. De machines en personeel werden verdeeld over de grotere kolchozen. Dit werd geen succes, de positie van de MTS medewerkers ging er op achteruit en veel vertrokken waardoor het onderhoud en het gebruik van de landbouwmachines afnam. Hierdoor werd de productie nadelig beïnvloed.
 
Onder Stalin lag de nadruk sterk op de zware industrie en na de oorlog op de heropbouw van het land. Dit leidde tot een groot gebrek aan consumptiegoederen voor de bevolking en aan een groot gebrek aan woonruimte. Chroesjtsjov gaf meer ruimte om consumptiegoederen te maken en zorgde ervoor dat de woningbouw sterk toenam om zo de ergste [[woningnood]] op te lossen. Verder nam de mogelijkheden voor scholingopleidingsmogelijkheden toe en kwamen er meer scholen en leraren. Hetzelfde effect was ook zichtbaar in de gezondheidszorg, waarbij het aantal ziekenhuisbedden toe nam van 1,5 miljoen in 1958 naar 2,2 miljoen in 1965.<ref>{{Aut|Nove}}, p.352</ref>
 
Hij gaf veel aandacht aan de landbouwsector. Hij zag dat er onder Stalin verkeerde keuzes waren gemaakt waardoor de productie ver achter bleef ten opzichte van de verwachtingen en de prestaties in het buitenland. Hij kwam met een plan deze te herstellen door een programma van prijsverhogingen, waardoor de boeren minder onderbetaald zouden worden en extra investeringen. Hij initieerde de [[Maagdelijke-grondencampagne]] (1954-1963), waarbij onbewerkte grond in [[Droog klimaat|aride]] gebieden met [[tarwe]] ingezaaid zijn geworden. De oogstopbrengsten waren aanvankelijk goed maar ook zeer wisselend, en in de laatste jaren van zijn bewind zeer teleurstellend. Hij was sterk overtuigd van schaalvoordelen. Tijdens zijn leiderschap nam het aantal [[Sovchoz|staatsboerderijen]] sterk toe en halveerde het aantal [[kolchoz]]en door deze samen te voegen tot grotere eenheden.<ref name=NOVE336>{{en}} {{Aut|Nove, Alec}} ''An Economic History of the U.S.S.R.'', Penquin Press, London (1969) {{ISBN|713900695}}, p.336</ref> In 1958 werd besloten de [[machine- en tractorstation]]s (MTS) op te heffen. De machines en personeel werden verdeeld over de grotere kolchozen. Dit werd geen succes, de positie van de MTS medewerkers ging er op achteruit en veel vertrokken waardoor het onderhoud en het gebruik van de landbouwmachines afnam. Hierdoor werd de productie nadelig beïnvloed.
 
Na de [[Grote Vaderlandse Oorlog]] was de tolerantie van de staat naar de godsdienst toegenomen. Er werden weer kerkgebouwen van de [[Russisch-Orthodoxe Kerk]] geopend. Onder Chroesjtsjov sloeg dit weer helemaal om, hij liet bijna driekwart van alle [[Klooster (gebouw)|kloosters]] en parochies weer sluiten. Chroesjtsjov was een overtuigd communist en hij verwachtte dat binnen 20 jaar de socialistische Sovjet-Unie een [[communistische staat]] zou zijn. Hierbinnen was ideologisch geen plaats voor religie.