[[Bestand:Johann Heinrich Füssli 065.jpg|thumb|[[Thetis (mythologie)|Thetis]] smeekt Hephaistos voor haar zoon [[Achilles]] een uitrusting te smeden. Olieverf van [[Johann Heinrich Füssli]]]]
'''HephaistosHephaestus''' ([[Oudgrieks]]: {{Polytonic|Ἥφαιστος}}) of '''Vulcanus''' ([[Latijn]]) is een figuur uit de [[Griekse mythologie]]. Hij is de god van de [[Smeden|smeedkunst]], het [[vuur]] en de ambachtslieden en is smid van de goden. Volgens sommige bronnen ([[Homerus]], e.a.) was hij de zoon van [[Zeus]] en [[Hera]], volgens anderen ([[Hesiodos|Hesiodus]]) was hij alleen de zoon van Hera.
De [[Romeinse Rijk|Romeinen]] stelden hem gelijk aan hun god [[Vulcanus (mythologie)|Vulcanus]] (ook wel Mulciber). Hij was getrouwd met [[Aphrodite]], maar Aphrodite bedroog hem met haar minnaar [[Ares (god)|Ares]], de oorlogsgod. Van Ares kreeg ze een kind, genaamd [[Harmonia (nimf)|Harmonia]].
==Mythologie==
Hij had sterke armen, zoals elke [[smid]], en onderontwikkelde benen. HephaistosHephaestus was echter ook nog mank. In Homerus' ''[[Ilias]]'' wekt zijn verschijnen bij de goden het ‘Homerisch gelach’. Voor zijn mankheid bestaan twee verklaringen. Volgens de ene was HephaistosHephaestus bij een echtelijke twist tussen zijn ouders aanwezig en toen hij zich erin mengde om zijn moeder te verdedigen, pakte zijn vader hem bij een been en wierp hem van de [[Olympus (berg)|Olympus]] naar beneden. Een volk uit [[Thracië]], de Sintiërs, dat met een volksverhuizing op [[Limnos|Lemnos]] was terechtgekomen (daar was HephaistosHephaestus neergekomen bij zijn val), verpleegde hem maar hij bleef mank.
De andere versie vertelt dat HephaistosHephaestus al bij geboorte mank was,<ref>Homerus, ''[[Odyssee]]'' 8. 267</ref> en dat Hera hem uit schaamte van de Olympus gooide, waardoor hij voor de rest van zijn leven mank liep. Hij kwam in de [[oceaan]] terecht, waar hij opgevist werd door [[Tethys (mythologie)|Tethys]] en [[Eurynome (mythologie)|Eurynome]] die hem opvoedden in een diepe grote donkere [[grot]] bij de [[zee]]. Toen hij volwassen geworden was besloot hij om zich te wreken door aan zijn moeder een door hem gesmede gouden troon te schenken. Toen zij daar echter op plaats nam, was ze er plotseling aan vast geketend en niemand behalve HephaistosHephaestus kon haar bevrijden. Beide bovenstaande verhalen zijn terug te vinden in de [[Ilias]].
Er wordt ook gezegd dat Zeus, om met HephaistosHephaestus op goede voet te komen na diens terugkeer op de [[Olympus (berg)|Olympus]], besloot hem [[Aphrodite]] tot echtgenote te geven. Hoewel hij zelf lelijk was had HephaistosHephaestus altijd knappe vrouwen: behalve Aphrodite wordt nog melding gemaakt van de als "bevallig" beschreven [[Charis (Griekse mythologie)|Charis]] en van [[Aglaia (mythologie)|Aglaea]], de jongste van de drie [[Chariten|Gratiën]]. Van de zonen van HephaistosHephaestus zijn vooral de [[Argonauten|Argonaut]] [[Palaemon (mythologie)|Palaemon]], de beeldhouwer [[Ardalus]], de rover [[Periphetes (mythologie)|Periphetes]], die door [[Theseus]] werd gedood, en [[Erichthonios van Athene|Erichthonios]] bekend.
==Relaties==
Aphrodite was niet gelukkig getrouwd met HephaistosHephaestus. Zij hield van Ares en Ares hield van haar. Terwijl HephaistosHephaestus ging werken in zijn werkplaats op de Olympus, liet Aphrodite Ares stiekem toe in haar bed. HephaistosHephaestus wist al vanaf het moment dat hij Aphrodite trouwde dat dit ging gebeuren. Zo listig als hij was bedacht hij een plan om de wereld te laten zien dat Aphrodite vreemd ging. Hij maakte een onzichtbaar net dat over Aphrodite en Ares heen zo vallen als hij dat wilde. Ook nodigde hij alle goden uit om te komen. Het plan werkte en Aphrodite en Ares raakten, terwijl ze naakt waren, verstrikt in het net. Alle goden begonnen te lachen toen ze hen zagen. HephaistosHephaestus heeft hen uiteindelijk bevrijd.
Een ander verhaal luidt dat HephaistosHephaestus verliefd was geworden op Pallas Athena. HephaistosHephaestus zou naakt op Athena zijn afgerend en zijn zaad zou op Athena's kleren zijn gekomen. Athena zou het met een doek hebben afgeveegd en de doek in een vallei hebben gegooid. Hierdoor raakte moeder aarde, Gaia, bevrucht. Het kind dat hier uit voortkwam heette [[Erechtheus]]. Hij zou later de eerste koning van de stad Athene zijn.
Attica, een dochter van Zeus en [[Eurynome (mythologie)|Eurynome]], zou getrouwd zijn met HephaistosHephaestus. Zij kregen samen vier beeldschone dochters, die ook wel de [[Gratiën|Charites]] worden genoemd. Ook zou HephaistosHephaestus nog een korte relatie met een nimf hebben gehad. Hieruit zouden ook nog een aantal goddelijke dochters zijn geboren.
==Cultus==
HephaistosHephaestus werd oorspronkelijk vereerd in [[Anatolië|Klein-Azië]] ([[Lycië]]) als demon van allerlei natuurlijke vuurverschijnselen. Vandaar kwam zijn cultus naar het eiland [[Limnos|Lemnos]]. Van het eiland Lemnos kwam de HephaistoscultusHephaestuscultus naar [[Athene (stad)|Athene]], waar de god de beschermer van de [[Pottenbakken|pottenbakkers]] werd. De [[Tempel van Hephaistos|Tempel van Hephaestus]] werd gebouwd naast de wijk van deze ambachtslieden.
Overigens werden alle werkingen van het [[vuur]] met HephaistosHephaestus in verband gebracht. Onder de [[vulkaan|vulkanen]] had hij zijn werkplaats, zoals onder de [[Mosychlos]] op Lemnos, waar de [[Cabeiren]] zijn helpers waren, en in het westen onder de [[Stromboli (eiland)|Stromboli]], maar voornamelijk onder de [[Etna (vulkaan)|Etna]], waar de [[Cycloop|cyclopen]] hem dienden. In Homerus' Ilias wordt zijn naam direct gekoppeld aan vuur, waar het vuur waarboven vlees wordt bereid af en toe wordt aangeduid als de 'vlam van HephaistosHephaestus'.
Hij smeedde voor goden en helden wapens en uitrustingen, bijvoorbeeld [[Poseidon (mythologie)|Poseidons]] drietand, het [[Schild (bescherming)|schild]] van [[Herakles (mythologie)|Herakles]] en het [[kuras]] van [[Achilles]]. [[Prometheus (mythologie)|Prometheus]] werd door hem in de boeien geslagen en de beeldschone [[Pandora (mythologie)|Pandora]] was zijn schepping. Als kunstenaar in het smeden stond hij in nauwe relatie tot [[Pallas Athena|Athena]], de godin van de kunsten. In Athene werd het feest de [[Chaldeia]] voor beide goden tezamen gevierd.
==Iconografie==
De vroegst bekende afbeelding van HephaistosHephaestus stamt uit de zesde eeuw voor Christus en laat de geboorte van Athena zien, evenals een scène met Peleus en de terugkeer naar de Olympos. Hij werd gewoonlijk afgebeeld met typische smidswerktuigen als de hamer, tang en blaasbalg. Van de Romeinse equivalent van deze Griekse godheid zijn talloze standbeelden gevonden, evenals o.a. sarcofagen en mozaïeken.
{{Appendix|2=
|