Patronaat (rooms-katholicisme): verschil tussen versies

De eerste Belgische patronaten ontstonden omstreeks 1850. Naar het voorbeeld van Franse [[Sint-Vincentiusvereniging|Sint-Vincentiusgenootschappen]] breidden de Belgische Vincentianen hun liefdadigheidswerk in armenbuurten uit met onderricht en opvoeding van kinderen en volwassenen. Vincentianen behoorden tot de gegoede [[burgerij]]. Veelal waren het advocaten, industriëlen, apothekers of universiteitsstudenten. Hun initiatief werd snel nagevolgd door de [[parochie (kerkelijke gemeente)|parochiegeestelijkheid]], [[monnik|kloosterlingen]] en welgestelde dames.<ref name="canon1">[http://www.canonsociaalwerk.eu/1850_patronaten/1984_Hermans_patronaten_beschermplaatsen.pdf {{aut|An Hermans}} (1985): ''[http://www.canonsociaalwerk.eu/1850_patronaten/1984_Hermans_patronaten_beschermplaatsen.pdf Negentiende-eeuwse patronaten: "beschermplaatsen" voor volkskinderen]'', in "Vijftig jaar Chiroleven 1934-1984", Universitaire Pers Leuven, blz. 13-28, ISBN 90-6186-183-7, geraadpleegd 3 maart 2015]</ref>

Bij de vormgeving van het patronaat bouwden de initiatiefnemers voort op internationale voorbeelden:<ref name="canon">[http://www.canonsociaalwerk.eu/1850_patronaten/1973_Bosmans_Patronaten_ontwikkelingsschets.pdf {{aut|A. Bosmans-Hermans}} (1973): ''[http://www.canonsociaalwerk.eu/1850_patronaten/1973_Bosmans_Patronaten_ontwikkelingsschets.pdf Patronaten voor de katholieke volksjeugd (1850-1914), Een ontwikkelingsschets]'', in Tijdschrift voor Opvoedkunde nr. 19, blz. 175-187, geraadpleegd 3 maart 2015]</ref>

Het einde van de patronaten in [[Vlaanderen]] werd ingeluid door de oprichting in 1928 van de koepelorganisatie "[[Katholieke Actie|Jeugdverbond voor Katholieke Actie]]". Het JVKA was een samenbundeling van zowel jeugdbewegingen die [[stand (maatschappelijk)|standsgewijs]] georganiseerd waren, als jeugdwerk dat openstond voor alle jongeren ongeacht hun afkomst, zoals de patronaten. In het JVKA speelde al snel de vraag wat de voorkeur verdiende: wel of niet standsgebonden jeugdwerk. Het meningsverschil hierover liep zo hoog op dat de aartsbisschop tussenbeide moest komen. De uitkomst van de strijd was dat de patronaten godsdienstbeleving en ontspanning mochten verzorgen voor kinderen tot veertien jaar. Na het bereiken van die leeftijd moesten de kinderen doorstromen naar de jeugdbeweging die hoorde bij hun stand. Patronaten mochten, in tegenstelling tot de standsspecifieke jeugdbewegingen, geen gebruik maken van [[uniform]]en, uiterlijke kentekens, een ledenblad en sociale diensten.<ref>[https://chiro.be/sites/default/files/verhaalvannationaal.pdf Het verhaal van nationaal, publicatie van de Chiro uit 2008], blz. 1-7, geraadpleegd 3 maart 2015]</ref>

Het patronaat kwam in Nederland een eeuw later tot ontwikkeling dan in Frankrijk en een halve eeuw later dan in de buurlanden België en Duitsland. Aanleiding voor het initiatief om patronaten te stichten was de [[leerplicht]]wet van 1900, die gold voor kinderen tot 12 jaar. Aangespoord door de [[bisschop]]pen, richtten vanaf 1902 vrijwel alle Nederlandse parochies een patronaat op. Het doel daarvan was om vorming en scholing te organiseren voor dat deel van de rooms-katholieke jeugd, dat na het verlaten van de lagere school geen verder onderwijs meer volgde. De [[pastoor]] stond ambtshalve aan het hoofd van het patronaat in zijn parochie, al was meestal een van de [[Parochievicaris|kapelaans]] met de dagelijkse leiding belast. Deze werd daarbij geholpen door enkele ouderen uit de parochie, vaak onderwijzers. Bij meisjespatronaten waren de plaatselijke [[Zuster (religie)|nonnen]] betrokken. Eind jaren twintig waren er in Nederland 406 patronaten voor jongens en 208 voor meisjes. De jongenspatronaten hadden op dat moment om en nabij de 35&nbsp;000 leden, dat is ongeveer 25 procent van het totaal aantal rooms-katholieke jongens in de leeftijdsgroep van dertien tot achttien jaar.<ref name="selten">{{aut|Peter Selten}} (1991): ''[http://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/114023/mmubn000001_132028034.pdf?sequence=1 {{aut|Peter Selten}} (1991): ''Het apostolaat der jeugd. Katholieke jeugdbewegingen in Nederland 1900-1941]'', proefschrift, Acco, Nijmegen, blz. 136-166, geraadpleegd 18 februari 2015]</ref><ref>{{aut|Ton Duffues}} (1992): ''[https://books.google.nl/books?id=5Db-55lyWVoC&pg=PA3&lpg=PA3&dq=Een+kantelend+tijdperk,+redactie+Emiel+Lambert,+University+Press,+Leuven&source=bl&ots=kS-0Fd6FVZ&sig=wOh8GZRYkMOF5g6EarZ03xpNZy4&hl=nl&sa=X&ei=IkreVIiMD4q7Ua2ThJAL&ved=0CCEQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false {{aut|Ton Duffues}} (1992): ''Een wending naar boeren, middenstanders en arbeiders? De katholieke volksbewegingen in Nederland]'', in ''Een kantelend tijdperk'', redactie Emiel Lambert, University Press, Leuven, blz. 178, ISBN 90-6186-500-X, geraadpleegd 18 februari 2015]</ref>

In meisjespatronaten lag de nadruk op huishoudelijke vorming met vakken als [[Kooktechniek|koken]], [[voedingsleer]], [[recept (keuken)|receptenleer]], warenkennis, knippen, [[handwerken]], [[wassen (schoonmaak)|wassen]], [[Strijkijzer#Strijken|strijken]] en het bijhouden van een [[huishoudboekje]].<ref name="selten"/><ref>{{aut|Ruud Meijer}} (2012): ''[https://books.google.nl/books?id=LwgUAgAAQBAJ&pg=PA187&lpg=PA187&dq=meisjespatronaat&source=bl&ots=hPPO17Guyy&sig=8bEDgWng1Azneg6OU5d8wRBEpCM&hl=nl&sa=X&ei=qxniVL--EcT-UOCihJgJ&ved=0CCAQ6AEwADgU#v=onepage&q=meisjespatronaat&f=false {{aut|Ruud Meijer}} (2012): ''Beroep huisvrouw: Geschiedenis van het Amersfoortse huishoudonderwijs]'', Uitgeverij Verloren, Hilversum, blz. 187, ISBN 978-90-8704-333-9, geraadpleegd 18 februari 2015]</ref>