Nederland: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
k Een klassieke contaminatie |
||
Regel 35:
| a-z = Nederland
}}
'''Nederland''' is een van de landen binnen het [[Koninkrijk der Nederlanden]].<ref>Onder het koninkrijk vallen ook drie autonome landen in het [[Caraïben|Caraïbisch gebied]]: [[Aruba]], [[Curaçao]] en [[Sint Maarten (land)|Sint Maarten]]. Deze landen hebben een eigen regering en wetgeving. Nederland vertegenwoordigt het koninkrijk naar buiten toe.</ref> Nederland ligt voor het overgrote deel in het noordwesten van [[Europa (werelddeel)|Europa]], aan de [[Noordzee]]. Naast het Europese deel zijn er nog de
Nederland heeft een inwonertal van {{statsland-schattingkort}} en met een oppervlakte van 41.543 km² een hoge [[bevolkingsdichtheid]] van {{statsland-dichtheid}}. Ruim 18% van het oppervlak bestaat uit water en een groot deel van het land en de bevolking bevindt zich onder zeeniveau.<ref>''55 procent van Nederland gevoelig is voor overstromingen; 26 procent van Nederland ligt onder zeeniveau en 29 procent is gevoelig voor rivieroverstromingen.'' (2010): [https://web.archive.org/web/20170203212454/http://www.pbl.nl/dossiers/klimaatverandering/content/correctie-formulering-over-overstromomgsrisico ''Overstromingsrisicozonering in Nederland''], Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)</ref> Het land wordt beschermd tegen het water door middel van een systeem van [[dijk (waterkering)|dijken]] en waterwerken. Door landwinning zijn [[polder (hoofdbetekenis)|polder]]s gecreëerd. Bestuurlijk is het land verdeeld in [[Provincies van Nederland|twaalf provincies]].
Regel 41:
Nederland werd onafhankelijk tijdens de [[Tachtigjarige Oorlog]] (1568-1648), waarin de gezamenlijke [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Noordelijke]] en [[Zuidelijke Nederlanden]] tegen de [[Spaanse Nederlanden|Spaanse]] overheersing in opstand kwamen. In 1579 vormden de Noordelijke Nederlanden de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie van Utrecht]], waarmee een nieuwe politieke entiteit ontstond. Met de [[Plakkaat van Verlatinghe|Acte van Verlatinghe]] van 1581 werd door de gewesten van die unie de onafhankelijkheid van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] uitgeroepen. Deze werd vanaf 1609 bij het begin van het [[Twaalfjarig Bestand]] internationaal erkend en na de [[Vrede van Münster]] (1648) ook door Spanje. Vanaf de [[Bataafse Republiek|Franse tijd]] (1795-1813) ontwikkelde Nederland zich tot een [[natiestaat]], aanvankelijk als het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden]] in 1815, dat door de [[Belgische Revolutie]] in 1830 echter alweer uiteenviel. De [[dekolonisatie]] maakte in de 20e eeuw een einde aan de [[Nederlandse koloniën]].
In 2009 behoorde Nederland als [[Lijst van landen naar bbp per hoofd van de bevolking|'s werelds zevende economie]] naar [[bruto binnenlands product|bbp]] per hoofd van de bevolking tot
Nederland is sinds de [[grondwetsherziening van 1848]] een [[parlementaire democratie]] onder een [[constitutionele monarchie]], een [[staatsvorm]] waarbij de macht gedeeld wordt door de [[Koning der Nederlanden|koning(in)]], de ministers onder wie de [[minister-president van Nederland|minister-president]] en de twee kamers van het [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden|parlement]]. Nederland was medeoprichter van onder meer de [[Europese Unie]], de [[Group of Ten|G-10]], de [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]], de [[Wereldhandelsorganisatie]] en de [[Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling|OESO]]. Met België en [[Luxemburg (land)|Luxemburg]] vormt het de [[Benelux]]. Den Haag speelt een belangrijke internationale rol op juridisch gebied, als locatie voor vier internationale tribunalen en [[Europol]].
Regel 56:
== Geografisch overzicht ==
{{Zie hoofdartikel|geografie van Nederland|Lijst van Nederlandse streken}}
[[Bestand:The Netherlands compared to sealevel.png|thumb|Nederland zonder [[Dijk (waterkering)|dijken]]. Ongeveer 27% van de oppervlakte van Nederland, waaronder grote delen van het dichtbevolkte en economisch belangrijke westen, ligt beneden [[Normaal Amsterdams Peil|NAP]].]]
[[Bestand:Oosterscheldekering lucht 2.JPG|thumb|De [[Oosterscheldekering]], die de [[Oosterschelde]] afsluit, gezien uit de lucht. Deze [[stormvloedkering]] is onderdeel van de [[Deltawerken]].]]
[[Bestand:The Netherlands - Sentinel-1A satellite.jpg|thumb|Nederland vanuit de ruimte gezien door de Sentinel-1A satelliet]]
Nederland ligt in het noordwesten van [[Europa (werelddeel)|Europa]] en wordt begrensd door de [[Noordzee]], [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitsland]] en [[België (hoofdbetekenis)|België]]. De lengte van de [[Rijksgrens van Nederland|landsgrens]] bedraagt 1027 km, terwijl de [[kustlijn]] 451 km lang is. Daarnaast behoren enkele eilanden rond de Caribische Zee tot Nederland. Deze verschillen geografisch sterk van het Europese deel van Nederland en worden hier afzonderlijk behandeld.
Regel 63:
=== Water ===
{{Zie hoofdartikel|waterstaat in Nederland}}
Nederland wordt zowel in het noorden als westen omringd door de [[Noordzee]]. In het noorden wordt een [[duin (hoofdbetekenis)|duin]]enrij gevormd door de [[Waddeneilanden]], een serie [[barrière-eiland]]en waarachter zich de ondiepe [[Waddenzee]] bevindt. Midden in het land ligt het [[IJsselmeer]] (de voormalige [[Zuiderzee (hoofdbetekenis)|Zuiderzee]]), een grote binnenzee die sinds de voltooiing van de [[Afsluitdijk]] in 1932 van de Waddenzee is afgesloten en sindsdien zoet water bevat. Andere
De Nederlandse kust ondervindt een dubbeldaags [[getijde (waterbeweging)|getij]] waarvan de [[amplitude]] langs de kust varieert tussen 1,5
Uit de [[waterbalans]] van Nederland blijkt dat vooral de toevoer via de [[Rijn]] van belang is voor Nederland. Deze voert zelfs meer dan tweemaal zoveel water aan als door neerslag wordt geleverd. Een groot deel van Nederland is gevormd uit de [[rivierdelta|delta]] van de Rijn, de [[Maas (hoofdbetekenis)|Maas]] en de [[Schelde (rivier)|Schelde]]. De Maas en de Rijn vormen samen met de [[Waal (rivier)|Waal]], de [[Lek (rivier)|Lek]] en de [[Merwede]] bovendien de [[grote rivieren van Nederland|grote rivieren]], een rivierengebied dat een natuurlijke barrière tussen het noorden en zuiden van het land is. De [[IJssel]], soms ook tot de grote rivieren gerekend, is een vertakking van de Rijn die noordwaarts stroomt en uitmondt in het IJsselmeer. [[Meer (water)|Meren]] komen vooral in West-Nederland en Zuidwest-Friesland voor. Daarnaast zijn er door het afgraven van veen voor de turfwinning ([[vervening]]) veel plassen ontstaan. Voor de [[drinkwatervoorziening]] is met een aandeel van circa 70% vooral het [[grondwater]] van belang. Uitzondering hierop is de Randstad, die ondanks de aanwezigheid van een zoetwaterzak onder de duinen, vooral is aangewezen op [[oppervlaktewater]].
De eeuwenlange strijd tegen het water heeft een duidelijke invloed gehad op de inrichting van Nederland. Door overstromingen en menselijk ingrijpen is de kustlijn in de loop van de geschiedenis aanzienlijk veranderd. Ingrijpende rampen waren de [[stormvloed van 1134]], waarbij Zeeland in een [[archipel]] veranderde, de [[Sint-Luciavloed|Sint-Luciavloed (1287)]], de [[Sint-Elisabethsvloed (1421)]] en als laatste de [[watersnood van 1953|watersnoodramp van 1953]]. Bij overstromingen ontstonden nieuwe
=== Geologie ===
Regel 333:
}}
{{Zie hoofdartikel|Religie in Nederland}}
Nederland, sinds het midden van de
Parallel aan de ontkerkelijking is er een toename van een ongebonden spirituele groep die zingeving zoekt in bewegingen als [[New age (beweging)|''new age'']] en [[vrijmetselarij]]. Deze groep wordt in de statistieken als zonder religie gekenmerkt en maakt een kwart van de samenleving uit.<ref>{{aut|Donk, W.B.H.J. van de; Jonkers, A.P.; Kronjee, G.J.; Plum, R.J.J.M. (red.)}} (2006): [http://www.wrr.nl/publicaties/publicatie/article/geloven-in-het-publiek-domein-verkenningen-van-een-dubbele-transformatie-13/ ''Geloven in het publieke domein, verkenningen van een dubbele transformatie''], [[Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid|WRR]], Amsterdam University Press</ref>
Regel 342:
=== Overheid ===
[[Bestand:Den Haag Binnenhof.jpg|thumb|links|Het [[Binnenhof (Den Haag)|Binnenhof]] in Den Haag is het centrum van de Nederlandse politiek.]]
{{Zie ook|Zie [[Politiek en overheid in Nederland]], [[Monarchie in Nederland]] en [[Nederlandse regering]] voor de hoofdartikelen over dit onderwerp}}
Regel 354:
=== Politieke partijen ===
[[Bestand:Tweede Kamer 2017.svg|thumb|De [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamerzetels]] zijn sinds de [[Tweede Kamerverkiezingen 2017|verkiezingen in 2017]] verdeeld over 13 partijen (klik voor de [[zetelverdeling]]).]]
{{Zie hoofdartikel|Politieke partijen in Nederland}}
Regel 434:
[[Bestand:Karte der Provinzen (Niederlande) - nl.svg|thumb|Overzicht van de 12 Nederlandse provincies, met provinciehoofdsteden en steden met meer dan 120.000 inwoners. De overzeese [[Caribisch Nederland|bijzondere gemeenten]] zijn ook aangegeven]]
|}
Nederland is een [[gedecentraliseerde eenheidsstaat]] waarbij de verschillende territoriale eenheden zelfstandige bevoegdheden hebben. De [[bestuurslaag|bestuurslagen]] bestaan uit de [[
De provincies zijn actief op gebieden als [[ruimtelijke ordening]], [[infrastructuur]], economie, cultuur, natuur en milieu. Ook houden ze toezicht op de gemeenten en de waterschappen. Het dagelijks bestuur van elke provincie wordt gevormd door [[Gedeputeerde Staten]], dat wordt gecontroleerd door de [[Provinciale Staten (Nederland)|Provinciale Staten]]. De Provinciale Staten worden door het volk gekozen en moeten daarna een college van Gedeputeerde Staten vormen. Ook de leden van de [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste Kamer]] worden door de leden van de Provinciale Staten en van het Kiescollege voor de Eerste Kamer gekozen. De voorzitter van het College van Gedeputeerde Staten en van Provinciale Staten van een provincie is de [[commissaris van de Koning]]. Binnen een provincie zijn de gemeenten ingedeeld.
[[Bestand:2019-Waterschap-prov-1200.png|miniatuur|Nederlandse Waterschappen per 1-1-2019]]
[[Bestand:2019-NL-Gemeenten-basis-2500px.png|miniatuur|Nederlandse gemeenten per 1
De [[Nederlandse gemeente|gemeenten]] vormen in Nederland de derde bestuurslaag. Het hoogste bestuursorgaan binnen de gemeenten is de [[gemeenteraad]], die om de vier jaar wordt [[gemeenteraadsverkiezing|gekozen]]. Het dagelijkse bestuur is het [[college van burgemeester en wethouders]], dat gevormd wordt door de [[wethouder]]s, die benoemd worden door de raad en door de [[burgemeester]], die op zijn beurt benoemd wordt door [[de Kroon (regering)|de Kroon]]. De taken van het gemeentebestuur behelzen onder andere stadsontwikkeling, verkeer, onderwijs, welzijn en sociale zaken. De gemeenten krijgen het grootste deel van hun geld van de
De [[waterschap (Nederland)|waterschappen]] staan los van de indeling in provincies en gemeenten en regelen de [[waterbeheer|waterhuishouding]] binnen een bepaald gebied. Het bestuur van een waterschap wordt gekozen door de grondeigenaren en inwoners. Het buiten houden van het water is van oudsher een [[algemeen belang]], waarbij polderbewoners genoodzaakt waren samen te werken. Uit die noodzakelijke samenwerking zijn de waterschappen ontstaan.
Regel 451:
=== Buitenlandse betrekkingen en defensie ===
{{Zie hoofdartikel|buitenlandse zaken van Nederland|defensie van Nederland}}
[[Bestand:International Court of Justice.jpg|thumb|Het [[Vredespaleis]] in Den Haag huisvest het [[Internationaal Gerechtshof]].]]
Als kernwaarden van het [[buitenlandse zaken van Nederland|buitenlands beleid van de Nederlandse overheid]] werden in 1995 vastgesteld: bevordering van [[Europese integratie]], het onderhouden van betrekkingen met de buurlanden, het verzekeren van Europese veiligheid en stabiliteit en deelname aan conflictbeheersing en [[vredesmissie]]s.
Regel 489:
=== Tradities en feestdagen ===
{{Zie hoofdartikel|Feestdagen in Nederland}}
[[Bestand:Sinterklaas arrives in the Netherlands.jpg|thumb|[[Sinterklaas (hoofdbetekenis)|Sinterklaas]] is geen [[nationale feestdag]], maar wordt wel wijdverbreid gevierd.]]
Nederland telt acht officiële feesten (verdeeld over tien feestdagen),<ref>[http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/vragen-en-antwoorden/welke-feestdagen-kent-nederland-en-wanneer-worden-ze-gevierd.html Welke feestdagen kent Nederland en wanneer worden ze gevierd?], Rijksoverheid</ref> waarvan er twee als [[nationale feestdag]] worden aangeduid. De eerste is [[Koningsdag (Nederland)|Koningsdag]], een dag van eenheid en saamhorigheid die gevierd wordt op [[27 april]], de geboortedag van de huidige koning, [[Willem-Alexander der Nederlanden|koning Willem-Alexander]]. De andere nationale feestdag is [[Bevrijdingsdag]]: op [[5 mei]] wordt de capitulatie van het Duitse leger in Nederland tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] gevierd. Bevrijdingsdag is elk jaar een nationale feestdag; of het als vrije dag geldt is echter afhankelijk van de [[cao]] of de werkgever.
Regel 502:
De [[Nederlandse literatuur]] bouwde vanaf de Gouden Eeuw een eigen traditie op, samen met het ontstaan van een algemeen geaccepteerde standaard voor de [[Nederlands|Nederlandse taal]], met [[Joost van den Vondel]] en [[Pieter Corneliszoon Hooft]] als bekendste vertegenwoordigers. Het maken van de in 1637 gepubliceerde [[Statenvertaling]] geldt als de eerste echte poging om uit alle dialecten een algemene schrijftaal te destilleren.<ref>{{aut|Liesbeth Koenen|Koenen, E.}}; {{aut|Rik Smits (journalist)|Smits, R.}} (2004): ''Handboek Nederlands'', Erven J. Bijleveld, p. 15-16</ref> [[Eduard Douwes Dekker|Multatuli]] beschreef en bekritiseerde in de negentiende eeuw in zijn [[Max Havelaar (boek)|Max Havelaar]] de situatie in [[Nederlands-Indië]]. [[Louis Couperus]] was een van de eerste Nederlandse vertegenwoordigers van het [[naturalisme (literatuur)|naturalisme]], dat als reactie op de idealistische [[Romantiek (stroming)|romantiek]] gold. Als voornaamste vertegenwoordigers van het [[modernisme]] gelden de dichter [[Martinus Nijhoff]] en de romanschrijver [[Simon Vestdijk]]. Tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef [[Anne Frank]] in het [[Anne Frank Huis|Achterhuis]] in Amsterdam haar wereldberoemde [[Het Achterhuis (dagboek)|dagboek]], dat na haar dood tijdens de [[Holocaust (hoofdbetekenis)|Holocaust]] door haar vader werd gepubliceerd. In de naoorlogse literatuur domineerden [[De Grote Drie#Literatuur|de grote drie]], [[Willem Frederik Hermans]], [[Gerard Reve]] en [[Harry Mulisch]]. Andere belangrijke schrijvers uit deze periode zijn de romanschrijvers [[Hella S. Haasse]] en [[Jan Wolkers]], welke laatste ook beeldend kunstenaar was. Uiteraard wordt de internationale erkenning van de Nederlandse literatuur gehinderd door een taalbarrière, maar de boeken van hedendaagse{{Wanneer?||2019|12|24}} schrijvers als [[Cees Nooteboom]], [[Herman Koch]] en [[Arnon Grunberg]] vinden ook in het buitenland aftrek. Nooteboom haalt met Duitse vertalingen van zijn werk grotere oplagen dan met het Nederlandse origineel.
De [[Franco-Vlaamse School|Nederlandse School]] was in de vijftiende en zestiende eeuw een grote stroming in de [[
In de jaren 1970 kende de Nederlandse rockband [[Golden Earring]] kort wereldwijd succes, op kleinere schaal waren ook groepen en artiesten als [[Shocking Blue (band)|Shocking Blue]], [[Earth & Fire]] en [[George Baker (zanger)|George Baker]] succesvol. Van de Nederlandse popmuziek, ook wel [[nederpop]], zijn onder meer [[Anouk (zangeres)|Anouk]] en [[Within Temptation]] bekend. Sinds het millennium heeft Nederland veel [[Diskjockey|dj's]] voortgebracht die internationaal zijn doorgebroken, zoals [[Tiësto]], [[Armin van Buuren]], [[Hardwell]], [[Martin Garrix]], [[Oliver Heldens]] en [[Sam Feldt]]. Op Nederlandstalig gebied zijn verscheidene artiesten noemenswaardig: van [[Boudewijn de Groot]], [[Rob de Nijs]] en [[Frank Boeijen (zanger)|Frank Boeijen]] uit het verleden, vanaf de jaren 1990 aangevuld met [[BLØF]], [[Guus Meeuwis]] en [[Marco Borsato]]. Ook het [[levenslied]] is een populair muziekgenre, met namen zoals [[André Hazes]], [[Frans Bauer]] en [[Jan Smit (zanger)|Jan Smit]]. [[Pinkpop]], [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en het [[North Sea Jazz Festival]] zijn enkele grote muziekfestivals.
Regel 509:
=== Cultureel en natuurlijk erfgoed ===
[[Bestand:Kinderdijk11.JPG|thumb|De [[Kinderdijkse molens]] staan op de [[UNESCO]]-[[Werelderfgoedlijst]].]]
[[museum|Musea]] als het [[Rijksmuseum Amsterdam]], [[Van Gogh Museum]], [[Mauritshuis]], [[Nederlands Openluchtmuseum|Openluchtmuseum Arnhem]] en [[Museum Boijmans Van Beuningen]], vormen voor een belangrijk deel het [[Materieel (cultureel) erfgoed|cultureel erfgoed]] van Nederland. Veel grotere musea zijn gevestigd in architectonisch bijzondere gebouwen en sommige zijn landschappelijk fraai gelegen, zoals [[Paleis Het Loo]] en het [[Kröller-Müller Museum]].
Regel 534:
=== Sport ===
[[Bestand:Speed skating in the Netherlands.jpg|thumb|links|[[Schaatsen]] is een van de populairste sporten in Nederland.]]
In Nederland is [[voetbal]] de belangrijkste sport. Het [[Nederlands voetbalelftal (hoofdbetekenis)|Nederlandse voetbalelftal]] won het [[Europees kampioenschap voetbal 1988]] en behaalde op verschillende andere EK's en WK's ereplaatsen; voormalige voetballers als [[Johan Cruijff]] en [[Marco van Basten]], alsmede de in het buitenland werkende trainer-coach [[Guus Hiddink]] en [[Louis van Gaal]] droegen eraan bij dat Nederland op dit gebied wereldwijd bekend werd. Andere populaire sporten zijn onder meer [[hockey]], [[schaatsen]], [[wielersport]], [[paardensport]], [[volleybal]], [[handbal]], [[korfbal]], [[tennis]], [[golf (sport)|golf]] en [[zwemmen]]. Ook neemt het [[darts (sport)|darts]] sinds circa 2000 een belangrijker positie in Nederland in. Dit komt mede door de huidige media-aandacht die aan de sport wordt gegeven. Ook is dit succes mede te danken aan (voormalig) wereldkampioenen [[Raymond van Barneveld]], [[Michael van Gerwen]], [[Jelle Klaasen]] en [[Christian Kist]]. Typisch Nederlandse sporten zijn onder meer [[fierljeppen]], [[kaatsen]], [[klootschieten]] en [[korfbal]].
Regel 554:
De [[levensmiddelentechnologie|voedings]]- en [[genotmiddel]]enindustrie, de [[Chemische technologie|chemische industrie]], de [[olieraffinage|aardolie-industrie]] en de [[metaal]]industrie zijn de belangrijkste [[Industrie in Nederland|industriële activiteiten in Nederland]].
Andere belangrijke onderdelen van de economie zijn de [[internationale handel]] en het [[Bank (financiële instelling)|bankwezen]]. Amsterdam is het financiële en zakencentrum van Nederland en behoorde nog in 2008 bij de grootste tien zakencentra ter wereld.<ref>[https://web.archive.org/web/20110724143830/http://www.topstad.amsterdam.nl/nieuws/amsterdam_in_top_10?ActItmIdt=143702 Amsterdam in top 10 zakencentra], Gemeente Amsterdam, 5 september 2008</ref> De [[Amsterdamse effectenbeurs]] is de locatie van de [[AEX|Amsterdam Exchange Index]] (AEX) en is tegenwoordig onderdeel van [[Euronext]]. Sinds 1 januari 2002 is de [[
=== Energie ===
Regel 560:
Als hoogontwikkelde economie heeft Nederland net als andere geïndustrialiseerde landen een hoog [[energie (economie)|energieverbruik]]: 75 miljoen [[ton olie-equivalent]] (Mtoe) in 2016.<ref>1Mtoe = 11,63 [[TWh]], miljard kilowattuur, dat is 41,87 [[Joule|PJ]]. Dit is het [[Internationaal Energieagentschap#Terminologie in energiestatistiek|TPES]] (''total primary energy supply'').</ref> In 90% hiervan wordt voorzien met [[fossiele brandstof]]fen, vooral [[aardolie]], [[aardgas]] en [[steenkool]]. Afgezien van aardgas worden deze voornamelijk geïmporteerd. Een groot deel van de aardolie wordt na [[olieraffinage|raffinage]] weer geëxporteerd. Ook het aardgas uit eigen bodem wordt voor een groot deel uitgevoerd. Per saldo importeerde Nederland in 2016 42 Mtoe meer dan het exporteerde en produceerde 46 Mtoe zelf.{{Bron?||2019|11|23}}
Van de energie ging ongeveer 17 Mtoe verloren bij conversie, vooral bij elektriciteitsopwekking uit fossiele brandstof. 13 Mtoe werd gebruikt voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. Voor eindgebruikers resteerde 45 Mtoe waarvan 9 Mtoe = 105 TWh elektriciteit.
Met aardgas en in mindere mate steenkool wordt het grootste deel (80%) van de benodigde elektriciteit opgewekt. Een beperkte bijdrage hierin wordt geleverd door [[duurzame energie]] 14% en [[kernenergie]] 3% en 4% importeerde de [[Nederlandse elektriciteitsmarkt]] via de [[trans-Europese energienetwerken]] meer dan het exporteerde. In de periode 2012-2016 daalde het eindgebruik 4% maar het elektriciteitsgebruik bleef ongeveer gelijk. De met zon en wind opgewekte elektriciteit steeg 88% en leverde 9% van alle elektriciteit aan eindgebruikers in 2016. De uitstoot van kooldioxide was 157 megaton, dat is 9 ton per persoon.<ref name="iea.org">[{{en}} IEA [https://www.iea.org/statistics/?country=NETHLAND&year=2016] Show data table, select Balances, Electricity or Key indicators</ref> Het wereldgemiddelde was 4,4 ton per persoon. Om in 2020 30% minder [[broeikasgassen]] uit te stoten, richt het beleid zich hier op energiebesparing en duurzame energie.
Regel 567:
{{Zie hoofdartikel|Toerisme in Nederland}}
[[Bestand:KeizersgrachtLeliegracht.jpg|thumb|Een [[rondvaartboot]] in de Amsterdamse [[Keizersgracht (Amsterdam)|Keizersgracht]]]]
Nederland wordt jaarlijks door ongeveer 10 tot 11 miljoen buitenlandse toeristen bezocht.{{Bron?||2019|11|23}} Onder de belangrijkste bezienswaardigheden zijn de historische steden, vooral [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]], de [[Deltawerken]] en het polderlandschap.
De Nederlandse steden gelden als belangrijke toeristische bestemming. Vooral de hoofdstad Amsterdam is populair onder buitenlandse toeristen, mede dankzij de [[coffeeshop]]s en het prostitutiegebied [[de Wallen]]. Ook de [[grachtengordel]] met een groot aantal historische bouwwerken en belangrijke musea
Ook de andere drie grote steden hebben hun eigen kenmerken. [[Rotterdam (hoofdbetekenis)|Rotterdam]] heeft een moderne skyline en haven, [[Den Haag]] heeft de [[Ridderzaal]], [[Madurodam]] en de badplaats [[Scheveningen]], en [[Utrecht (stad)|Utrecht]] is bekend om zijn [[Dom van Utrecht (hoofdbetekenis)|Domtoren]] en [[werfkelder (Utrecht)|werfkelders]]. Verder zijn er nog andere bezienswaardige steden en dorpen
Verder zijn er [[attractiepark]]en, zoals de [[Efteling]], [[Duinrell]], [[Walibi Holland]] en de miniatuurstad [[Madurodam]]. Nederland kent verschillende [[dierentuin]]en, zoals [[Artis]], [[Koninklijke Burgers' Zoo]] en [[Diergaarde Blijdorp]]. Het [[Waddenzee|Waddengebied]] en in het bijzonder de [[Waddeneilanden]] trekken veel toeristen.{{Bron?||2019|11|23}}
Regel 585:
Mede als gevolg van de hoge bevolkingsdichtheid bezit Nederland een zeer dichte [[verkeersinfrastructuur|infrastructuur]]. Het autowegen- en spoorwegnet worden zwaar belast door de groeiende verkeersdruk. Er is een uitgebreid wegennet van [[autosnelweg]]en en [[autoweg]]en met een totale lengte van circa 116.500 kilometer. Vrijwel alle wegen zijn [[tolweg|tolvrij]], met uitzondering van een aantal [[oeververbinding]]en.
Het [[spoorwegen in Nederland|spoorwegnet]] heeft een totale lengte van 2808 kilometer en is een van de drukst bereden spoornetwerken van Europa. De belangrijkste vervoerder van passagiers is de [[Nederlandse Spoorwegen|NS]]. Andere vervoerders met treinverbindingen in Nederland zijn: [[Arriva Personenvervoer Nederland|Arriva]], [[Connexxion]], [[Syntus]] en [[Breng]]. Het stads- en streekvervoer per bus wordt grotendeels uitgevoerd door deze vervoerbedrijven. In enkele steden rijden lokale vervoerders en in een groot deel van het Noorden exploiteert [[Qbuzz]] de busverbindingen. [[Arriva Personenvervoer Nederland|Arriva]] is te vinden in het zuiden, maar ook in het West- en Noord-Nederland. [[Connexxion]] met name in het Westen en [[Syntus]] in het Oosten. De [[Arnhem (hoofdbetekenis)|Arnhem]]se trolleybus is het enige nog bestaande [[trolleybus]]netwerk in de [[Benelux]] en een van de grootste in West-Europa.<ref>[http://www.Breng.nl www.breng.nl]</ref>
In de agglomeraties van [[Amsterdamse tram|Amsterdam]], [[Rotterdamse tram|Rotterdam]], [[Haagse tram|Den Haag]] en [[Utrechtse sneltram|Utrecht]] rijden [[tram]]s en [[sneltram]]s. [[Metro (vervoersmiddel)|Metrosystemen]] zijn alleen in [[Rotterdamse metro|Rotterdam]] en [[Amsterdamse metro|Amsterdam]] te vinden. [[RandstadRail]] is een [[lightrail]]netwerk rond Den Haag, Zoetermeer en Rotterdam waarin een aantal tram- en metrolijnen en voormalige spoorlijnen zijn geïntegreerd.
Regel 605:
}}
* [https://www.rijksoverheid.nl/ Officiële website van de Nederlandse overheid]
* [https://www.cbs.nl/ CBS] -
{{Clearboth}}
| |||