Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling: verschil tussen versies

| zetels1 = 295290

| zetels2 = 1815

| zetels3 = 800742

| zetels4 = 1053010173

| zetels5 = 779757

| euroorganisatie = [[UnionAlliantie Ofvan EuropeanConservatieven Turkishen Democrats|UETDHervormers in Europa]] (waarnemer)

| kleuren = {{Kleurvierkant|#ed8b00}} {{Kleurvierkant|#0072ce}} {{Kleurvierkant|#FFFFFF}} [[Oranje (kleur)|Oranje]], [[wit]] en [[Blauw (kleur)|blauw]] en [[wit]]

De '''Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling''', in het ([[Turks]]: '''''Adalet ve Kalkınma Partisi'''''), officiële ([[acroniem]] '''''AK Parti''-partij''', soms '''''AKP'''''), is een [[Turkije|Turkse]] [[politieke partij die de politieke [[islam]] invan Turkijeconservatieve wilde herdefiniëren tot een centrumrechtse [[ideologie]]signatuur. De AKPpartij presenteert zich nadrukkelijk in haar partijreglementen niet als islamitische, maar als [[conservatieve|conservatief-]][[Democratie|democratisch]]e partij met een [[Economisch liberalisme|economisch liberaal]] signatuur.<ref>[http://www.turkije-instituut.nl/page/tweede-subsubpagina/1 Relatie tot (nationalistisch-)islamitische bewegingen: Milli Görüş en Nakşibendi] Turkije instituut, geraadpleegd 15 januari 2019</ref> De partij is sinds de [[Turkse algemene verkiezingen 2002|parlementsverkiezingen van 2002]] aan de macht in Turkije. De AKPAK-partij, die toen voor het eerst meedeed aan de verkiezingen, werd met 34,2% van de stemmen direct de grootste partij van Turkije. Mede-oprichter en partijvoorzitter [[Recep Tayyip Erdoğan]] is [[president]].

[[Bestand:Seçmenin gelir düzeyine göre oy dağılımı.PNG|thumb|350px|'''Tabel A''': Kiezers op basis van maandelijkse inkomen (bron: KONDA Research and Consultancy, 2007). AKPAK-partij is de grootste

Het succes van de AKPAK-partij wordt toegedicht aan de economische liberalisatie waardoor een [[Anatolië|Anatolisch]] maatschappelijk middenveld zou zijn ontstaan dat wel aan sociale en economische betekenis had gewonnen, maar zich daarentegen onvoldoende vertegenwoordigd voelde in het politieke systeem (zie tabel A). De kiem voor de economische inhaalslag zou besloten liggen in de [[Neoliberalisme (hedendaags)|neoliberale]] economische filosofie van wijlen president [[Turgut Özal]]. Door de ondervertegenwoordiging van het cultureel conservatieve Anatolische deel van de bevolking in de belangrijkste overheidsorganen zou de overheid niet representatief zijn geweest voor de bevolkingssamenstelling. De nieuwe Anatolische [[bourgeoisie]] zou, door middel van de AKPAK-partij, de status-quo van de stedelijke [[Kemalisme|Kemalistische]] bevolking uitdagen.<ref>[http://www.turkije-instituut.nl/page/maatschappelijke-transformatie/2 De opkomst van Anatolië] Turkije instituut, geraadpleegd op 15 januari 2019</ref>

[[Protesten in Turkije in 2013|Landelijke demonstraties braken uit tegen het autoritarisme van de AKPAK-partij in 2013]], het hardhandig neerslaan van de demonstraties leidde tot internationale veroordeling tevens kwamen de gesprekken over toetreding van Turkije tot de EU tot stilstand.<ref>{{Citeer web|url = http://www.bbc.com/news/world-europe-23044600|titel = EU delays Turkey membership talks after German pressure|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref> Sindsdien heeft de partij strengere regelgeving op het gebied van internet, [[abortus]] en alcoholgebruik ingevoerd en de toegang tot Twitter en YouTube werd tijdelijk geblokkeerd in maart 2014.<ref>{{Citeer web|url = http://www.eurasianet.org/node/65490|titel = Turkey: What's Behind the AKP's New Anti-Abortion Agenda?|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref><ref>{{Citeer web|url = http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/05/turkey-anti-alcohol-jihad-akp.html |titel = AKP Wages Jihad Against Alcohol in Turkey|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref><ref>{{Citeer web|url = http://www.bbc.com/news/world-europe-26773702|titel = Turkey moves to block YouTube access after 'audio leak'|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref><ref>{{Citeer web|url = http://www.theguardian.com/world/2014/mar/21/turkey-blocks-twitter-prime-minister|titel = Turkey blocks use of Twitter after prime minister attacks social media site|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref><ref>{{Citeer web|url = http://www.newyorker.com/news/news-desk/the-last-chance-to-stop-turkeys-harsh-new-internet-law|titel = The Last Chance To Stop Turkey’s Harsh New Internet Law|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref> Vooral na een corruptieschandaal waarbij verschillende AKPAK-partij ministers betrokken waren in 2013, wordt de partij beschuldigd van vriendjeskapitalisme.<ref>{{Citeer web|url = http://politiikasta.fi/artikkeli/mass-murder-soma-mine-crony-capitalism-and-fetish-growth-turkey|titel = Mass Murder in Soma Mine: Crony Capitalism and Fetish of Growth in Turkey|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref><ref>{{Citeer web|url = http://www.globalresearch.ca/the-tale-of-a-turkish-summer-is-there-a-link-between-occupy-gezi-and-the-imf/5339942|titel = The Tale of a Turkish Summer: Is there a Link between “Occupy Gezi” and the IMF?|bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref><ref>{{Citeer web|url = http://www.todayszaman.com/op-ed_new-turkey-and-akp-type-capitalism_359666.html|titel = New Turkey and AKP-type capitalism |bezochtdatum = |auteur = |datum = |uitgever = }}</ref>

De AKPAK-partij onderstreept het belang van moraliteit, vertrouwen en verdienste in de politiek; ziet religie als een van de meest belangrijke instituties van de menselijkheid en zegt "loyaal aan de principes van de republiek en de grondwet" te zijn.

Sinds de oprichting van de AKPAK-partij wordt betwist waar de partij voor staat. Enerzijds wordt de AKPAK-partij beschouwd als een voortzetting van eerdere islamitische partijen, anderzijds profileert de AKPAK-partij zich als een brede sociaalconservatieve partij. De AKPAK-partij wordt sterk gewantrouwd door de ambtenaren en het leger omdat zij deels voortkomt uit de religieuze [[Milli Görüş]]. De voorstellen van de AKPAK-partij worden door hen dan ook gezien als een deel van een verborgen islamistische agenda. Erdoğan zou, volgens de seculieren, een radicale verandering willen brengen in Turkije maar zou dit willen doen met een langetermijnstrategie om de opponenten op hun gemak te stellen. Erdoğan zelf zegt dat de AKPAK-partij nooit een confessionele partij is geweest, maar een conservatieve centrumpartij.<ref>[https://web.archive.org/web/20050131190312/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=27840 Radikal-çevrimiçi / Politika / Erdoğan: Din eksenli değiliz<!-- Automatisch gegenereerde titel -->]</ref> Hij vertelde ook dat de AKPAK-partij niet het verlengstuk is van welke partij dan ook, maar een nieuwe partij is die bestaat uit nieuwe politici en oude politici. Dat sommige leden een politiek linkse achtergrond hebben en anderen een rechtse achtergrond.

De huidige regeringspartij AKPAK-partij beschikt sinds 2002 over een meerderheid in het [[Grote Nationale Assemblee van Turkije|parlement]]. De AKPAK-partij werd opgericht in augustus 2001 en groeide in zestien maanden uit tot de grootste partij bij de landelijke verkiezingen. De opkomst van de AKPAK-partij kan worden gezien als een gevolg van de economische crisis in 2001 en de grote onvrede onder de bevolking over het bestaande politieke bestel en de grootschalige corruptie. In 2002 kwamen enkel de AKPAK-partij en CHP in het parlement; en met 34% van de stemmen kreeg de AKPAK-partij toch een meerderheid van de zetels zodat de partij zelf een regering kon vormen.

Het AKP-beleid van AK-partij kenmerkte zich in de eerste jaren na de verkiezingsoverwinning van 2002 door een pragmatische koers om polarisatie ten opzichte van laïcistische tegenstanders te voorkomen. Door een grote meerderheid in het parlement kon de partij in relatief snel tempo economische en politieke hervormingen doorvoeren die uiteindelijk resulteerden in de start van [[Turkije en de Europese Unie|toetredingsonderhandelingen met de EU]] in oktober 2005. De politieke daadkracht van de AKPAK-partij en het economische model dat de partij voorstond deed het vertrouwen onder de bevolking toenemen en de partij kon ook rekenen op steun van het volk en de [[Europese Unie]].

De ontwikkelingen werden vanaf het begin door de [[Laïcisme|laïcistische]] elite met argusogen gevolgd. Sinds haar oprichting in 2001 wordt betwist waar de AKPAK-partij voor staat. Een deel van de AKP- politici komt voort uit eerdere islamitische partijen, maar de partij ontkent een confessionele partij te zijn en profileert zich nadrukkelijk als sociaalconservatief. Onder de laïcistische elite bestaat echter een diep wantrouwen met betrekking tot de ware identiteit van de partij. De gelijktijdige toepassing van nationalistische beginselen, moslimwaarden en concepten als marktliberalisme en EU-lidmaatschap voeden daarbij sterk de ambiguïteit. De prioriteit die de AKPAK-partij legde bij het inperken van de (ondemocratische) macht van traditionele machtscentra, aangevoerd door het leger, was van doorslaggevende betekenis voor de achterdocht.

Het wantrouwen resulteerde bij de [[Turkse presidentsverkiezingen 2007|presidentsverkiezingen in 2007]] in een boycot van de oppositiepartijen in aanvoering van CHP-leider [[Deniz Baykal]], waardoor de benoeming van AKP-lid Abdullah Gül geen doorgang kon vinden. Het Turkse politiek landschap polariseerde scherp met massademonstraties in de grote steden waar miljoenen tegen een potentieel presidentschap van Gül protesteerden, verontrust dat de AKPAK-partij geen tegenwicht meer zou hebben op bestuurlijk niveau. [[Turkse algemene verkiezingen 2007|Vervroegde algemene verkiezingen]] waren het gevolg, met een grote overwinning voor de AKPAK-partij (46,6% van de stemmen). Gül werd uiteindelijk toch president. In 2008 liepen de spanningen opnieuw hoog op toen de AKPAK-partij aankondigde het hoofddoekjesverbod op universiteiten te willen schrappen. Het Constitutioneel Hof draaide deze beslissing terug en besliste met een geringe meerderheid om de AKPAK-partij niet te verbieden wegens anti-laïcistische activiteiten (zie onder ''Rechtszaak'').

Parallel aan deze ontwikkelingen ging de AKPAK-partij verder met het losweken van het Turkse bestel uit de houdgreep van de post-coup Grondwet van 1982. Zo werden in september 2010 een reeks grondwetsamendementen per [[Turks referendum over grondwetswijzigingen 2010|volksreferendum]] met 58% goedgekeurd. Hoewel het voornamelijk een reeks democratische hervormingen betrof, was er ook een sterke oppositie tegen de hervormingen.

De Turkse kiezer lijkt de AKPAK-partij ook te beoordelen op economische prestaties. Sinds de diepe crisis van 2001 zag Turkije onder de AKPAK-partij enorme groei, van meer dan 7% tot 2008. Na de mondiale crisis in 2009, herstelde Turkije zich ook rap, wederom met goede cijfers. De economische voorspoed staat in sterk contrast tot het decennium dat voorafging aan het AKP-tijdperk.

De huidige premier Erdogan stelt zich voor de [[Turkse algemene verkiezingen 2011|verkiezingen van 2011]] voor de laatste keer beschikbaar. Volgens het partijprogramma van de AKPAK-partij mag een parlementariër van de AKPAK-partij maximaal 3 termijnen achtereenvolgens in het parlement zitten. Deze maatregel is bedoeld om nieuwe en jonge kandidaten een kans te geven om door te stromen naar het parlement en ook om te vermijden dat politici jarenlang hun ambt vasthouden, wat vaak het geval is in de Turkse politiek. Bij de [[Turkse algemene verkiezingen 2011| parlementsverkiezingen van 2011]] behaalde de partij 49,90% van de stemmen, waardoor ze een absolute meerderheid kreeg in het parlement.

[[File:Parlamentswahl in der Türkei 2015.svg|thumb|250px|De grootste partij per provincie in juni 2015 (Geel= AKPAK-partij)]]

[[File:KasımSeçim2015.svg|thumb|250px|De grootste partij per provincie in november 2015 (Oranje= AKPAK-partij)]]

[[File:2018genel.svg|thumb|250px|De grootste partij per provincie in juni 2018 (Oranje= AKPAK-partij)]]

Bij de parlements- en presidentsverkiezingen van juni 2018 is president Erdogan niet alleen in de eerste ronde herkozen, maar dankzij het goede resultaat van de MHP, waarmee de AKPAK-partij een [[alliantie]] vormt, heeft de alliantie ook een comfortabele meerderheid in het 600 zetels tellende parlement behaald. De president kreeg 26.330.823 stemmen, wat overeenkomt met 52,59%.<ref>{{tr}}[http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/24Haziran2018/KesinSecimSonuclari/2018CB-416D.pdf 24 HAZİRAN 2018 YURT İÇİ, YURT DIŞI VE GÜMRÜK SANDIKLARI DAHİL CUMHURBAŞKANI SEÇİM SONUCU] ''ysk.gov.tr'', geraadpleegd 15 januari 2019</ref> De AKPAK-partij behaalde met 21.338.693 stemmen 42,56% en 295 zetels. Bondgenoot MHP behaalde met 5.565.331 stemmen 11,10% en 49 zetels.<ref>{{tr}}[http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/24Haziran2018/KesinSecimSonuclari/2018MV-96C.pdf) 24 HAZİRAN 2018 YURT İÇİ, YURT DIŞI VE GÜMRÜK SANDIKLARI DAHİL MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ SONUCU] ''ysk.gov.tr'', geraadpleegd 15 januari 2019</ref> <ref>{{tr}}[http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/24Haziran2018/KesinSecimSonuclari/2018MV-96D.pdf 27.DÖNEM MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ SONUCU] ''ysk.gov.tr'', geraadpleegd 15 januari 2019</ref>

== Rechtszaak tegen de AKPAK-partij ==

De AKPAK-partij wordt sterk gewantrouwd door de seculiere Turkse partijen vanwege haar pogingen en acties om Turkije te islamiseren.

De hoogste Turkse aanklager had in [[maart 2008]] het Turkse Constitutionele Hof gevraagd om de regeringspartij AKPAK-partij te verbieden en 71 leden van de partij te verbannen van politiek voor vijf jaar, wegens het vormen van een centrum voor anti-seculiere activiteiten. In juli 2008 weigerde het hof de AKPAK-partij te verbieden.<ref>[https://web.archive.org/web/20081206071148/http://www.nrc.nl/buitenland/article1941332.ece/AK-partij_niet_verboden_ndash_Turkije_is_opgelucht AK-partij niet verboden – Turkije is opgelucht], NRC Handelsblad, 30 juli 2008</ref> Van de elf rechters (van wie zeven benoemd zijn door de streng-seculiere president [[Ahmet Sezer]]) waren er zes voor een verbod. Dat was één te weinig om tot een verbod te komen. De rechters van het hof besloten de partij wel financieel te straffen door de subsidies uit de schatkist te halveren. Erdogan zei na de rechtszaak voor de televisie dat Turkije sinds maart erg veel tijd en energie heeft verloren. ‘De AKPAK-partij is nimmer het middelpunt van anti-seculiere activiteiten geweest.'<ref>[http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/article/detail/913849/2008/07/31/Hof-weigert-verbod-op-Turkse-regeringspartij.dhtml Hof weigert verbod op Turkse regeringspartij], Volkskrant, 31 juli 2008</ref>

{{Commonscatklein|Justice and Development Party (Turkey)|AAKPPartij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling}}