Zebra (dier): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Label: Leeghalen |
k Wijzigingen door 145.131.102.29 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Nieuwsgierige Gebruiker |
||
Regel 1:
{{Taxobox zoogdier
| fossiel =
| afbeelding = Burchell's Zebra (Etosha).jpg
| afbeeldingtekst = ''Equus quagga''
| orde = [[Onevenhoevigen|Perissodactyla]] (Onevenhoevigen)
| familie = [[Paardachtigen|Equidae]] (Paardachtigen)
| geslacht = ''[[Equus (geslacht)|Equus]]''
| w-naam =
| auteur =
| datum =
| rang = [[Soort]]en
| onderverdeling =
* [[Equus zebra]] (bergzebra)
* [[Equus quagga]] (steppenzebra)
* [[Equus grevyi]] (grévyzebra)
}}
[[Bestand:Plains Zebra Equus quagga.jpg|rechts|thumb|Een steppezebra]]
Een '''zebra''' is een paardachtige (familie: [[Equidae]]) afkomstig uit het midden en zuiden van [[Afrika]]. De dieren staan vooral bekend om hun zwart-witte strepenpatroon. Algemeen gezien zijn het erg [[sociaal dier|sociale dieren]]. Zebra's leven met verschillende [[harem]]s bijeen in een grotere kudde. De [[mens]] is er nooit echt in geslaagd ze te [[Domesticatie|domesticeren]], in tegenstelling tot [[paarden]] en [[ezels]], hun naaste verwanten. Hun paniekinstinct bij onraad bleek moeilijk af te leren.
De zebra is een [[herbivoor]].
== Taxonomie ==
Er bestaan momenteel drie soorten zebra's: de [[steppezebra]], de [[grévyzebra]] en de [[bergzebra]].
De volgende soorten bestaan nog steeds:
* '''Genus [[Equus (geslacht)|Equus]]'''
** Subgenus [[Hippotigris]]
***[[Steppezebra]] of gewone zebra (''Equus quagga'' of ''Equus burchelli'')
****[[Quagga]] (''Equus quagga quagga'') ([[Pieter Boddaert (bioloog)|Boddaert]], 1785) †
****[[Burchellzebra]] of dauw (''Equus quagga burchellii'') (Gray, 1824) (incl. Damara zebra)
****[[Grantzebra]] (''Equus quagga boehmi'') (Matschie, 1892)
****[[Selouszebra]] (''Equus quagga borensis'') (Lönnberg, 1921)
****[[Chapmanzebra]] (''Equus quagga chapmani'') (Layard, 1865)
****[[Crawshays zebra]] (''Equus quagga crawshayi'') (De Winton, 1896)
***[[Bergzebra]] (''Equus zebra'')
****[[Kaapse bergzebra]] (''Equus zebra zebra'')
****[[Hartmanns bergzebra]] (''Equus zebra hartmannae'')
** Subgenus [[Dolichohippus]]
***[[Grévyzebra]] (''Equus grevyi'')
Opmerking: Er is verschil van mening over het al dan niet voorkomen van de Damarazebra (''Equus quagga antiquorum''). Soms wordt de Damara-ondersoort tot de Burchellzebra (''Equus quagga burchellii'') gerekend.
De meest voorkomende zebrasoort in Afrika is de steppezebra. Steppezebra's leven in open vlakten, graslanden en op heuvels, in groepen van 5 tot 20 dieren. De grévyzebra (''Equus grevyi'') is de grootste soort. Zijn strepen zijn de smalste van alle (onder)soorten.
De bergzebra (''Equus zebra'') is een zeldzame, vrij kleine zebrasoort. Zijn voortbestaan is ernstig bedreigd.
Hoewel de gebieden van sommige zebrasoorten met elkaar overlappen, paren de soorten niet met elkaar. In gevangenschap echter werden steppezebra's gekruist met bergzebra's. Pogingen om een grévyzebrahengst te kruisen met bergzebramerries resulteerde in enkele miskramen. Ook kruisingen met andere paardachtigen in gevangenschap komen voor. Zo is de zebrezel een nakomeling van een zebrahengst en een ezelmoeder.
== Fysieke kenmerken ==
=== Strepenpatroon ===
[[Bestand:Equus quagga boehmi (skin).jpg|miniatuur|rechts|Strepenpatroon van een Grantzebra]]
Elke zebra heeft een uniek strepenpatroon. Er is bovendien een sterk verschil van het uiterlijk van de strepen bij de verschillende soorten. Bij de [[steppezebra]] of de gewone zebra (''Equus burchellii'' of ''Equus quagga'') lopen de strepen door op de buik, bij de andere soorten is de buik wit. Over het waarom van het streepjespatroon bestaat discussie. Enkelen denken dat de strepen dienen als camouflage. Deze overtuiging stuit op heel wat weerwerk, bedenkend dat de grassen op de savanne noch wit, noch zwart zijn. Anderen menen dat het streepjespatroon verwarrend werkt voor de [[leeuw (dier)|leeuw]], de grootste vijand van de zebra. Doordat de leeuw [[kleurenblind]] is zouden de dansende streepjes hem kunnen verwarren. Andere wetenschappers zien er een afweermechanisme in tegen bijtende vliegen<ref>{{citeer web|url=http://news.discovery.com/animals/endangered-species/zebra-stripes-not-for-camouflage-but-they-do-something-else-140401.htm|titel=Zebra Stripes Not for Camo, But They Do Something Else|uitgever=Discovery News|bezochtdatum=1 april 2014|datum=1 april 2014}}</ref> zoals de [[tseetseevlieg]], of een louter sociaal herkenningssymbool.
De strepen lopen bij alle soorten verticaal, behalve rond de poten, waar ze horizontaal lopen.
In het westen dacht men aanvankelijk dat zebra's witte dieren waren met zwarte strepen, aangezien de dieren een witte buik hadden. Mensen waren toen gewend het antwoord af te laten hangen van de eigen huidskleur. Embryologisch onderzoek toonde echter het omgekeerde aan: zebra's zijn zwarte dieren met witte strepen. De huid van een zebra is dus zwart - ook onder de witte strepen. Gekleurde huidcellen produceren een pigment dat de haren zwart kleurt; witte strepen zijn gebieden waar pigmentatie ontbreekt.
=== Zintuigen ===
[[Bestand:Equus burchelli 2.jpg|thumb|Closeup van een zebra]]
Zebra's kunnen ongelooflijk goed zien{{Bron?||2012|01|12}}. Men gelooft dat ze kleuren kunnen zien (waarnemen). Zoals bij de meeste herbivoren staan de ogen aan de zijkant van het hoofd, waardoor ze een breed gezichtsveld hebben en predatoren, zoals de [[luipaard]], de [[gevlekte hyena]], de [[leeuw (dier)|leeuw]] en de [[Afrikaanse wilde hond]], makkelijker kunnen opsporen. Bovendien kunnen zebra's ook in de nacht zien, al is dit kenmerk niet zo uitgebreid als bij zijn predatoren. Zebra's kunnen ook zeer goed horen en de oren zijn relatief groter en ronder dan die van een paard. Zoals de meeste evenhoevigen, kunnen zebra's hun oorschelpen naar bijna elke richting draaien, om zo veel mogelijk geluiden te kunnen opvangen. In vergelijking met hun gehoor en hun zicht, zijn de smaakzin en de reukzin minder goed ontwikkeld.
[[Bestand:2 zebras by sunset.jpg|thumb|Twee zebra's bij zonsondergang]]
== Ecologie ==
Zoals de meeste paarden zijn zebra's sociale dieren. Berg- en steppezebra's leven in kleinere groepen, zogenaamde harems, die bestaan uit een mannetje met enkele wijfjes en hun jongen. Vrijgezelle mannetjes leven ook in groepjes. Anders dan de andere soorten, hebben grévyzebra's niet zo'n sociale relatie. Een groep blijft langer bijeen dan enkele maanden. Volwassen mannetjes leven alleen, maar de jonge vrijgezellen leven ook hier in groepjes.
Zebra's slapen staand en slapen alleen als er soortgenoten in de buurt zijn om hen voor predatoren te waarschuwen. Deze predatoren zijn voornamelijk de [[luipaard]], de [[gevlekte hyena]], de [[leeuw (dier)|leeuw]] en de [[Afrikaanse wilde hond]], maar af en toe ook jachtluipaarden (veulens).
Leeuwen en zebra's houden elkaars populatiedichtheid in evenwicht: doordat de leeuwen de oudere en zwakkere eerst doden ontstaat een gezondere en sterke groep dieren.
== Domesticatie ==
In het verleden{{wanneer?||2019|04|20}} zijn veel pogingen gedaan om de zebra te domesticeren. Westerse [[Kolonie (staatkundig)|kolonialen]] wilden een paard hebben dat [[weerstand (medisch)|resistentie]] vertoonde tegen de Afrikaanse ziekten. Zebra's leken daar interessant voor, maar bleken achteraf niet domesticeerbaar.
Hun paniek-[[instinct (gedragspatroon)|instinct]] bij onraad bleek moeilijk af te leren.
De zebrasoort die wellicht het meest in aanmerking zou komen voor domesticatie, was waarschijnlijk de [[quagga]], omwille van zijn grootte, volgzaamheid en overeenkomst met het Europese [[Paard (dier)|paard]]. Doch de quagga was tegen die tijd reeds uitgestorven.
== Trivia ==
[[Bestand:Arms of Botswana.svg|thumb|Zebra's op het wapenschild van [[Botswana]]]]
* De zebra komt voor in het wapenschild van Botswana.
* Het [[zebrapad]] werd genoemd naar deze dieren.
== Beeldengalerij ==
<gallery>
Bestand:ZebraLudolphus.jpg|Illustratie van een zebra door [[Ludolphus]]
Bestand:WalterRothschildWithZebras.jpg|Heer [[Lionel Walter Rothschild|Rothschild]] met zijn beroemde zebrakoets (''[[Equus burchelli]]''), waarmee hij dikwijls door [[Londen]] reed.
Bestand:Blondzebra.jpg|Een [[Albino (paard)|albinozebra]] in gevangenschap
Bestand:Equus quagga boehmi (grazing).jpg|Grazende steppezebra in [[Zambia]]
Bestand:Tanzanian Animals.jpg|Zebra's in [[Tanzania]]
Bestand:Zebra Botswana edit02.jpg|Zebra's in [[Botswana]]
Bestand:Equus grevyi mare Kenya.jpg|Grévyzebra in [[Kenya]]
Bestand:Equus zebra hartmannae.jpg|Hartmann-bergzebra in [[Namibië]]
Bestand:Zebra Zuid-Afrika.jpg| Zebra in [[Zuid-Afrika]]
</gallery>
== Zie ook ==
* [[Zebrapad]]
* [[Tijuana Zebra]]
* [[Hoefdieren]]
* [[Zebroïden]]
* [[Somalische wilde ezel]]
{{Appendix}}
{{Commonscat|Zebras}}
[[Categorie:Paardachtige]]
| |||