Klerikaal fascisme: verschil tussen versies

Het begrip ''klerikaal fascisme'' ontstond in de jaren 1920 in het [[Koninkrijk Italië (1861–1946)]] en had betrekking op de factie van de Rooms-Katholieke "Partito Popolare Italiano" (PPI) die [[Benito Mussolini]] en zijn regime steunde. Mogelijk was het woord afkomstig van [[Luigi Sturzo|Don Luigi Sturzo]], een priester en Christen-democratisch[[christendemocratie|christendemocratisch]] leider die oppositie voerde en in 1924 naar [[Londen]] werd verbannen. De term werd echter al gebruikt voordat Mussolini zijn [[Mars naar Rome]] in 1922 hield, en had betrekking op katholieken in Noord-Italië die voorstander waren van een synthese tussen het Rooms-Katholicisme en fascisme.

Sturzo maakte onderscheid tussen de "filofascisten", die de PPI in 1922 verlieten, en de "klerikale fascisten" die na de Mars naar Rome in de partij bleven, en voorstander waren van samenwerking met de fascistische regering. Deze laatste groep stapte uiteindelijk over naar Mussolini; ze verlieten de PPI in 1923 en richtten het "Centro Nazionale Italiano" op. De PPI werd door het fascistisch régimeregime in 1926 ontbonden.

In [[Interbellum|de periode tussen de twee wereldoorlogen]] kwamen in sommige Europese landen radicale vormen van klerikaal fascisme op, in het meest rechtse deel van het politiek spectrum.

In 1929 werd het [[Verdrag van Lateranen]] gesloten tussen Mussolini en [[Vaticaanstad]], waarbij de paus (opnieuw) hoofd werd van [[Vaticaanstad]], en de onderlinge verhoudingen werden geregeld. Onder Mussolini werd het Rooms-Katholicisme de [[staatsgodsdienst]] van Italië.

Later in 1929 werd een [[plebisciet|volksraadpleging]] gehouden met dit verdrag als onderwerp. Tegenstanders werden geïntimideerd, de ''Azione Cattolica'' en Mussolini verklaarden dat tegenstemmen slechts afkomstig konden zijn van slecht geïnformeerde anti-klerikalenantiklerikalen. De opkomst was 9 miljoen stemmers (circa 90% van het electoraat), met slechts 136.000 tegenstemmen.

In 1938 werden de Italiaanse rassenwetten afgekondigd door het regime, om zowel Italiaanse Joden als Protestantseprotestantse christenen buiten de wet te plaatsen en te vervolgen. Duizenden Joden en een klein aantal protestanten kwamen om in Nazi-concentratiekampen.

Toch werd de Nazi-[[nationaalsocialisme|nationaalsocialistische]] ideologie van genocide op Joden niet radicaal toegepast. De Nazinazi's raakten gefrustreerd door de weigering van Italiaanse autoriteiten om mee te werken aan het uit de weg ruimen van jodenJoden. Vóór de formatie van de [[Italiaanse Sociale Republiek]] vonden geen deportaties van joden plaats. In het door Italië gecontroleerde deel van de [[Onafhankelijke Staat Kroatië]] adviseerde de Duitse ambassadeur Siegfried Kasche aan Berlijn dat de Italiaanse troepen "kennelijk door Vaticaanse oppositie tegen het Duitse anti-semitisme[[antisemitisme]] zijn beïnvloed". Toen in de loop van de oorlog [[Radio Vaticaan]] afkeuring uitsprak over rassenmoord en anti-semitismeantisemitisme, werd in juli 1943 Mussolini aan de kant gezet en Italië bezet door deDuitse Nazi'stroepen. Het uit de weg ruimen van Joden kon alsnog worden voortgezet.

== Voorbeelden van klerikaal fascisme ==

* [[FET y de las JONS]] in Spanje, geleid door [[Francisco Franco]].

* [[Bharatiya Janata Party]], in India, gebaseerd op [[Hindoenationalisme]] en [[Hindutva]].

* [[Nationale Unie (Portugal)|Nationale Unie]] in [[Estado Novo (Portugal)|Portugal]] geleid door de premiers [[António de Oliveira Salazar]] en [[Marcelo Caetano]].

* [[IJzeren Garde]], geleid door de toegewijd Roemeens-Orthodoxe [[Corneliu Zelea Codreanu]].

* [[Slowaakse Volkspartij]] in de [[Eerste Slowaakse Republiek]] (1939-1945), geleid door president [[Jozef Tiso]], een katholiek priester.

* [[Ustashe|Ustaše]] geleid door eerste minister [[Ante Pavelić]] in de [[Onafhankelijke Staat Kroatië]], met betrokkenheid van de geestelijkheid<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Catholic_clergy_involvement_with_the_Usta%C5%A1e Beschrijving van de Katholieke betrokkenheid bij de Ustashe (Engelstalig)]</ref>.

* [[Rex (partij)|Rex]] in België tijdens WO-II, geleid door de Belgische katholiek [[Léon Degrelle]], een Belgisch Katholiek.

* [[British Union of Fascists]] in het [[Verenigd Koninkrijk]] geleid door [[Oswald Mosley]] .

* [[Deutsche Christen]] van de Nazipartij in Duitsland geleid door [[Ludwig MullerMüller]] die de protestanten in Duitsland trachtte te verenigen, wat niet lukte.

Ook politiek theoriticustheoreticus [[Roger Griffin]] waarschuwt tegen het te gemakkelijk toepassen van de term.<ref>Roger Griffin, Fascism, Totalitarianism and Political Religion (2005) blz. 215, Routledge, [https://books.google.com/books?id=uWfaAAAAQBAJ|year=2005|publisher=Routledge]</ref> In het geval van Slowakije wordt door enkele deskundigen het etiket "klerikaal fascisme" afgewezen voor het regime van 1939 - 1945 en in het bijzonder voor Josef Tiso zelf. Hij werkte niet meer mee aan Jodendeportaties nadat deze door Vaticaanstad waren afgekeurd.