|
'''AJS''' is een [[Verenigd Koninkrijk|Brits]] merk van [[motorfiets]]en en een historisch Brits merk van [[inbouwmotor]]en, [[zijspan]]nen, [[auto]]'s, [[autobus]]sen en [[radio]]'s.
{{Infobox bedrijf
| bedrijfsnaam =A.J. Stevens Matchless& MotorcycleCo Company(AJS)
| bedrijfslogo =AJS motorcycle badge.jpg
| bedrijfslogobreedte =
| afbeelding =Stevens 1912 MatchlessMitchell logo1899.jpg
| onderschrift=De eerste stapjes op motorfietsgebied van Harry Stevens: een Mitchell-blokje in een [[BSA (bedrijf)|BSA]]-[[frame (fiets)|fietsframe]], gebouwd in 1899
| onderschrift = Matchless logo ([[1900-1909|jaren nul]] en [[1910-1919|jaren tien]])
| slogan = Matchless, second to none
| rechtsvorm = Limited Company
| oprichting = 1908 (officiële oprichting)1909
| voorganger =Stevens HMotor Mfg. Collier & Sons LtdCo.
| opheffing = 19691966
| oorzaak einde = [[Faillissement]] van [[Associated Motor Cycles]]
| oprichter = [[HenryAlbert HerbertJohn CollierStevens]]
| eigenaar =Familie Stevens, Familie [[Henry Herbert Collier|Collier]], [[Associated Motor Cycles]] en [[Manganese Bronze Holdings]], [[Coventry]]
| sleutelfiguren = [[HenryAlbert HerbertJohn CollierStevens]], [[Charlie Collier]], [[Harry Collier]], [[Bert Collier]], [[Dennis Poore]]
| land = [[Verenigd Koninkrijk]]
| locatie =[[Wolverhampton]], later [[Plumstead (Londen)]], lateren [[Coventry]]
| producten = [[Motorfiets]]en, [[inbouwmotor]]en, [[zijspan]]nen, [[auto]]'s, [[autobus]]sen en [[radio]]'s.
}}
{{inhoud links}}
'''Matchless''' is een [[Verenigd Koninkrijk|Brits]] historisch merk van [[motorfiets]]en.
Men produceerde onder deze merknaam, maar ook onder de namen '''Stevens''' en '''[[Ajax (Wolverhampton)|Ajax]]'''.
De bedrijfsnamen waren: Matchless Cycles, later H. Collier & Sons Ltd, Matchless Motorcycle Company (Colliers) Ltd., [[Associated Motor Cycles]] Plumstead Road, [[Plumstead (Londen)|Plumstead (London)]]. en [[NVT (motorfiets)|Norton-Villiers Ltd.]], [[Coventry]].
De bedrijfsnamen waren: Stevens Motor Manufacturing Company, AJS Wireless and Scientific Instruments, [[Wolverhampton]], A.J. Stevens & Co (AJS), Wolverhampton, [[Associated Motor Cycles]] (AMC), [[Londen|London]], Norton-Villiers, [[Andover (Hampshire)|Andover]] en A.J.S.Motorcycles Ltd, [[Goodworth Clatford]].
==Voorgeschiedenis==
Joseph Stevens Sr. werkte vanaf [[1874]] als zelfstandig smid in Cross Street in Wolverhampton. Zijn bedrijf heette J. Stevens Co. Zijn oudste zoon Harry kwam in latere jaren in het bedrijf helpen, dat naar Tempest Street (dichter bij het centrum van Wolverhampton) verhuisde. Ook derde zoon Joseph Jr. voegde zich bij hen. Joseph kocht een Amerikaans Mitchell-[[viertaktmotor]]tje om machines in het bedrijf aan te drijven. Dit blok was echter zeer onbetrouwbaar. Harry verbeterde in [[1897]] de motor en al snel kwam er een eigen productie van motorblokjes. In [[1899]] bouwde Harry zo'n motortje in een [[BSA (bedrijf)|BSA]]-[[frame (fiets)|fietsframe]].
==Geschiedenis==
===Herbert Henry Collier===
[[Henry Herbert Collier]] ([[Birkenhead]] [[1859]] - [[Plumstead (Londen)|Plumstead]], [[1925]]) begon het bedrijf Matchless Cycles in [[1878]] als [[fiets|rijwielfabriek]] in een omgebouwde stal bij zijn huis aan Herbert Road in Plumstead. In [[1908]] kreeg het de naam "H. Collier & Sons Ltd.". Henry begon in 1899 te experimenteren met de toepassing van [[clip-on motor]]en. De motorisering stond in het [[Verenigd Koninkrijk]] nog in de kinderschoenen. Ze was sterk geremd door de strenge wetgeving. De [[Locomotive_Acts#Locomotive_Act_1865_(Red_Flag_Act)|Red Flag Act van 1865]] schreef maximaal 6 km/uur voor en bij de [[Locomotive_Acts#Locomotives_on_Highways_Act_1896|Locomotives on Highways Act van 1896]] werd de maximum snelheid 22 km/uur. Die werd in [[1903]] verhoogd tot 32 km/uur. Het was voor de Britse industrie dan ook niet zinvol om [[motor]]en te ontwikkelen en de familie Collier gebruikte daarom motorblokjes van [[De Dion-Bouton (Puteaux)|De Dion]] uit [[Puteaux]] (Frankrijk) die al vanaf 1883 [[stoommachine|stoom]]- en [[benzinemotor]]en maakte Het De Dion-blok werd eerst boven het voorwiel geplaatst, later onder het zadel en uiteindelijk bij de trapperas. Vanaf [[1902]] gebruikten men ook blokjes van [[MMC (bedrijf)|MMC]] in [[Brighton]]. Dat was weliswaar Brits, maar maakte kopiën van [[Daimler (Verenigd Koninkrijk)|Daimler]]-blokjes die oorspronkelijk Duits waren. Later werden blokken van [[Motosacoche|MAG]] uit [[Genève (stad)|Genève]] en [[JAP|John Prestwich (JAP)]] uit [[Tottenham]] gebruikt.
===Jaren nul===
====Stevens Motor Mfg. Co.====
De productie begon in 1902 met een 2¾pk-MMC-motor, waarmee de zoons [[Harry Collier|Harry]] en [[Charlie Collier|Charlie]] meteen begonnen te racen. In 1904 volgde een sterkere 3½pk-machine met MMC-motor en ook een [[forecar]] met naar keuze een MMC- of De Dion-motor. Als optie leverde Matchless als een van de eersten een duozadel, maar alleen voor de forecar. In 1905 leverde men al voorvering en verscheen er een model met een 6pk-[[JAP]]-[[V-twin]] en een 2½pk-JAP-eencilinder. In 1906 verdween de forecar en verschenen er verschillende nieuwe modellen: een ongeveerd model met een 5pk-[[Antoine (bedrijf)|Antoine]]-V-twin, een geveerd model met een [[White & Poppe]]-blok en [[Damesmotorfiets|Ladies Models]] met Antoine- en JAP-motoren. In 1907 werd de Antoine-motor vervangen door een JAP en daarmee won Charlie de [[Isle_of_Man_TT_1907#Single_Cylinder_TT|Single Cylinder TT]]. In 1908 kwam er een model met twee [[versnellingsbak|versnellingen]] (waarschijnlijk met behulp van een [[naafversnelling]] in het achterwiel, want de machines hadden nog steeds [[Aandrijfriem|riemaandrijving]]) en een TT-model met [[kopklepmotor]]. Charlie brak het uurrecord op [[Brooklands (circuit)|Brooklands]]. Het bedrijf werd door de toenemende vraag nu pas echt opgericht als H. Collier & Sons met Henry Collier als bestuursvoorzitter. In 1909 kregen alle modellen JAP-motoren, 2½- en 3½pk-eencilinders en 6pk-V-twins, maar klanten konden ook kiezen voor een 3½pk-White & Poppe-motor.
In hetzelfde jaar richtten de broers Harry, Joseph Jr., George en Jack de "Stevens Motor Mfg. Co." op. Al snel werden eigen [[paralleltwin]]s en [[V-twin]]s gebouwd. William Clarke van de firma [[Wearwell|Wearwell Motor Carriage Co. Ltd.]] raakte geïnteresseerd. Hij had in Pountney Street zijn eigen bedrijf opgericht. Voor de Wearwell-fietsen werden door J. Stevens Co. al [[spaak (wiel)|spaken]], [[Bout (verbinding)|bouten]] en [[Moer (verbinding)|moeren]] geleverd. Clarke sloot een contract met de gebroeders Stevens voor de levering van een vast aantal [[inbouwmotor]]en per week. Zo ontstond het merk [[Wearwell-Stevens]].
====Promotie via de sport====
Henry Herbert gaf zijn zoons [[Harry Collier|Harry]] ([[1884]] - [[1944]]) en [[Charlie Collier|Charlie]] ([[1885]] - [[1954]]) alle kans om de motorsport te bedrijven. De 17-jarige Charlie won in [[1902]] met een Matchless-MMC bijna een race op het [[velodroom]] van [[Canning Town]], maar hij viel in de laatste ronde. In [[1905]] kwalificeerden beide broers zich op de [[Highroads Course]] op het [[Man (eiland)|eiland Man]] voor het Britse team dat ging deelnemen aan de [[Trophée International]] in Frankrijk. Ze keerden teleurgesteld terug omdat de Fransen de hand lichtten met hun eigen reglementen en dat gebeurde in 1906 in [[Oostenrijk]] door de Oostenrijkers. In overleg met Freddie Straight (secretaris van de [[Auto-Cycle Union|Auto-Cycle Club]]) en [[Markies (titel)|markies]] [[Joseph de Mouzilly Saint-Mars]] (voorzitter van de [[Fédération Internationale de Motocyclisme|Fédération Internationale des Clubs Motocyclistes]]) werd besloten op Britse bodem een eerlijke race te organiseren. Zo stonden deze vier aan de basis van de [[Isle of Man TT]], die in [[1907]] voor het eerst werd verreden. De broers schreven zelf in en Charlie won de [[Isle_of_Man_TT_1907#Single_Cylinder_TT|Single Cylinder TT van 1907]] en de [[Isle_of_Man_TT_1910#500_Single_&_750_Twin_TT|500 Single & 750 Twin TT van 1910]]. Harry won de [[Isle_of_Man_TT_1909#500_Single_&_750_Twin_TT|500 Single & 750 Twin TT van 1909]]. In 1909 reed Harry een 24-uurs record in [[Canning Town]].
=====ExtraEerste reclame=motorfiets====
In 1903 produceerden de Stevens-broers zelf hun eerste complete motorfiets, die door hun zus Lily door de straten van Wolverhampton werd gereden. Ook verscheen de "Motette" [[tricycle]], die wellicht onder het Wearwell-Stevens merk verkocht werd.
Na de [[Isle of Man TT 1907|TT van Man van 1907]] protesteerde [[Triumph (motorfiets)|Triumph]] omdat Charlie Collier zijn winst te danken had aan de aanwezigheid van [[pedaal (fiets)|pedalen]] op zijn Matchless-[[JAP]]. Daardoor boekte hij winst op het enige klimmetje in de [[St John's Short Course]], [[Creg Willey's Hill]]. Triumph-rijder [[Jack Marshall (motorcoureur)|Jack Marshall]] ontbeerde pedalen en werd tweede. Het protest resulteerde in een "pedaalverbod" in 1908, maar aspirant-klanten wisten intussen dat Matchless een voordeel had ten opzichte van Triumph.
=====Pelham Street Works=====
In 1904 verhuisde Stevens MMC naar Pelham Street. Er ontstond een grote productie van motorblokken, onder andere van [[hulpmotor]]en voor Wearwell-Stevens. Ook de gebroeders [[Werner (motorfiets)|Werner]] kochten AJS [[inbouwmotor]]en en monteerden ze onder hun eigen naam. In 1905 liep de verkoop van motorfietsen sterk terug, maar dankzij de productie van bouten en moeren bij de Stevens Screw Co. overleefde het bedrijf. De gebroeders gebruikten deze periode om nieuwe motorblokken te ontwikkelen, maar drie van hen moesten er toch banen bij nemen om de schuldeisers te kunnen betalen. De verkopen bij Wearwell liepen gelukkig nog redelijk met de productie van de [[Wolf (motorfiets)|Wolf]]-motorfietsen. Er werden nu ook frames voor Wearwell-Stevens geproduceerd en ook het merk [[Clyno]] bestelde Stevens-motorblokken. In 1909 won een Wearwell motorfiets met AJS [[zijklepmotor]] een 24 uurs [[betrouwbaarheidsrit]]. Jack Stevens besloot onder de eigen merknaam motorfietsen in te zetten in de [[TT Man|Tourist Trophy]] op het [[Man (eiland)|eiland Man]]. Daarom werd een eigen merk opgericht.
=====Retreat Street Works=====
Men verhuisde naar Retreat Street en Clyno trok in het oude Stevens-pand. Het pand in Retreat Street lag tegenover Stevens Screw Company Limited. De initialen van Jack (de enige met twee christelijke voornamen: Albert John) werden voor de naam van de firma gebruikt: AJS. Met ging nu op grotere schaal motorfietsen produceren, mede doordat de grootste klant, Wearwell, na een grote interne fraude gesloten was
====Afbeeldingen jaren nul====
<gallery widths="200230" heights="200230" float:right>
Afbeelding: Ajsengine1.jpg | Stevens advertentie voor een motorfietsblok uit 1904. Het merk heette toen nog niet AJS
Afbeelding: 1905 Matchless 2½hp motorcycle (5949384717).jpg|Matchless-[[JAP]] 2½hp uit 1905.
Afbeelding: Motette.jpg | Een AJS "Motette" [[tricycle]] uit 1903 met Fred Adey als rijder en Harry Stevens als passagier
Afbeelding: 1909 Matchless-JAP 6 HP 770 cc side valve.jpg|miniatuur|[[Matchless 6 HP|Matchless-JAP 6 HP]] zijspancombinatie (ca. 1909).
</gallery>
===Jaren tien===
====A.J. Stevens & Co (AJS), Wolverhampton====
In 1910 konden klanten ook kiezen voor [[Peugeot (motorfiets)|Peugeot]]-V-twins. In dit jaar voltooiden Charlie en Harry hun eerste [[vliegtuig]]. In 1911 kregen vrijwel alle modellen JAP-motoren. Matchless werd tijdens de [[Isle of Man TT 1911|TT van Man van 1911]] met de neus op de feiten gedrukt toen het in de [[Senior TT]] werd verslagen door [[Indian]], dat echte [[versnellingsbak]]ken gebruikte. Die waren op het nieuwe circuit, de [[Snaefell Mountain Course]] hard nodig om de hellingen van de berg [[Snaefell]] te beklimmen. Matchless gebruikte een variant op de [[Zenith (motorfiets)|Zenith]] Gradua Gear, een systeem met riemaandrijving met een verstelbare [[poelie]]. Het nadeel hiervan was dat de machines geen achtervering konden gebruiken. Vanaf 1912 bouwde men korte tijd meer eigen motorblokken en kwam er een grote serie modellen: Het [[Matchless Model 1 2½ HP Lady's|Model 1 2½ HP Lady's]] was een 215cc-[[damesmotorfiets]], het [[Matchless Model 2 2½ HP Lightweight| Model 2 2½ HP Lightweight]] had dezelfde (eencilinder) motor, het [[Matchless Model 2 3 HP Twin Lightweight|Model 2 3 HP Twin Lightweight]] had dezelfde cilindermaten, maar mat 430 cc, het [[Matchless Model 3 3½ HP|Model 3 3½ HP]] was een 482cc-eencilinder waarvan ook een "Colonial"-versie bestond, bestemd voor de slechtere wegen in de [[Kolonie (staatkundig)|koloniën]] met 14 cm [[grondspeling]] onder de motor. Het [[Matchless Model 4 3½ HP TT| Model 4 3½ HP TT]] was een eencilinder [[sportmotor]] die eveneens 482 cc mat. Er kwamen twee versies van het Model 5: het 654cc-[[Matchless Model 5 6 HP Twin| Model 5 6 HP Twin]] en het 965cc-[[Matchless Model 5 8 HP Twin| Model 5 8 HP Twin]], beiden ook weer leverbaar als "Colonial". Het [[Matchless Model 6 5 HP TT Twin| Model 6 5 HP TT Twin]] was een 965cc-machine afgeleid van de 750cc-twin waarmee de TT's van 1909 en 1910 gewonnen waren. Het 965cc-[[Matchless Model 7|Model 7 8 HP Twin]] was bedoeld als [[zijspantrekker]]. Voor 1913 stond er een driewielige "auto" in de catalogus. Waarschijnlijk betrof het hier - door de dreiging van de [[Eerste Wereldoorlog]] - een [[Zijspan|zijspancombinatie]] met [[Vickers M.18]]-[[machinegeweer|mitrailleur]], waarvan 250 exemplaren werden gebouwd.
Vanaf 14 november 1909 heette het bedrijf officieel A.J. Stevens & Co (AJS). De directeuren waren de vier gebroeders Stevens: Albert John (Jack), George, Joe jr. en Harry. De grote man achter de productie van de AJS motorfietsen was echter Harry Stevens. George was commercieel manager en Joe Jr. leidde de experimentele afdeling. De eerste AJS werd op de Motor Cycle Show in 1910 gepresenteerd. Het was een 298cc zijklepper met twee versnellingen. Daarmee kon men deelnemen aan de Junior TT (tot 300cc) van 1911. Jack behaalde de 16e plaats, achter een [[privérijder]], J.D. Corke, op een identieke machine. De frames werden nog in Pelham Street gemaakt, maar toen [[Clyno]] daar zijn intrek nam verhuisde de hele productie naar Retreat Street. Harry ontwierp de eerste motorfiets voor [[Sunbeam (motorfiets)|Sunbeam]] en gebruikte het geld voor de ontwikkeling van twee AJS-modellen: model A en B. In 1912 volgde het model D, een 5 pk [[V-twin]]. AJS nam in dat jaar niet deel aan de TT, vanwege de grote vraag naar hun motorfietsen, maar in 1913 behaalde men een 10e plaats. In 1914, toen de [[cilinderinhoud]] van de Junior TT was vergroot naar maximaal 350cc, bouwde men de 2 ¾ pk 349cc met vier versnellingen en [[kettingaandrijving]]. Men behaalde de 1e, 2e, 3e, 4e, en 6e plaats en de machine werd bijzonder populair. Er werd intussen ook een 800cc 6pk [[V-twin]] geproduceerd.
====Hayward zijspannen====
In 1913 kwam het AJS Model D met zijspan uit. Dit zijspan was geproduceerd door Charles William Hayward. Deze produceerde al zijspannen voor onder andere [[Sunbeam (motorfiets)|Sunbeam]]. Ze stonden goed bekend en ook AJS ging deze zijspannen gebruiken. Het Model D met zijspan werd een groot succes. In 1915 volgde de "Sociable", met twee zitplaatsen in het zijspan. De persoon die het dichtst bij de motor zat kon deze vanuit het zijspan besturen. Joe Stevens Jr.'s vrouw Sarah Ann was in 1906 overleden. Later trouwde hij met Haywards moeder, zodat Charles William Hayward zijn stiefzoon werd.
Na successen in de TT van Man in 1914 werden ook sportieve modellen in grote aantallen verkocht en ook de vraag naar AJS-zijspannen was nauwelijks bij te benen. Het beginkapitaal van ₤ 1.000 was in 1914 al gestegen naar ₤ 50.000. Om geld voor nieuwe ontwikkelingen te vergaren was het nu een "Public Company" geworden met de naam "A.J. Stevens & Co. (1914) Limited". De directie werd uitgebreid met E. E. Lamb en E. L. Morcom. AJS begon aan een mooie toekomst. De [[Eerste Wereldoorlog]] gooide echter roet in het eten.
====Eerste wereldoorlog====
Er werd oorlogsproductie gedraaid, maar desondanks werden bestaande modellen verbeterd en nieuwe ontwikkeld. Er was echter schaarste aan materialen waardoor het model B tot na de oorlog uit productie ging. Ook werd de benzine schaars en dus duur. Op de testbanken draaiden de motoren nu op stadsgas. Op gezag van het Ministerie van Munitie moest men vanaf november 1916 munitie produceren. AJS kreeg echter, via het Britse Ministerie van Oorlog, een order voor 1100 militaire motorfietsen voor het [[Rusland|Russische]] leger. Ook [[BSA (bedrijf)|BSA]], [[Norton (motorfiets)|Norton]] en [[Sunbeam (motorfiets)|Sunbeam]] kregen een deel van deze order. Zo werd het Model D tijdens de eerste wereldoorlog alsnog gebouwd. Deze order hield AJS bezig tot het verbod op de bouw van motorfietsen in januari 1919 werd opgeheven.
=====Graiseley Hill Works=====
Vlak voor het uitbreken van de oorlog stonden er echter nog maar drie modellen in de catalogus: het [[Matchless Model 7|Model 7]] met 765cc-[[JAP]]-V-twin, het [[Matchless Model 8B|Model 8B]], een [[zijspantrekker]] met 996cc-[[Motosacoche|MAG]]-V-twin en het [[Matchless Model 8B/2|Model 8B/2]], identiek maar met uitwisselbare wielen. Charlie ontwikkelde intussen enkele interessante racers, die - ook vanwege de oorlog - zelden of nooit tot inzet zouden komen. De eerste uit 1914 was een 995cc-V-twin met acht [[kopklepmotor|kopkleppen]], die paarsgewijs bediend werden door een [[stoterstang]]. De machine was bedoeld voor recordpogingen op [[Brooklands (circuit)|Brooklands]]. De tweede uit 1915 was de Matchless TT, een 496cc-V-twin met drieversnellingsbak voor de [[Isle of Man TT 1915|TT van 1915]], die nooit plaatsvond. Harry werkte ook mee aan deze machine. In 1916 bouwde Harry Collier het eerste [[Matchless Model H Flat Twin|Model H]], met een eigen, [[langsgeplaatste motor|langsgeplaatste]] 732cc-[[boxermotor]], waarbij de bovenste framebuis was vervangen door een cilinder die als tank dienst deed en 9 liter benzine kon bevatten.
In 1915 had het bedrijf Graiseley Hill House gekocht, een groot landhuis met voldoende grond om een fabriek te bouwen. In 1917 vond de verhuizing plaats.
====Eerste Wereldoorlog====
Matchless kreeg echter geen regeringsopdracht om motorfietsen te bouwen voor de legers van [[Groot-Brittannië]], [[Rusland]], [[België]] en [[Frankrijk]]. In plaats daarvan werden [[munitie]] en vliegtuigonderdelen geproduceerd, maar daarnaast toch ook een flinke serie met eigen, Matchless V-twins van 731-, 908,- en 993 cc, die allemaal als [[zijspantrekker]] in de markt werden gezet. Toch werden er een aantal machines als militair model gebouwd, getuige ook de letters "WD" ([[Ministerie van Defensie (Verenigd Koninkrijk)|War Department]]) in het [[carter (motortechniek)|carter]] van het [[Matchless War Model|War Model ]] uit 1918. Na de oorlog kreeg dit model de toevoeging "Victory" en werd het aan particulieren verkocht. Het had alle kenmerken van het Model 8B, maar kon geleverd worden met een [[remband]] in het voorwiel.
====Afbeeldingen jaren tien====
<gallery widths="200230" heights="200230" float:right>
Afbeelding:Former AJS-Stevens Works - Retreat Street - geograph.org.uk - 1485183.jpg|De oude fabriek aan Retreat Street in 2009
Afbeelding: Matchless 2-speed 1000 cc 1913.jpg | Matchless-[[JAP]] 2-speed [[zijspantrekker]] ([[Matchless Model 7|Model 7 8 HP Twin]]) uit 1912. De machine had dubbele [[Aandrijfriem|riemaandrijving]] naar het achterwiel, enerzijds om het [[vermogen (natuurkunde)|vermogen]] aan te kunnen, anderzijds vanwege het gewicht van het [[zijspan]]. De twee stangetjes naar het achterwiel zijn voor de [[trommelrem]] (boven) en de twee[[naafversnelling|versnellingsnaaf]] (onder). Het zijspanwiel werkte als [[zwenkwiel]], maar kon door minder ervaren zijspanrijders ook vastgezet worden.
Afbeelding: AJS zijspanfabriek.jpg|De zijspanfabriek in Lower Walsall Street in Wolverhampton was eigendom van AJS, maar droeg de naam van oprichter Charles William Hayward
Afbeelding: Matchless War Model 1000 cc 1918.jpg|Het [[Matchless War Model|War Model]] uit 1918 was gebaseerd op het Model 8B uit 1914 en dat had al [[kettingaandrijving]] en een [[trommelrem]] achter. Het War Model kreeg ook een een [[remband]] in het voorwiel. Het grootste verschil met het Model H was het ontbreken van achtervering.
Afbeelding: AJS logo 1928 K7 7.jpg|Vanaf 1914 heette het bedrijf A.J. Stevens & Co. (1914) Ltd.
Afbeelding: Matchless Type H 1000 cc 1919.jpg|Matchless-JAP [[Matchless Model H|Model H]] uit 1919, een robuuste, luxe [[Zijspan|zijspancombinatie]] met voet[[koppeling (aandrijving)|koppeling]], drie[[versnellingsbak]], voor- en achtervering, elektrische verlichting, geveerd [[zijspan]] met windscherm voor de passagier, beenschilden en onderling uitwisselbare wielen.
Afbeelding: AJS_D_1.jpg | De AJS Model D uit 1915 heeft het "AJS Scientific Frame", dat uitsluitend uit rechte buizen bestond
</gallery>
===Jaren twintig===
In 1920 presenteerde Harry Stevens een nieuw 350cc-model met een 10 pk [[kopklepmotor]] met de bedoeling het TT-succes uit 1914 te herhalen. Er waren nu ook [[trommelrem]]men toegepast en een [[kettingaandrijving|ketting]] voor de [[primaire aandrijving]]. [[Cyril Williams]] won er de eerste naoorlogse Junior TT in 1920 mee, ondanks het feit dat hij de motor bijna vier mijlen (6½ kilometer) moest duwen. In 1921 waren de eerste vier plaatsen voor AJS. [[Howard R. Davies]] werd tweede, maar won later op dezelfde machine de Senior TT (tot 500cc). Dit was de eerste keer dat een 350cc-machine de Senior TT wist te winnen. In 1922 won de lokale held [[Manxman]] [[Tom Sheard]] de Junior TT met AJS, G. Grinton, eveneens met AJS, werd tweede. De machine uit 1922 zou bekend worden als de "Big Port" dankzij de grote uitlaatpoort. Deze 350cc kopklepper zou in de komende jaren doorontwikkeld worden en in de [[1920-1929|jaren twintig]] zowel voor racers als sportieve toerrijders (hij was voor "klanten" te koop vanaf 1923) een populaire machine blijven. In de jaren twintig werden met veel succes machines doorontwikkeld en nieuwe geïntroduceerd, zoals de eerste modellen met [[bovenliggende nokkenas]]en in 1927. De modellen kregen een eigen modelnaam, maar ook een letter om het bouwjaar aan te duiden: E voor 1924, F voor 1925 enz. Men produceerde in die tijd modellen van 250- tot 1.000cc. Ook leverde men twaalf verschillende [[zijspan]]nen van de inmiddels overgenomen Hayward zijspanfabriek. In 1927 schakelde men voor wat betreft de racemotoren over van de [[stoterstang]]enmotoren op [[kettingaandrijving|kettingaangedreven]] [[bovenliggende nokkenas]]sen: de 350cc K7 en de 500cc K10. In 1928 werden deze machines opgevolgd door de M7 en M10. [[Wal Handley]] werd in 1929 tweede in de Junior TT. 1929 Was door de [[Beurskrach van 1929|grote beurskrach]] ook een slecht jaar voor AJS. In februari ging [[Clyno]] failliet. AJS had auto[[carrosserie]]ën voor dit bedrijf gemaakt. Om de productielijn gaande te houden besloot men zelf [[auto]]'s te gaan maken.
In de [[1920-1929|jaren twintig]] borduurde Matchless zoals alle merken nog een tijd voort op de modellen die voor de [[Eerste Wereldoorlog]] ontwikkeld waren. Charlie, Harry en hun veel jongere broer [[Bert Collier|Bert]] kregen steeds meer verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van de modellen. Het racen behoorde voor Charlie en Harry tot het verleden, zij hadden in 1914 hun laatste TT gereden. Tot 1923 concentreerden ze zich op zware [[zijspantrekker]]s met V-twins van [[JAP]] en [[Motosacoche|MAG]]. Er werd wel nog steeds gepoogd om racers voor de TT van Man met eigen motorblokken te bouwen. Voor de [[Isle_of_Man_TT_1923#Junior_TT|Junior TT van 1923]] werden 350cc-machines gebouwd met door een [[koningsas]] aangedreven kopkleppen, maar geen van hen haalde de finish. Het Model H werd doorontwikkeld en kreeg in 1920 een automatische kleplichter die was gekoppeld aan de [[kickstarter (pedaal)|kickstarter]], een [[primaire aandrijving]] met een "Coventry Silent Chain" en een in eigen huis ontwikkde cilindervormige drie[[versnellingsbak]]. Tijdens de Olympia Show eind 1922 stelde Matchless een groot aantal nieuwe modellen voor 1923 voor. Het 8HP-model had een 976cc-JAP-V-twin [[zijklepmotor]] met "[[Mengsmering|Total loss]]"-handsmering, [[Brown & Barlow|B&B]]-[[carburateur]], een kettingaangedreven ontstekingsmagneet, [[snelheidsmeter]], koppeling en drieversnellingsbak en kostte 115 [[Pond sterling|Pond]]. Er waren niet minder dan acht zijspancombinaties leverbaar, variërend van licht en sportief tot zwaar en luxe toermodellen met ruit en overkapping. Omdat het project met de koningsasmotoren niet tot de gewenste resultaten leidde, kwamen er in 1923 twee 350cc-eencilinders met [[Blackburne (motorfiets)|Blackburne]]-motor en [[Sturmey-Archer]]-versnellingsbak. Er kwam zelfs een [[cyclecar]]: Het [[Matchless Model K]] met tweecilinder [[boxermotor|boxer]]-[[kopklepmotor]]. In 1926 verschenen doorontwikkelde versies van de 350cc-modellen: het 350cc-Model L4 en het 500cc-Model L/S, maar ook een 250cc-zijklep-eencilinder, het Model R. Het werd geleverd in bruin/crème maar was ook het eerste model dat in zwart met gouden biezen verkocht werd. In dat jaar overleed Henry Herbert Collier en kwam de hele verantwoordelijkheid bij Harry (42), Charlie (41) en Bert (19) te liggen. In 1928 werd het bedrijf een [[Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid|Besloten Vennootschap]] (Limited Company). Voor de zijspannen werd een aparte fabriek gebouwd aan Mast Pond Wharf bij de [[Woolwich Ferry]]. Aan het einde van de jaren twintig gingen Harry en Charlie weer eigen V-twins bouwen.
====Overname van Hayward====
In 1920 nam AJS de zijspanfabriek Hayward over, hoewel de firmanaam C. W. Hayward bleef. De zijspanafdeling was aanvankelijk gevestigd in de voormalige [[Briton]]-autofabriek in Stewart Street. Toen Briton - intussen in Lower Walsall Street gevestigd - failliet ging nam Hayward ook dit pand over. Tot de kleine auto's rond 1927 op de markt kwamen liep de zijspan-verkoop uitstekend. In 1928 verliet Hayward het bedrijf, maar de zijspannen bleven zijn naam dragen. Joe Stevens Jr. werd directeur van de zijspanfabriek.
====AJS auto's====
Al in 1923 was een [[prototype]] van een AJS auto met een [[Meadows (auto)|Meadows]] motor gemaakt, die echter nooit in productie ging. In de zomer van 1927 sloot AJS een contract met [[Clyno]] voor de productie van [[carrosserie]]ën. Dit was precies op het moment dat de motorverkopen waren ingestort. Toen Clyno echter de concurrentie aanging met de [[Morris (automerk)|Morris]] Minor en de [[Austin Seven]] ging het mis. De Clyno Century gaf het merk een slechte naam en kreeg zelfs de bijnaam "Cemetry" (kerkhof). Clyno ging in 1929 failliet. Dat kwam hard aan bij AJS: de motorfietsen en de radio's verkochten ook al slecht. Arthur G. Booth (bijgenaamd 'The General" en ontwerper van de Clyno Nine-auto) ontwierp de kleine AJS Nine-auto die werd voorzien van een [[Coventry Climax]] viercilinder motor. De auto's waren vrij duur, een tweezitter kostte £ 210 en een [[sedan (autotype)|sedan]] zelfs £ 320. Er werden ongeveer 3.300 van deze auto's gemaakt.
====AJS radio's====
=====AJS Wireless and Scientific Instruments=====
Harry Stevens was al voor de [[Eerste Wereldoorlog]] een enthousiast radioamateur. Tijdens de oorlog moest hij zijn apparatuur inleveren, maar hij bouwde zijn eigen apparatuur waarmee hij met zijn broer Joe Jr. (aan het andere einde van de straat) communiceerde. In 1922, toen de eerste radiostations waren opgezet en de [[British Broadcasting Corporation|BBC]] was opgericht, wist hij de rest van de directie ervan te overtuigen dat radio's een grote toekomst hadden. Op 27 april 1922 werd er vanuit de AJS-fabriek een concert en radio-demonstratie gegeven. In Lower Walsall Street werden gebouwen bijgebouwd voor de radioproductie. In 1923 werden de eerste radio's geleverd. Men produceerde vele modellen, waaronder ook radiomeubels en koptelefoons. Omdat de radio-verkopen seizoensgebonden waren produceerde men ook een straalkacheltje dat men achterover kon kantelen om er een kooktoestel van te maken. Alle AJS producten waren gericht op de top van de markt. Het duurste model kostte aanvankelijk £ 75, veel meer dan een AJS motorfiets. Rond 1925 liep de verkoop goed, met tien modellen tussen £ 14 en £ 50. De productie werd uitgebreid en men verhuisde naar een fabriek in Stewart Street. De ontwikkelingen ging echter heel snel, en AJS had moeite om deze bij te houden, te meer omdat de motorfiets- en autoverkopen uitstekend liepen. Rond 1926 begonnen de prijzen van radio's te dalen en AJS moest overschakelen op massaproductie. Er werden vooral vrouwen voor dit werk gebruikt, omdat men ervan uitging dat ze preciezer werkten dan mannen. De droom van Harry Stevens zou echter niet bewaarheid worden. De recessie kwam er aan, en Stevens produceerde geen radio's voor het lichtnet, maar alleen batterij-apparaten. Er zouden grote investeringen nodig zijn om de concurrentie het hoofd te bieden. In 1928 werd de radiofabriek verkocht aan de Symphony Gramophone and Radio Company.
====AJS bussen====
De eerste AJS bus, de "Pilot" met [[Meadows (auto)|Meadows]] motor, werd in februari 1929 geproduceerd, toen het carrossie-contract met [[Clyno]] werd beëindigd. Met een enkele uitzondering werd de productie van buscarrosserieën uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven. In 1930 werd het Pilot-chassis aangepast aan de nieuwe Road Traffic Act, een wet die onder andere minimum ruimte tussen de stoelen voorschreef. Er volgden nog twee modellen, de "Commodore", voorzien van een [[Coventry Climax]] motor en de "Admiral", maar toen AJS in 1931 failliet ging eindigde uiteraard ook de productie van bussen. Er waren er toen iets meer dan 200 gebouwd.
====Afbeeldingen jaren twintig====
<gallery widths="200230" heights="230">
Afbeelding: AJS Model D zijspancombinatie 1920.jpg|AJS Model D zijspancombinatie uit 1915
Afbeelding: Matchless 1920 Hcombination 5.jpg|Matchless-JAP Model H uit 1920 met een door Matchless zelf gebouwde sloep. De [[trommelrem]] in het voorwiel was toen nog een zeldzaamheid, maar voor deze zware combinatie zeker geen overbodige luxe.
Afbeelding: AJS Graiseley Hill.jpg | The Graiseley Hill Works in 1922
Afbeelding: 1920 Matchless-MAG Model H 1000 cc ioe.jpg|Het Model H werd in 1920 ook met Zwitserse [[Motosacoche|MAG]]-[[kop/zijklepmotor]] geleverd.
Afbeelding: 1921AJS MatchlessRadio logoAdvertentie.jpg |De logo'sAdvertentie bevatten invoor de jarenAJS twintig"wireless somsreceiver" deuit modelaanduiding, zoals het Model H...1923
Afbeelding: 1923AJS Matchless Model K logo192X.jpg |...en deAJS [[cyclecar]]G6 K."Big Port" uit 1926
Afbeelding: 1923AJS MatchlessK7 Model350 Kcc 1928.jpg |In 1923Een verscheenbijzonder hetmooie [[Matchless350 Modelcc K|ModelAJS K]],K7 datuit geen lang leven beschoren was.1928
Afbeelding: 1926 Matchless Model L4 350.jpg|In 1923 verscheen het [[Matchless Model L/2|Model L/2]] met 350cc-[[Blackburne (motorfiets)|Blackburne]]-[[zijklepmotor]]. Dit is de opvolger [[Matchless Model L/4|Model L/4]] uit 1926.
Afbeelding: 1926 Matchless Model LS 500.jpg|Ook een doorontwikkeling van het Model L/2: het 500cc-[[Matchless Model L/S|Model L/S]] uit 1926.
Afbeelding: 1927 Matchless T3 500 cc.jpg|De [[Matchless Model T/3]] 500cc-zijklepper uit 1927 kreeg al een [[zadeltank]].
Afbeelding: 1927 Matchless logo.jpg||Het vereenvoudigde logo uit 1927.
</gallery>
===Jaren dertig===
====Overname auto's door Crossley Motors====
De eerste AJS auto werd in november 1930 gepresenteerd in drie versies en werd aanvankelijk goed verkocht maar was aan de dure kant. Daarom ging men in 1931 zelf motorblokken produceren. Eind 1931 sloeg de depressie ook bij de AJS autotak toe. In 1932 werd het ontwerp verkocht aan [[Crossley Motors|Willys-Overland Crossley Ltd. of Heaton Chapel]]. Deze firma produceerde de auto verder als "New AJS Nine".
====Overname zijspannen door Diamond====
In 1930 veranderde de naam van de zijspannen in "Graiseley", naar de AJS-fabriek. Met het faillissement van AJS in 1931 eindigde ook de productie van zijspannen. De merknaam Graiseley werd door [[Diamond (Wolverhampton)|Diamond]] in Sedgley Street overgenomen. Deze firma gebruikte de naam voor hun zijspannen, trailers en caravanchassis.
{| {{Galerij rechts groot}}
| {{Galerijbestand groot|1935 AJS Model 35-2.jpg|Het begin van de [[Badge-engineering]]: Het [[AJS Model 35/2|AJS Model 2]] was identiek aan...}}
| {{Galerijbestand groot|1936 Matchles Model 36-X4.jpg|...het [[Matchless Model X]]}}
|}
====Overname motorfietsen door Matchless====
===Jaren dertig===
[[Jimmie Guthrie]] won de Lightweight TT (tot 250cc) in 1930. Ook in de eerste jaren dertig bleven de verkopen van motorfietsen laag, maar AJS presenteerde in 1931 toch vijf nieuwe modellen, waaronder de AJS S3 [[toermotorfiets|toermotor]]. Deze had een [[langsgeplaatste motor|langsgeplaatste]] 496cc [[V-twin]] met [[aandrijfas|asaandrijving]]. Er was veel geld voor de ontwikkeling in gestoken. Bovendien was de motorfiets erg luxe uitgevoerd en daardoor (te) duur. Aan het eind van dat jaar was er een verlies van bijna ₤ 90.000 geleden. Een faillissement stond voor de deur. In 1931 werd de motorfietsentak van AJS door de gebroeders [[Harry Collier|Harry]] en [[Charlie Collier]] overgenomen en naar [[Plumstead (Londen)|Plumstead]] verplaatst, waar ook hun eigen merk [[Matchless]] gebouwd werd. De bedrijfsnaam werd in 1937 "Amalgamated Motor Cycles Ltd". Voor de racemotoren bleef men echter de naam AJS gebruiken, vanwege de grote naam die het merk in het verleden had opgebouwd. In 1935 presenteerde men op de Olympia Show al een [[AJS V4|500cc OHC V4]], die bestemd was voor de openbare weg, maar nooit in productie kwam. In 1936 reed [[Harold Daniell]] een versie van deze machine voorzien van een [[compressor (gas)|compressor]] in de Senior TT. In augustus 1937 kochten de Colliers ook het merk [[Sunbeam (motorfiets)|Sunbeam]] en in 1938 werd de naam "Amalgamated Motor Cycles" veranderd in "[[Associated Motor Cycles|Associated Motor Cycles Ltd]]". Matchless- en AJS-modellen werden grotendeels identiek (zie ook [[Badge engineering]]). In 1939 verscheen een [[vloeistofkoeling|watergekoelde]] versie van de [[AJS V4|AJS V4 wegracer]] met compressor om de strijd aan te gaan met de dominerende [[BMW RS500|Compressor BMW's]]. De V4 rondde als eerste het circuit van [[Ulster]] met een gemiddelde snelheid van meer dan 100 mph (160 km/u). Het aanbreken van de [[Tweede Wereldoorlog]] betekende het voorlopige einde van de race-aspiraties van AJS. Na de oorlog werden compressormotoren al snel verboden.
De [[1930-1939|jaren dertig]] begonnen eigenlijk op donderdag [[24 oktober]] [[1929]], de dag van de [[beurskrach van 1929|beurskrach]]. Uitgerekend een paar weken later presenteerde Charlie Collier zijn nieuwe, tamelijk spectaculaire 18º-[[V-twin]], de 400cc-[[Matchless Silver Arrow]]. Een mooie, moderne en luxueuze maar ook dure machine, waarvan de verkoopaantallen al in 1930 erg tegenvielen. De jonge Bert Collier begon meteen met de ontwikkeling van een zwaarder model, de viercilinder [[Matchless Silver Hawk]]. Deze beide dure modellen waren in 1935 alweer verdwenen en toen verschenen een aantal tussenmodellen: het 250cc-[[Matchless Model 35/F4]] als voorloper op de [[Matchless Model G2-serie]], het 350cc-[[Matchless Model 35/D3]] als voorloper op de [[Matchless Model G3-serie]], de 500cc-modellen [[Matchless Model 35/D80|Matchless Model 35/D80 en 35/D90]] als voorlopers op de [[Matchless Model G80-serie]] en het 600cc-[[Matchless Model 35/C]] als [[zijspantrekker]]. Zijspanrijders en toerrijders konden ook gebruikmaken van de zware 1.000cc-V-twins van de [[Matchless Model X-serie|Model X-serie]]. Met deze serie begon ook de [[badge-engineering]]. Vanaf 1933 werd het 1.000cc-[[AJS Model R2]] uit de handel genomen en vervangen door het [[Matchless Model 33/X3]], dat in de [[AJS]]-uitvoering [[AJS Model 33/2]] ging heten. In 1936 verdwenen nog eens vijf van de zeventien modellen, maar dat was te wijten aan het verdwijnen van de "De Luxe"-versies. In plaats daarvan konden klanten hun machines aankleden met artikelen uit een vrij uitgebreide accessoirecatalogus.
====Overname van AJS====
====Stevens Brothers Ltd. en Ajax====
De [[Beurskrach van 1929]] raakte de hele Britse industrie hard. Een aantal motorfietsmerken kwam hierdoor in grote problemen, waaronder [[AJS]]. Dat was in de jaren twintig sterk gegroeid en had haar productie uitgebreid met eigen [[zijspan]]nen, [[auto]]'s, [[autobus]]sen en zelfs [[radio]]'s. Het had ook net een duur en luxueus 500cc-model ontwikkeld, de [[AJS S3]], dat in de crisisjaren vrijwel onverkoopbaar zou zijn. Naast de S3 werden in 1931 nog vier nieuwe modellen gelanceerd, maar het bedrijf leed een verlies van 90.000 [[pond sterling|pond]]. De Colliers kochten de motorfietstak van AJS in 1931. Een tijdje behield AJS zijn eigen modellen, maar vanaf ca. 1935 werd [[badge-engineering]] toegepast en na de [[Tweede Wereldoorlog]] werden de meeste AJS- en Matchless-modellen vrijwel identiek. Dat werkte ook door in de modelnummering, waarin eerst het jaar en daarna het type werden vermeld. Een van de uitzonderingen waren de [[AJS Model 35/10]] en de [[AJS Model 35/7]], echte AJS-ontwerpen<ref>[[AJS]] kon niet zonder toestemming van Matchless motorfietsen ontwikkelen, maar bij de modellen 7 en 10 gebeurde dat dan ook in het geniep door AJS-coureur [[George Rowley]]. Die had een [[AJS R7]]-350cc-kopklepper omgebouwd voor deelname aan de [[International Six Days Trial]] in Italië. De terugreis werd echter vertraagd en de transporteur rekende daarvoor 10 [[pond sterling|pond]] extra. Matchless dacht dat de machine nog in Europa stond, wachtend op de betaling, maar Rowley had het geld stiekem zelf betaald en was al begonnen haar om te bouwen voor de races op [[Brooklands (circuit)|Brooklands]]. Matchless had haar eigen én de AJS-machines echter teruggetrokken uit alle raceactiviteiten en nadat Rowley op Brooklands vijfde werd in de 350c-race en zevende in de 500cc-race verwachtte hij te worden ontslagen. De broers Collier waren aanvankelijk ook woedend, maar ze draaiden bij door de goede resultaten van Rowley en besloten weer te beginnen met racen.</ref> met een [[kopklepmotor]] die Matchless nog niet kon leveren en de voorloper van de beroemde [[AJS 7R|AJS Boy Racer]]. Harry en Bert Collier stortten zich ook weer op de eencilinder en zo ontstond een flinke serie Matchless- en AJS-modellen van 250-, 350-, en 500 cc, waaronder in 1936 de 350cc-[[Matchless Model 36/G3|Matchless G3]] en in 1938 de [[AJS Silver Streak]] / [[Matchless G90|Matchless Model G90 Super Clubman]], allemaal met kopklepmotor. Het AJS-Matchless samenwerkingsverband kreeg in 1937 de naam "Amalgamated Motor Cycles".
====Overname=Terug vannaar SunbeamRetreat Street=====
De fabriek in Retreat Street was na de overname door Matchless nog in het bezit van de gebroeders Stevens. De Stevens Screw Company was namelijk de straat overgestoken en had de oude AJS-fabriek overgenomen. In mei 1932 begonnen George, Jack, Harry, Joe jr. en jongste broer William (Billy) met een groep onbetaalde vrijwilligers hier opnieuw te produceren. Het eerste product was een driewielige bestelauto, de 'Stevens Light Commercial Vehicle', die een motorfiets [[voorvork]] had. Onder de naam '''Ajax''' werden ook motorblokken gemaakt voor [[OK Supreme|E. C. Humphries]] van OK Supreme en voor [[AJW]]. Joe jr. en Jack verlieten het nieuwe bedrijfje echter al snel, want men kon er geen vijf directeuren mee onderhouden. In 1934 ging men opnieuw motorfietsen produceren. Er waren nog wat AJS-onderdelen en machines door Matchless achtergelaten, maar de naam AJS mocht niet meer gebruikt worden. Harry ontwikkelde een 250 cc [[kopklepper]]. Deze werd verkocht als Stevens D.S. 1 en Stevens U.S. 2. Er werd geproduceerd in kleine series: de bestelauto's in series van 6 en de motorfietsen in series van 12. Men moest eerst een serie verkocht hebben om geld te hebben voor de productie van de volgende serie. In ongeveer vier jaar werden 1.000 machines geproduceerd.
In augustus 1937 nam Amalgamated Motor Cycles de zieltogende [[Sunbeam (motorfiets)|motorfietstak van Sunbeam]] over. Wellicht had men gehoopt hier de complete fabriek inclusief de productielijnen over te nemen. De motorfietsentak van Sunbeam was echter al jaren eigendom van het chemieconcern [[ICI|Imperial Chemical Industries]] (ICI), dat weinig interesse in de motorfietsproductie had en niet geïnvesteerd had in zaken als massaproductie en modelontwikkeling. De productiemachines waren zo verouderd en versleten dat ze totaal onbruikbaar waren. Men besloot ook de hele productie van Sunbeam over te plaatsen naar Plumstead. AMC kocht feitelijk vooral de goede naam, de bouwtekeningen en het dealernetwerk van Sunbeam. Men ontwikkelde meteen kopklepmotoren voor Sunbeam.
====Associated Motor Cycles====
{{Zie hoofdartikel|Associated Motor Cycles}}
In 1931 werd het bijna failliete merk [[AJS]] van de gebroeders Stevens in [[Wolverhampton]] overgenomen door de gebroeders Collier. AJS was daardoor helemaal opgesplitst: de autotak van het bedrijf ging naar [[Crossley Motors]], de [[zijspan]]fabricage naar Diamond en de motorfietsen naar Matchless. Voor de motorfietsen bleef men echter de naam AJS gebruiken, vanwege de grote naam die het merk in het verleden had opgebouwd. In 1937 kreeg de combinatie van bedrijven een eigen naam: "Amalgamated Motor Cycles" en in 1938, naar de aankoop van [[Sunbeam (motorfiets)|Sunbeam]], werd dat [[Associated Motor Cycles]], dat bestond uit AJS Motorcycles Ltd., Matchless Motorcycle Company (Colliers) Ltd., Sunbeam Bicycles Ltd. en Sunbeam Motor Cycles Ltd.
====Mobilisatie en Tweede Wereldoorlog====
Tijdens de [[mobilisatie]] in 1939 ontwikkelde Matchless de 350cc-militaire motorfiets [[Matchless_Model_G3-serie#Matchless_WG3/L,_G3/L_en_G3|Matchless WG3/L]]. Die machine, gebaseerd op het [[Matchless_Model_G3-serie#Model_38/G3_en_39/G3_(Clubman),_Model_38/G3C_en_39/G3C_(Clubman_Special)|Model 39/G3]], deed nog in hetzelfde jaar dienst in Noord-Frankrijk. Aan het begin van de [[Tweede Wereldoorlog]] verloren de Britten veel materiaal, waaronder legermotorfietsen, bij de [[Operatie Dynamo]], de terugtrekking na de [[Slag om Duinkerke (1940)|Slag om Duinkerke]], eind mei/begin juni 1940. AMC kreeg de vraag motorfietsen te bouwen om het verlies te compenseren, en bouwde op basis van de WG3/L de [[Matchless G3/L]], waarbij de "L" stond voor "Lightweight". De machine was 25 kg lichter dan het origineel en was voorzien van de nieuwe [[Teledraulic]]-[[telescoopvork]]. De opdracht ging echter naar [[Triumph (motorfiets)|Triumph]] met haar [[Triumph 3TW]]. De Triumph-fabriek ging echter grotendeels verloren tijdens het [[bombardement op Coventry]] eind 1940, waardoor AMC alsnog ca. 80.000 G3/L's aan het leger mocht leveren. Twee van de drie gebroeders Collier overleden tijdens de oorlog. De jongste, Bert, kwam om bij een motorongeluk in oktober 1942 en de oudste, Harry, overleed in mei 1944 aan een ziekte.
=====Verkoop van Sunbeam=====
Er waren bij AMC maar weinig Sunbeam-motorfietsen gebouwd. AMC had meer belangstelling voor de fietsafdeling van Sunbeam en de motorfietstak werd in 1943 doorverkocht aan de [[BSA (bedrijf)|BSA-groep]]. Wel werden er na de oorlog nog fietsen voor AMC geproduceerd, als behoud van werkgelegenheid voor de BSA-werknemers in [[Birmingham (Verenigd Koninkrijk)|Birmingham]].
====Afbeeldingen jaren dertig====
<gallery widths="200230" heights="200230">
Afbeelding: AJS 9 HP 1930 schräg.JPG|AJS Nine
Afbeelding: 1930 Matchless Silver Arrow.jpg|[[Matchless Silver Arrow]] (400 cc) uit 1930
Afbeelding: AJS auto advertentie.jpg | Folder voor de AJS Twelve uit 1932. De productie vond plaats bij [[Crossley Motors]]
Afbeelding: 1931 Matchless Silver Hawk.jpg|[[Matchless Silver Hawk]] (600 cc) uit 1931
Afbeelding: 1931AJS MatchlessS3 SilverV-twin Hawk badge1933.jpgJPG |De[[AJS SilverModel HawkS3|AJS kreegS3]] vooruit het1933 eerstmet deeen gestileerdelangsgeplaatste "M"V-twin op de tankmotor.
Afbeelding: AJS_S3_riders_view.jpg |AJS S3: Te veel luxe voor de crisistijd
Afbeelding: Matchless seen at the Finnish Motorcycle Museum in Lahti (6180982611).jpg|[[Matchless Model 35/D80]] uit 1935
Afbeelding: 1936AJS Matchless38 2GM26 350 cc 1938.jpg|[[MatchlessAJS Model 3638/G2M De Luxe]]26 (250350 cc) uit 19361938
Afbeelding: Matchless Model X (990 cc --v-twin--) zijspancombinatie uit 1936.jpg|[[Matchless Model 36/X4]] uit 1936
Afbeelding: 1938 Matchless Badge.jpg|Eind [[1930-1939|jaren dertig]] kreeg de Matchless "M" kleine vleugeltjes
Afbeelding: 1938 Matchles 2GM Clubman de Luxe.jpg|[[Matchless Model 38/G2M De Luxe]] uit 1938
Afbeelding: Matchless G2M 250cc Clubman (1939) - 15621255558.jpg|[[Matchless Model 39/G2M De Luxe]] (250 cc) uit 1939
Afbeelding: Matchless G90 Super Clubman 500 cc 1939.jpg|[[Matchless G90|Matchless G90 Super Clubman]] (500 cc) uit 1939
Afbeelding: 1939 Matchless G3L 01.jpg|De [[Matchless G3]] (350 cc) uit 1939 had nog een [[parallellogramvork]]
Afbeelding: A motorcycle despatch rider delivers a message to the signals office of 1st Border Regiment at Orchies, France, 13 October 1939. O129.jpg|De Matchless WG3/L, hier in oktober 1939 onder een [[motorordonnans|ordonnans]] van het 1st Border Regiment in [[Orchies]] (Noord-[[Frankrijk]]).
</gallery>
===Jaren veertig===
====Stevens Brothers Ltd.====
Charlie leidde het bedrijf alleen verder na de dood van zijn broers, maar in elk geval was voor de ontwikkeling van de race-motorfietsen [[Joe Craig]] overgekomen van [[Norton (motorfiets)|Norton]] en [[Harry Hatch|Ike Hatch]] van [[Brough Superior]]. Net als na de [[Eerste Wereldoorlog]] borduurden veel merken ook na de Tweede Wereldoorlog eerst door op vooroorlogse modellen, maar Charlie Collier deed dat niet. Net voor de oorlog was de [[Teledraulic]] hydraulisch gedempte [[telescoopvork]] ontwikkeld en die werd op de eerste na-oorlogse modellen meteen toegepast. Men kon de productie van de [[Matchless Model G3-serie|G3-modellen]] in burgeruitvoering meteen voortzetten en ook de eerste exemplaren van de 500cc-[[Matchless G80]] rolden in augustus 1945 al uit de fabriek. In 1948 begon de levering van een 500cc-[[paralleltwin]], de [[Matchless G9]]. Dit model was het antwoord op de [[Triumph Speed Twin]] en de [[BSA A7]], maar had al twee hyraulisch gedempte veerelementen op de [[swingarm]]-achtervering. Dat was een groot voordeel, zeker in combinatie met de Teledraulic-voorvork. De [[BSA (bedrijf)|BSA]] had nog helemaal geen achtervering en de Triumph alleen de zeer eenvoudige en slecht werkende [[Triumph sprung hub]] verende achternaaf. De G9 ("Super Clubman") werd ook als [[AJS Model 20]] ("Spring Twin") verkocht en was slechts enkele jaren het Britse topmodel. Begin [[1950-1959|jaren vijftig]] brachten zowel Triumph als BSA 650cc-modellen uit.
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] werden bij het bedrijf Stevens Brothers vliegtuigonderdelen gemaakt. Het bedrijf bestond tot 1956, toen Jack overleed. Stevens Screw Company sloot pas in 1992 de poorten.
====Overname van Francis-Barnett====
In [[1947]] trad [[Francis-Barnett]] uit Birmingham toe tot het [[Associated Motor Cycles|AMC-concern]]. Aanvankelijk werkte Francis-Barnett tamelijk onafhankelijk binnen AMC, maar na de overname van [[Norton (motorfiets)|Norton]] en [[James (motorfiets)|James]] in [[1951]] ontstond een samenwerking tussen James en Francis-Barnett. Men gebruikte nu door AMC ontwikkelde 175-, 199-, 249- en wat later ook 150cc-tweetaktmotoren, waarmee [[tweetaktmotor|tweetaktfabrikant]] [[Villiers (motorfiets)|Villiers]] enkele grote klanten verloor.
====Afbeeldingen jaren veertigAJS====
=====Eencilinders=====
<gallery widths="200" heights="200">
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] kreeg Matchless de opdracht om nieuwe motorfietsen te leveren om de verliezen van de [[Slag om Duinkerke (1940)|Slag bij Duinkerke]] te compenseren. Daarom werd uit de vooroorlogse Matchless G3 het model G3/L Lightweight geproduceerd.
Afbeelding: 1940 Matchless G3.jpg|[[Matchless G3]] (350 cc), ca. 1940. De machine is al bijzonder sober uitgevoerd omdat veel materialen, zoals [[chroom (element)|chroom]], voor de oorlogsproductie gebruikt werden.
Afbeelding: Matchless WG3L 350.jpg|De militaire [[Matchless G3/L]] kreeg een hydraulisch gedempte [[Teledraulic]]-[[telescoopvork]].
======Model 16======
Afbeelding: 1946 Matchless G80 500 cc.jpg|[[Matchless G80L]] (500 cc) uit 1946
Vanaf 1945 werd de [[Matchless G3/L]] ook als [[AJS Model 16M]] verkocht. Het was een 350 cc [[OHC]] motor die erg economisch was, een belangrijk verkoopargument toen de benzinedistributie nog niet ten einde was. De machines hadden toen nog geen achtervering, maar wel de nieuwe [[teledraulic]] [[telescoopvork]]. Het verschil met de Matchless bestond alleen uit de plaats van de [[dynamo]]: Bij de Matchless G3/L achter de [[cilinder (motor)|cilinder]], bij de AJS Model 16 aan de voorkant.
</gallery>
======Model 18======
In hetzelfde jaar verscheen de [[AJS Model 18]] ([[Matchless G80]]). Tot diep in de [[1960-1969|jaren zestig]] zouden de combinaties AJS 16/Matchless G3/L en AJS 18/Matchless G80, waarvan het ontwerp feitelijk uit de [[1930-1939|jaren dertig]] stamde, in productie blijven, waarbij mondjesmaat verbeteringen werden aangebracht. De modellen kregen soms toevoegingen bij de typeaanduiding. De letter "S" stond aanvankelijk voor "Sprung", oftewel achtervering, de letter "C" voor Competition, dit waren de [[trialmotor|trial-]] en [[crossmotor|crossmodellen]]. De combinatie "CS" stond voor Competition [[Scrambler]].
=====Tweecilinders=====
======Model 20======
In de [[1940-1949|jaren veertig]] waren Britse [[paralleltwin]]s onder sportieve Amerikaanse rijders geweldig populair, omdat er in eigen land op dat gebied niets te koop was. Concurrenten [[Triumph (motorfiets)|Triumph]], [[Ariel (motorfiets)|Ariel]], Norton en [[Royal Enfield (Groot-Brittannië)|Royal Enfield]] waren al eerder met tweecilinders uitgekomen. In 1948 werden door AMC twee nieuwe 500cc [[paralleltwin]]s gepresenteerd, als [[AJS Model 20]] en [[Matchless G9]]. Ze waren in eerste instantie voor de [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] markt bestemd. Daarom kwamen ze pas in de zomer van 1949 op de Britse markt. Ze waren al uitgerust met [[duozadel]]s, [[teledraulic]] [[telescoopvork]] en sportieve [[megafoonuitlaat|megafoonuitlaten]] en kregen de bijnamen "Super Clubman" (Matchless) en "Spring Twin" (AJS).
=====Motorsport=====
Het AJS fabrieksteam won de [[Scottish Six Days Trial]] met de AJS 16MC in 1947, 1948 en 1949.
======7R Boy Racer======
In 1948 verscheen een goedkopere 350cc-racer, de [[AJS 7R|AJS 7R "Boy Racer"]]. Deze machine kon aanvankelijk geen vuist maken tegen de concurrentie. Hij had een lange slag motor (74 x 81mm) en leverde slechts 32 pk. In de [[1950-1959|jaren vijftig]] zou de machine een succes worden, vooral in handen van [[privérijder]]s.
======E90S "Porcupine"======
Al in 1945 werd de [[AJS Porcupine|E90S]] aangekondigd. Dit zou een [[luchtkoeling|luchtgekoelde]] 500cc tweecilinder [[blokmotor]] met liggende cilinders, [[dubbele bovenliggende nokkenas]]sen en een compressor worden, maar omdat de [[Fédération Internationale de Motocyclisme]] al in 1946 een compressorverbod afkondigde, moest deze vervallen. Door de stekelachtige koelribben kreeg de machine de bijnaam "Porcupine" (stekelvarken). In 1949 werd [[Les Graham]] wereldkampioen 500cc met de AJS E90 "Porcupine". Hij was daarmee de allereerste 500cc wereldkampioen.
===Jaren vijftig===
In 1951 werd het merk [[James (motorfiets)|James]] toegevoegd aan het [[Associated Motor Cycles]]-concern. In dat jaar werden op vrijwel alle modellen de tot dan toe gebruikte [[Motorrijderswoordenboek A-B-C#Candlestick|"Candlestick"]] [[schokdemper]]s vervangen door nieuwe types, die vanwege hun vorm van het blad "Motor Cycle Magazine" de bijnaam [[Motorrijderswoordenboek J-K-L#Jampot|"Jampot"]] kregen. De motorfietsen kregen in plaats van dubbele [[zweefzadel]]s nu [[duozadel]]s en vanaf 1956 werden de [[Burman and Sons Ltd|Burman]] [[versnellingsbak]]ken vervangen door exemplaren uit de eigen productie. De ouderwetse ontstekingsmagneten werden in 1957 vervangen door [[dynamo]]'s die door de [[nokkenas]] werden aangedreven. Het geperst stalen deksel van de [[primaire aandrijving]], dat nogal vaak olie lekte, werd vervangen door een [[aluminium]] exemplaar. In 1953 trad [[Norton (motorfiets)|Norton]] toe tot het AMC concern en in 1954 kwam ook de productie van Norton naar Plumstead.
{| {{Galerij rechts groot}}
| {{Galerijbestand groot| Triumph 6T 650 cc Thunderbird 1950.jpg|De 650cc-[[Triumph 6T Thunderbird]] verscheen in 1950, nog zonder achtervering }}
====Model 30====
|-
In 1956 verscheen een 600cc tweecilinder, het [[AJS Model 30]] ([[Matchless G11]]). Deze ging het Model 20 nog niet vervangen, beide modellen werden nog tot in 1959 geleverd. De AJS 30 had een bijna "vierkante" motor (boring x slag 72 x 72,8 mm). Dit Model kreeg een grotere versie met het [[AJS Model 31]] ([[Matchless G12]]) in 1958.
| {{Galerijbestand groot|1951 BSA A10 Golden Flash 650 cc.jpg|De 650cc-[[BSA A10 Golden Flash]] verscheen (mét achtervering) al in 1950, maar Associated Motor Cycles wachtte (te) lang met een antwoord.}}
|-
====Model 31====
| {{Galerijbestand groot|Matchless G9B 550cc (1954).jpg|De Amerikaanse importeur Frank Cooper ontwikkelde de 550cc-[[Matchless G9B]] in arren moede maar zelf.}}
Associated Motor Cycles wist dat de bouw van een 650cc-model onvermijdelijk was geworden. [[Triumph (motorfiets)|Triumph]] had al jaren 650cc-modellen (de 6T Thunderbird, de TR6 Trophy en de T110 Tiger), [[Ariel (motorfiets)|Ariel]] had de FH "Huntmaster", [[BSA (bedrijf)|BSA]] de A10 en [[Royal Enfield (Groot-Brittannië)|Royal Enfield]] zelfs de 700cc Super Meteor. Men wilde echter ook zo veel mogelijk onderdelen van eerdere modellen behouden. De motor van het Model 30 kon niet verder worden opgeboord en daarom besloot constructeur Phil Walker de [[slag (zuiger)|slag]] te vergroten van 72,8 naar 79,3mm, waardoor de [[cilinderinhoud]] op 646 cc kwam. Hierdoor moest uiteraard een nieuwe [[krukas]] en ook een nieuwe primaire kettingkast gemaakt worden. In september 1958 ging Model 31 in productie. In 1959 kwam Model 31 De Luxe uit. Deze had een nieuw [[dubbel wiegframe]] en een nieuwe [[cilinderkop]]. De krukas was gegoten uit [[nodulair gietijzer]], waardoor ze beter tegen de motortrillingen bestand was. Het Model 31CSR (Competition/Sport/Road) kwam eveneens in 1959 op de markt. Dit sportieve model had een twee-in-een-uitlaat en een sportievere [[nokkenas]]. Alle "Modellen 31" hadden te maken met trillingen en lekkage. Wellicht was de motor intussen ook wel te ver opgevoerd. Door de slag te verlengen kon immers geen groter [[vermogen (natuurkunde)|vermogen]] ontwikkeld worden zonder ook het toerental te verhogen. Een langeslagmotor is tenslotte minder geschikt voor sportieve prestaties. Daarom besloot men hoofdconstructeur Jack Williams van zijn AJS 7R project af te halen om de problemen met de AJS Model 31/Matchless G12 op te lossen. Bovendien moest hij enkele exemplaren raceklaar maken. Ron Langston en Don Chapman wonnen de [[Thruxton 500]] [[endurance (motorsport)|endurance]] race met een AJS. Vanaf 1963 kreeg het model daarom de naam "Hurricane". Model 31 bleef in productie tot in 1966.
|}
In de [[1950-1959|jaren vijftig]] begon AMC al in zwaar weer te geraken. Op het door de oorlog zwaar getroffen Europese vasteland begonnen [[scooter (vervoermiddel)|scooters]], [[bromfiets]]en en [[dwergauto]]'s als goedkoop vervoermiddel op te komen en in het [[Verenigd Koninkrijk]] kwam de concurrentie ook van kleine auto's als de [[Morris Minor]]. Jongeren wilden nog wel motorfietsen kopen, vooral [[caféracer]]s, nu door het [[wereldkampioenschap wegrace]], dat in 1949 was opgestart, [[wegrace]] populair werd. Daar kon de 500cc-[[Matchless G80S]]/[[AJS Model 20]] wel aan voldoen, maar wie echt een snelle 500cc-eencilinder wilde kocht een [[BSA Gold Star-serie|BSA Gold Star]]. De [[Matchless Model G3-serie|G3-serie]] werd uitgebreid met een [[terreinmotor|terreinmodel]], de [[Matchless G3/LCS]] en de G80-serie met de [[Matchless G80CS]]. Men sloeg echter niet veel acht op de markt in de [[Verenigde Staten]]. Daar bestond weinig interesse in 350- en 500cc-motorfietsen. De uitgestrekte highways waren veel beter geschikt voor zwaardere 650cc-modellen, waarin [[Triumph (motorfiets)|Triumph]], [[BSA (bedrijf)|BSA]], [[Ariel (motorfiets)|Ariel]] en [[Royal Enfield (Groot-Brittannië)|Royal Enfield]] graag voorzagen. Bovendien waren in [[Californië]], [[Nevada (staat)|Nevada]] en [[Arizona (staat)|Arizona]] de Desert Races populair. Daarvoor werden bij voorkeur ook zware modellen gebruikt en in 1950 begon importeur Frank Cooper al aan te dringen op een zwaardere tweecilinder dan de G9. Hij kreeg geen gehoor en bouwde uiteindelijk zelf de 550cc-[[Matchless G9B]], die hij tot 1956 bleef bouwen. Toen bracht AMC eindelijk de 600cc-[[Matchless G11]] ([[AJS Model 30]]) uit, maar pas in 1958 kwam de terreinvaardige [[Matchless G11 CS]]. Tot 650cc-opboren was nog niet mogelijk. De grotere G11 vereiste al een derde krukaslager in het midden waardoor het blok breder en de motortrillingen erger werden. Daarom was constructeur [[Phil Walker]] gedwongen om de [[slag (zuiger)|slag]] groter te maken, waardoor in 1958 de 650cc-[[Matchless G12]] ontstond. Voor de Britse sportieve rijders werden [[sportmotor]]en ontwikkeld, eerst de [[Matchless G11 CSR]] en later de [[Matchless G12 CSR]].
====Motorsport====
In de [[1950-1959|jaren vijftig]] ging het succes van het [[Enduro]]team van AJS door: het won in deze periode vier keer de [[Scottish Six Days Trial]].
=====E95=====
De motor van de E90S wegracer werd herzien en werd de E95. De cilinders stonden nu onder een hoek van 45° voor een betere koeling. De machine leverde nu ongeveer 55 pk bij 7.600 tpm. In de eerste jaren konden nog redelijke resultaten worden geboekt, maar met de opkomst van de [[Norton Manx-serie|Norton Manx']], de [[Gilera]]'s en de [[MV Agusta]]'s ging het met de prestaties van de AJS rijders steeds slechter. Vanaf 1955 kwamen ze niet meer in de 500cc uitslagen voor. Met de 7R Boy Racer in de 350cc-klasse ging het nog enkele jaren beter.
=====7R3=====
Er kwam in 1958 ook weer een 250cc-model, de [[Matchless Model G2-serie|Matchless G2]] ([[AJS Model 14]]), een naam die verwees naar het Model G2 uit de jaren dertig. Op basis van de G9 bouwde [[Robin Sherry]] een [[wegrace]]r, waarbij het tweecilinderblok in het [[frame (fiets)|frame]] van een [[AJS 7R|AJS Boy Racer]] werd gehangen. Deze [[Matchless G45|G45]] debuteerde in de [[Manx Grand Prix]] van 1951, waarin Sherry als vierde eindigde. [[Derek Farrant]] won de MGP van 1952. Echt doorontwikkeld werd de G45 nooit. Dat was ook niet nodig, want omdat [[Norton (motorfiets)|Norton]] inmiddels was ingelijfd werd er op fabrieksniveau met de [[Norton 30M|Norton 30M Manx]] geracet. Voor [[privérijder]]s was die machine slechts mondjesmaat te koop, en dat was een gat waar AMC met de Matchless G45 vanaf 1953 in sprong. Toen Norton in 1955 stopte met [[fabrieksracer]]s had AMC met de Boy Racer alleen nog een goede racer in de [[wegrace 350 cc|350cc-klasse]]. Verkoopdirecteur [[Jock West]] kwam op het idee om een 500cc-Boy Racer te bouwen. Daarvoor boorde hij de 350-Boy Racer op van 75,5 mm tot 90 mm en zo ontstond in 1959 de [[Matchless G50]]-eencilinder.
Tot en met 1952 konden de Engelsen (AJS, Norton en [[Velocette]]) het met hun eencilinders tegen elkaar uitvechten, maar met de komst van de [[Gilera 350 4C|350cc Gilera's]] in 1953 werd het moeilijker. In 1951 had ontwikkelingsingenieur [[Harry Hatch|Harry "Ike" Hatch]] de 7R ingrijpend gewijzigd, hij kreeg een kortere slag, drie [[kleppen]] en leverde 36 pk. Dit was nodig om de Italiaanse tweecilinders het hoofd te bieden. Deze AJS 7R3 behaalde redelijke resultaten in de GP's, maar werd in 1954 door Jack Williams opnieuw verbeterd, waarbij de motor lager in het [[frame (fiets)|frame]] werd gehangen. Met nu 40pk aan boord won de machine in [[Frankrijk]] en [[Man (eiland)|Man]]. Dit waren echter speciale [[fabrieksracer]]s die niet voor [[privérijder]]s te koop waren. Na 1954 trok AMC zich terug uit de wegraces, nadat constructeur Ike Hatch was overleden. De 7R werd voor privérijders nog tot ver in de [[1960-1969|jaren zestig]] geleverd. In 1969 reed er nog een Boy Racer in de GP's mee: [[Selwyn Griffiths]] werd 25e.
====Overname van James====
In 1951 nam AMC het merk [[James (motorfiets)|James]] in [[Birmingham (Verenigd Koninkrijk)|Birmingham]] over. Voor Matchless betekende dat geen "concurrentie in eigen huis", want James, dat ooit vergelijkbare modellen als die van Matchless en AJS had gebouwd, was gekrompen en beperkte zich tot lichte tot zeer lichte modellen met [[Villiers (motorfiets)|Villiers]]-[[tweetaktmotor]]en, waarvan de 200cc-[[James Captain-serie|Captain-modellen]] de zwaarste waren. Pas toen Matchless in 1958 de 250cc-[[Matchless G2]] uitbracht, konden AMC-klanten kiezen uit vier 250cc-machines: de genoemde Matchless G2, de vrijwel identieke [[AJS Model 14]], de [[Norton Jubilee]] en de tweetakt-[[James Commodore L25]].
====Overname van Norton====
In 1953 werd ook [[Norton (motorfiets)|Norton]] in Birmingham overgenomen. In tegenstelling tot AJS bleef Norton tamelijk autonoom werken. Dat was maar goed ook, want hoewel Norton voor die tijd in zwaar weer verkeerde, werd het binnen enkele jaren samen met [[James (motorfiets)|James]] het winstgevende deel van Associated Motor Cycles. Dat was grotendeels te danken aan de door [[Bert Hopwood]] ontwikkelde [[Norton Dominator]] en de door de broers [[Rex McCandless|Rex]] en [[Cromie McCandless]] ontwikkelde [[featherbed frame]]s. Zowel Matchless als AJS leden verlies.
====Afbeeldingen jaren vijftig====
<gallery widths="200230" heights="200230">
Afbeelding: Matchless1AJS 18S 500 cc 1952.jpg|[[MatchlessDe G80L]] (500 cc eencilinder)AJS 18S uit 1950.1952 was vrijwel gelijk aan de [[Matchless G80 S]]
Afbeelding: 1953 AJS E-95 01.jpg|[[AJS E95]] racer uit 1953
Afbeelding: Matchless G9 1951.JPG|[[Matchless G9]] (500 cc tweecilinder) uit 1951. De [[velg]]en waren nog steeds niet helemaal verchroomd. Dat gebeurde pas vanaf 1958.
Afbeelding: Matchless G80S 500cc (1952)Ajs.jpg | De legendarische [[MatchlessAJS G80S7R]] (500350 cc eencilinder)"Boy uitRacer", 1952.deze is van rond 1954
Afbeelding: 1955 Matchless G9.jpg|Matchless G9 (500 cc tweecilinder) uit 1955.
Afbeelding: 1956 Matchless G3LS.jpg|[[Matchless G3/LS]] (350 cc eencilinder) uit 1956.
Afbeelding: 1956 Matchless G45 500 cc racer.jpg|De [[Matchless G45]] 500cc-[[wegrace]]r was gebaseerd op de G9, maar werd geen succes.
Afbeelding: Matchless G80LS (1957).jpg|[[Matchless G80S]] (500 cc eencilinder) uit 1957.
Afbeelding: 1957 Matchless G80CS.jpg|[[Matchless G80CS]] [[scrambler]] uit 1957.
Afbeelding: Matchless G11 600 cc 1958.jpg|[[Matchless G11]] (600 cc tweecilinder) uit 1958.
Afbeelding: Rétromobile 2016 - Matchless 500 G50 - 1959(?) - 001.jpg|De [[Matchless G50]] (500 cc eencilinder) uit 1959 was feitelijk een grote versie van de 350cc-[[AJS 7R|AJS Boy Racer]].
</gallery>
===Jaren zestig===
In 1960 boekte AMC een winst van £ 200.000. De [[BSA (bedrijf)|BSA]] groep verdiende £ 3.500,000. In 1961 leed AMC een verlies van £ 350.000. In 1962 sloot de Norton fabriek in [[Birmingham (Engeland)|Birmingham]]. Het was duidelijk dat het met AMC niet goed ging. Topconstructeur [[Bert Hopwood]], die vooral aan de Nortons had gewerkt, verliet het bedrijf en nam de functie van algemeen directeur van de BSA groep over van [[Edward Turner]]. In het begin van de [[1960-1969|jaren zestig]] kon AMC nog enigszins teren op de door Hopwood ontworpen 745cc Norton Atlas, maar Triumph was onbetwist marktleider met de [[Unit construction]] modellen, vooral de 650cc T120 Bonneville. Ook de BSA A10 modellen waren redelijk populair. Zowel de Norton, Triumph als de BSA modellen waren duurder (en geavanceerder) dan de modellen van Matchless en AJS. AMC besloot zich te concentreren op de merken Norton, Matchless en AJS, en nog meer [[badge-engineering]] toe te passen.
In de [[1960-1969|jaren zestig]] leverde Matchless op basis van de 650cc-[[Matchless G12|G12]] nieuwe 750cc-modellen, de [[Matchless G15-serie|G15-serie]], die ook weer identieke tegenhangers bij [[AJS]] had: de [[AJS Model 33-serie]]. De concurrentie op de Britse markt, met name voor zware motorfietsen, barstte nu echt los. In eigen (AMC) huis leverde [[Norton (motorfiets)|Norton]] de [[Norton 750 SS]], de [[Norton Atlas]] en uiteindelijk de [[Norton Commando]]. In 1960 boekte AMC slechts 200.000 [[pond sterling|pond]] winst, tegen 3,5 miljoen pond voor de [[BSA (bedrijf)|BSA-groep]] (BSA, [[Triumph (motorfiets)|Triumph]] en [[Ariel (motorfiets)|Ariel]]). De Norton-fabriek in Birmingham sloot in 1962 en de hele AMC-productie vond nu in [[Plumstead (Londen)|Plumstead]] plaats. De hele Europese motorfietsindustrie raakte in het slop. Motorfietsen waren nog geen hobby-objecten en [[motorrijder]]s stapten massaal over in de [[Volkswagen Kever]], de [[Mini (automerk)|Mini]], de [[Citroën 2CV]], de [[Fiat 500 (1957)|Fiat 500]] en op de scooter. Ook met de BSA-groep ging het slechter en [[BMW Motorrad|BMW]] ontwikkelde niets nieuws meer en bouwde de [[BMW R50/2]], de [[BMW R50S]], de [[BMW R60/2]] en de [[BMW R69S]] tien jaar lang, drijvend op de BMW-automarkt. De komst van de [[Honda CB 450]], een lichte machine met een [[dubbele bovenliggende nokkenas]], overtuigde vooral veel Amerikaanse klanten. De Matchless G15 had AMC moeten redden, maar dat gebeurde niet.
====Overname door Manganese Bronze Holdings====
====Eencilinders====
In 1966 ging AMC failliet. Het werd overgenomen door [[Dennis Poore]], eigenaar van [[Manganese Bronze Holdings]]. Poore had in 1964 al de motorenleverancier [[Villiers (motorfiets)|Villiers]] in [[Wolverhampton]] gekocht en vormde nu [[Norton-Villiers]]. Binnen enkele jaren slokte Manganese Bronze vrijwel de hele Britse motorfietsindustrie op. Norton Villiers bestond al uit AJS, Matchless, Francis-Barnett, James en Norton en in 1967 kwam daar ook [[Royal Enfield (Groot-Brittannië)|Royal Enfield]] bij. Toen Poore in 1972 ook de hele BSA-groep kocht ontstond [[NVT (motorfiets)|Norton-Villiers-Triumph]]. Dat bedrijf ging in 1977 failliet. Voor Matchless betekende dit alles dat de laatste G15-modellen in 1968 werden gebouwd en de resterende onderdelen werden in 1969 verkocht. Waarschijnlijk waren de laatste machines die onder de naam "Matchless" werden verkocht enkele exemplaren van de [[Matchless G85 CS]], een weinig succesvolle [[crossmotor]] die het niet kon bolwerken tegen de [[tweetaktmotor|tweetakten]] van [[Husqvarna (motorfiets)|Husqvarna]], [[Greeves]], [[Bultaco]] en [[Česká Zbrojovka Strakonice|CZ]].
====Afbeeldingen=Model jaren zestig14=====
In 1960 verscheen de AJS Model 14. Dit was een 250cc ééncilinder, die om kosten te besparen grotendeels was opgebouwd uit onderdelen van [[James (motorfiets)|James]], dat in 1951 tot AMC was toegetreden. Van James kwamen de spatborden, de tank, de [[naaf|naven]], de [[achtervork]], de koplamp[[nacelle]], het zadel, het stuur, het achterlicht en aanvankelijk ook de [[voorvork]], hoewel latere modellen de [[teledraulic]] voorvork kregen. De 250cc-motor was door AMC nieuw ontwikkeld. Hij had het uiterlijk van een [[blokmotor]], maar had - verstopt achter het linker carterdeksel - een losse [[versnellingsbak]]. De machine bleef tot 1965 in productie.
<gallery widths="200" heights="230">
Afbeelding: Matchless G12 CSR 650cc (1964) - 27634097463.jpg|[[Matchless G12 CSR]] (650 cc) uit 1964.
=====Model 16C=====
Afbeelding: 1965 Matchless 500 cc G80CS R Police special 2 - Copy.JPG|[[Matchless G80CS R]] (500 cc) uit 1965, voor de politie van [[Rhodesië]].
Dit 350cc-model werd in 1964 geïntroduceerd als opvolger van de 16MC. De motor was geheel vernieuwd. Hoewel nog steeds een lange slag motor was toegepast, was de boring/slagverhouding minder extreem, van 69x93mm naar 74x81mm. Ook werden de [[kleppen]] groter uitgevoerd en steeg het vermogen van 19 naar 23 pk. De [[stoterstang]]en liepen nu in tunnels. De oliepomp kwam van Norton. De basis lag echter nog steeds in de [[1930-1939|jaren dertig]].
Afbeelding: 1966 Matchless G80CS.jpg|[[Matchless G80CS]] (500 cc) [[scrambler]] uit 1966.
Afbeelding: Matchless G15 CSR 750 cc 1968.jpg|[[Matchless G15 CSR]] (750 cc) uit 1968.
====Tweecilinders====
Afbeelding:Matchless MX motorcycle 196xx.jpg|[[Matchless G85 CS]].
=====Model 33=====
</gallery>
Het model 33 (Matchless G15) was gebaseerd op de laatste Norton die Bert Hopwood nog gebouwd had, de 745cc-motor van de Atlas. Men bouwde hiermee de Norton P11, maar ook een nieuwe serie 750cc-modellen, die onder drie merknamen verkocht werden. Bij AJS werd dat het Model 33, dat ook als M33Mk2, M33CS en M33CSR verkocht werd. De Matchless namen werden dus G15, G15Mk2, G15CS en G15CSR. Onder de naam Norton werd alleen N15CS uitgebracht. Men bracht geen Norton [[roadster]] uit om concurrentie met de Norton Atlas te voorkomen. Dit waren de opvolgers van het AJS Model 31/Matchless G12. Er werd een aangepast [[frame (fiets)|frame]] van de 500cc Matchless G85 gebruikt, met een verstevigde [[voorvork]]. Aanvankelijk waren deze modellen uitsluitend voor de export bestemd, maar in 1965 kwamen ze ook op de Britse markt en het Europese Continent. De productie was door een groot aantal nieuwe onderdelen vrij duur geworden, en deze serie motorfietsen zou de laatste zijn die door AMC werd gebouwd.
===Les Harris Matchless G80===
[[Les Harris]] had met zijn bedrijf Racing Spares het merk [[Triumph (motorfiets)|Triumph]] in leven gehouden. Dat deed hij door vanaf 1983, toen de productie in de fabriek in [[Meriden (West Midlands)|Meriden]] definitief werd gestaakt, uit restpartijen Triumphs te blijven produceren totdat [[John Bloor]], eigenaar van de Triumph-merknaam, in 1991 de productie van geheel nieuwe Triumphs opstartte. Hij probeerde ook de naam "Matchless" aan de vergetelheid te ontrukken, maar kon dit alleen doen door een nieuwe Matchless op de markt te brengen. Dat gebeurde in 1987. Deze 500cc eencilinder werd weliswaar in het [[Verenigd Koninkrijk]] gefabriceerd en had ook een Brits [[frame (fiets)|frame]], maar was voorzien van een [[Rotax]] vierklepsblok uit [[Oostenrijk]]. De machine redde het echter niet. In 1993 werd de productie gestaakt, nadat er ca. 1.500 stuks geproduceerd waren.
====Overname door Dennis Poore====
Dennis Poore was eigenaar van [[Manganese Bronze Holdings]] en had begin [[1960-1969|jaren zestig]] het [[inbouwmotor]]merk [[Villiers (motorfiets)|Villiers]] gekocht. In 1966 kocht hij ook AMC op. De fabriek in Plumstead, waar de motorblokken uit Wolverhampton (basis van AJS) en de frames uit Manchester werden samengebouwd, werd gesloten. De productie verhuisde naar [[Andover (Hampshire)]]. Poore noemde het nieuwe bedrijf [[Norton-Villiers]]. Tot 1969 werden de AJS M33 en de Matchless G15 nog geproduceerd en zelfs verbeterd. Bij de overname was het merk Norton het enige winstgevende deel van AMC. Poore liet deze machines ook doorontwikkelen. De Norton P11 werd korte tijd ook nog als Matchless P11 geleverd. Onder de naam AJS werden nog slechts 250 cc [[Villiers (motorfiets)|Villiers]] [[tweetaktmotor|tweetakten]] voor [[trial (sport)|trial]] en [[motorcross]] gemaakt. Onder regie van Manganeze Bronze werden de Norton frames voorzien van de [[Isolastic]] ophanging van het motorblok, en de beroemde Norton Commando's werden ontwikkeld.
===Jaren zeventig===
====Overname naam AJS door Fluff Brown====
In 1974 kocht Fluff Brown de rechten voor de productie van de AJS Stormer-serie. Hij ging motorfietsen maken onder de naam A.J.S.Motorcycles Ltd, [[Goodworth Clatford]]. Dit waren lichte terreinmotoren. Hij produceerde deze klassieke [[crossmotor]]en nog enkele jaren. Brown levert ook nog onderdelen voor de bekende [[Villiers (motorfiets)|Villiers]] Starmaker motorblokken. Men importeert [[Volksrepubliek China|Chinese]] motorfietsen en [[All Terrain Vehicle|ATV]]'s en verkoopt ze onder de merknaam AJS. Het bedrijf staat tegenwoordig onder leiding van de oudste zoon van Fluff Brown, Nick.
==Spot- en bijnamen voor het merk AJS==
* AJS (algemeen): Ajay (naar de naamgever, '''A'''.'''J'''. Stevens)
* AJS 350- en 500cc ééncilindermodellen vanaf 1932: '''Plumstead Stamper''' (sinds de AJS productie naar de Matchless fabriek in Plumstead verhuisd was)
* [[AJS E90]] 500cc-racemotor (1946): '''Porcupine''' (Stekelvarken, naar de kleine stekelachtige koelribben op de cilinderkop.)
* AJS Model 18 (1945-1966): '''The Statesman'''
* AJS Model 20 (1948-1958): '''Spring Twin'''
* AJS Model 31 CSR (1959-1966): '''Hurricane'''
==Externe links==
* [http://www.ajsmotorcycles.co.uk AJS Motorcycles]
* [http://www.ajs-matchless.nl/ AJS-Matchless Vereniging Nederland]
* [http://www.jampot.com/ Jampot.com (AJS-Matchles Owners Club UK)]
{{Commonscat|AJS}}
{{Appendix|1=Bronnen|2=
{{Appendix|2=
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel= Matchless G12}}
* Erwin Tragatsch, ''Alle Motorräder 1894-1981: Eine Typengeschichte. 2500 Marken aus 30 Ländern'', Stuttgart 1997. ISBN 3-87943-410-7
* Brian Woolley: Directory of Classic Racing Motorcycles, Aston Publications Limited 1988, ISBN 0-946627-47-9
* Erwin Tragatsch, ''The Illustrated Encyclopedia of Motorcycles'', Secaucus 1985. ISBN 0890098689
* Gert te Lintelo: Motoren met een lange adem: AJS en Matchless 350 & 500 (Weekblad Motor 1987 nr. 10)
* Hans van Dissel: Matchless G3L 1951 (Het Motorrijwiel 2018 nr. 153)
* John Carrol: The motorcycle, a definitive history, Smithmark publishers, New York, ISBN 0-8317-6292-6
* http://motos-of-war.ru/en/motorcycles/matchless-x3/
* Moto 73
* http://www.eurooldtimers.com/eng/galerie-stroj/1641-1958-matchless-g11-csr-593ccm.html
* Motor Magazine
* http://www.oldclassiccar.co.uk/matchless-l3.htm
* Roland Brown: Classic Motorcycles, the complete book of motorcycles and their riders, Annes Publishing Ltd 1996, 1999, ISBN 1-84081-174-9
* http://www.trademotorcycles.com.au/norton-n15cs-matchless-g15cs-collectable/
* [https://web.archive.org/web/20110518005113/http://www.localhistory.scit.wlv.ac.uk/Museum/Transport/Motorcycles/ajs.htm Wolverhampton Museum of Industry]
* https://cybermotorcycle.com/euro/brands/blackburne.htm
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=AJS}}
* https://cybermotorcycle.com/gallery/matchless-1928/Matchless-1928-Catalogue-p10.htm
* https://cybermotorcycle.com/gallery/matchless-1928/Matchless-1928-Catalogue-p11.htm
* https://cybermotorcycle.com/gallery/matchless-1933/Matchless-1933-Brochure-p04b.htm
* https://cybermotorcycle.com/gallery/matchless-1933/Matchless-1933-Brochure-p04b.htm
* https://cybermotorcycle.com/gallery/matchless-1937/Matchless-1937-Brochure-p12-800.htm
* https://cybermotorcycle.com/gallery/matchless-1964/Matchless-1964-G15-Specs.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no1-dame.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no2-single.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no2-twin.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no3.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no4.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no5.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no6.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1912-no7.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1916-flat-twin.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1919.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1920s-ohc.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1922-1000cc-v-twin.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1930s-models.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1935-586cc-model-c.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1935-d3-347cc-ohv.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1935-d80-500cc-ohv.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1935-f4-250cc-ohv.htm
* https://cybermotorcycle.com/marques/matchless/matchless-1935-f7-250cc.htm
* https://motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/Matchless%20G2%2058.htm
* https://motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/Matchless%20G2%20CSR%2062.htm
* https://motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/matchless_g9_twin.htm
* https://motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/matchless_silver_hawk.htm
* https://silodrome.com/matchless-g80-tcs-typhoon/
* https://static.ajs-matchless.nl/downloads/user/kennisbank/Modellen%20Matchless-01.pdf
* https://www.bonhams.com/auctions/15320/lot/585/
* https://www.bonhams.com/auctions/16536/lot/277/
* https://www.bonhams.com/auctions/19285/lot/209/?category=list
* https://www.classic-british-motorcycles.com/1955-matchless-g9b.html
* https://www.classic-british-motorcycles.com/matchless-g12.html
* https://www.classic-british-motorcycles.com/matchless-g3.html
* https://www.mecum.com/lots/LV0119-348680/1966-matchless-g85cs/
* https://www.motorcycleclassics.com/classic-british-motorcycles/1967-norton-matchless-n15cs-zmtz18jazhur
* https://www.motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/matchless_g11%2057.htm
* https://www.motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/matchless_g12.htm
* https://www.motorcyclespecs.co.za/model/Matchless/matchless_g85_cs.htm
* https://www.nortonownersclub.org/history/atlas-hybrids-1
* https://www.ridersdomain.com/magazine/motorcycle-features/matchless-g15cs-mongrel-that-could-have-saved-amc/
* https://www.shannons.com.au/club/bike-news/matchless-lr2-a-rare-beast/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1909-6hp-770cc-2-cyl-sv-2611/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1912-model-7-770-cc-2-cyl-sv/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1918-model-h-1000cc-2-cyl-sv/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1926-model-ls-500-cc-sv/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1931-silver-hawk/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1937-37x-1000cc-2-cyl-sv/
* https://www.yesterdays.nl/product/matchless-1938-g2m-250-cc-1-cyl-ohv/
* Matchless Clubman and Tourist Models 1936 (catalogus)
* Siegfried Rauch, ''Berühmte Rennmotorräder'', 1997 Motorbuch Verlag, Stuttgart. ISBN 9020113674
;Voetnoten
{{References}}
}}
{{Commonscat|Matchless motorcycles}}
| 