Antarctica: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Repareer link naar doorverwijspagina met Zeusmodus - Belgica (schip) → Belgica (schip, 1884) |
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb| |
||
Regel 7:
| inwoners = geen permanente bewoning
}}
[[Bestand:Antarctica Map.png|
'''Antarctica''' is het [[continent]] rond de [[zuidpool]] van de [[Aarde (planeet)|Aarde]].
De benaming Antarctica komt af van ''ant-arktikos'' (ἀνταρκτικός), een [[Grieks]] woord voor ''"tegenover het noorden"''.<ref>{{en}}Bernadette Hince: ''The Antarctic Dictionary'', uitg. CSIRO Publishing, AU, 2000, {{ISBN|978-095774711-1}}, pagina 6.</ref> Met een oppervlakte van 14 miljoen vierkante kilometer is het het vijfde grootste continent, na [[Azië]], [[Afrika]], [[Noord-Amerika]] en [[Zuid-Amerika]], en voor [[Europa (werelddeel)|Europa]] en [[Australië (continent)|Australië]].
Regel 19:
== Etymologie ==
[[Bestand:Adelie Penguins on iceberg.jpg|
De naam '''Antarctica''' is de [[Romanisatie|geromaniseerde]] vorm van het [[Grieks|Griekse]] samengestelde woord ἀνταρκτική (''antarktiké''), de vrouwelijke vorm van [[wikt:ἀνταρκτικός|ἀνταρκτικός]] (''antarktikós''),<ref>{{en}} {{aut|Liddell, H.G.}} en {{aut|Scott, R.}}, "[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%239514 Antarktikos]" in {{aut|Crane, G.R.}}, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library, [[Tuftsuniversiteit]], geraadpleegd op 20 maart 2018.</ref> wat "tegenover de Arctis" of "tegenover het noorden" betekent.<ref>{{en}} {{aut|Hince, B.}}, ''[https://books.google.be/books?id=lJd8_owUxFEC&pg=PA6&lpg=PA6&dq=antarctica+opposite+of+north+greek&redir_esc=y&hl=en#v=onepage&q=antarctica%20opposite%20of%20north%20greek&f=false The Antarctic Dictionary]'', Collingwood, CSIRO Publishing en Museum of Victoria, 2000, 4, geraadpleegd op 20 maart 2018.</ref>
Regel 29:
== Geografie ==
[[Bestand:Orthographic Projection Polar South.jpg|
[[Bestand:Antarctica Without Ice Sheet.png|
{{Zie hoofdartikel|geografie van Antarctica}}
Antarctica wordt in dit artikel gedefinieerd als:
Regel 43:
== Geschiedenis ==
[[Bestand:Antarctica 1912 edit.jpg|
{{Zie hoofdartikel|geschiedenis van Antarctica}}
Hoewel er al veel eerder vermoedens bestonden over een zuidelijk continent, werd Antarctica pas in [[1820]] "ontdekt".
Regel 87:
===== Klimaatverandering =====
{{Zie hoofdartikel|Opwarming van de Aarde|Klimaatverandering}}
De huidige opwarming van de Aarde wordt geweten aan de voortdurende toename van [[broeikasgassen]] (zoals kooldioxide en methaan) in de atmosfeer.<ref>Het IPCC-rapport uit 2014 noemt dit verband "extremely likely" (buitengewoon waarschijnlijk)</ref> De gemiddelde temperatuur aan de randen van Antarctica, maar wellicht zelfs in het binnenland, is sinds een eeuw toegenomen, zo blijkt uit metingen van weerstations en ijsanalyses van boorkernen.<ref> [http://www.knmi.com/kennis-en-datacentrum/uitleg/klimaatverandering-antarctica KNMI: Ook Antarctica wordt warmer]</ref> Ook de gemiddelde temperatuur van het zeewater rondom het continent is toegenomen. Dit is een factor die bijdraagt aan het smelten/afkalven van gletsjers die deels op land, deels op zee rusten. Hierbij bestaan regionale verschillen. Met name de ijsmassa op het noordelijk Antarctisch schiereiland en de [[West-Antarctische ijskap]] op het gebied bij de [[Zee van Amundsen]] neemt af. Het [[afkalvingsfront]] trekt op deze plekken duidelijk terug. Dit proces is versneld vanaf 2002.
Volgens de Franse [[glacioloog]] [[Eric Rignot]] is het proces van afsmelten en in zee glijden van de gehele Westelijke Antarctische ijsplaat "onomkeerbaar". Dit is voldoende ijs om de zeespiegel een meter te laten stijgen. Alleen het tijdsbestek is onzeker: zowel twee eeuwen als twee millennia behoren tot de mogelijkheden,<ref>[https://icdc.cen.uni-hamburg.de/fileadmin/user_upload/icdc_Dokumente/Science-2011-Rignot-1427-30.pdf Onderzoek van Eric Rignot]</ref> maar het zou nog sneller kunnen gaan.<ref>{{en}}{{Citeer web |url=https://www.wired.com/story/antarctica-thwaites-glacier-breaking-point/ |titel=The Race to Understand Antarctica’s Most Terrifying Glacier |auteur= |uitgever=[[Wired]] |datum= |bezochtdatum=4 juli 2019
"Oost-Antarctica" leek tot 2016 nauwelijks beïnvloed te worden door klimaatverandering. Een onderzoeksrapport van poolonderzoeker Jan Lenaerts en zijn team van het IMAI in Utrecht doet daar toch aan twijfelen. Van een vanuit de lucht waargenomen mysterieuze kraterachtige reuzencirkel (doorsnee 3 km) in het ijs van de Koning Boudewijn-ijsplaat in Oost-Antarctica meent hij te kunnen bewijzen dat deze niet het gevolg is van een [[meteoor]]inslag, maar van smeltwater.<ref>de Volkskrant,12 december 2016</ref><ref>[http://www.nature.com/nclimate/journal/vaop/ncurrent/full/nclimate3180.html Website van Nature Climate Change]</ref>
Regel 198:
Er is een groot gebied boven Antarctica waar [[Ozon (stof)|ozon]] in lagere concentraties dan gewoonlijk te vinden is. Dit gebied wordt ook wel het [[gat in de ozonlaag]] genoemd. Dit gat dekt bijna het gehele continent en was op zijn grootst in september 2008 wanneer het langdurigste gat ooit gemeten tot eind december bleef bestaan.<ref>{{en}} {{aut|British Antarctic Survey, Meteorology and Ozone Monitoring Unit}}, ''[https://legacy.bas.ac.uk/met/jds/ozone/index.html Antarctic Ozone]'', Natural Environment Research Council, geraadpleegd op 21 maart 2018.</ref> Wetenschappers ontdekten het gat in 1985<ref name="Schiermeier">{{en}} {{aut|Schiermeier, Q.}}, "[https://www.nature.com/news/2009/090812/full/460792a.html Atmospheric science: Fixing the sky]" in ''Nature'', afl. 460, 792-795, 12 augustus 2009, geraadpleegd op 21 maart 2018.</ref> en heeft gedurende jaren observatie de neiging gehad uit te breiden. Het gat in de ozonlaag wordt toegeschreven aan de [[Luchtvervuiling|uitstoot]] van [[Chloorfluorkoolstofverbinding|chloor-fluor-koolstofverbindingen]] (cfk's) in de atmosfeer, dewelke ozon ontbinden in andere gassen.<ref>{{en}} {{aut|National Aeronautics and Space Administration, Advanced Supercomputing Division}}, ''[http://webarchive.loc.gov/all/20090403024238/http://www.nas.nasa.gov/About/Education/Ozone/antarctic.html The Antarctic Ozon hole]'', [[Overheid van de Verenigde Staten|Amerikaanse overheid]], geraadpleegd op 21 maart 2018.</ref>
Enkele wetenschappelijke studies wijzen erop dat een aantasting van de ozonlaag een overheersende rol kan spelen betreffende klimaatverandering in Antarctica en in breder gebied het zuidelijk halfrond.<ref name="Schiermeier" /> Ozon absorbeert grote hoeveelheden [[Ultraviolet|ultraviolette straling]] in de [[stratosfeer]]. Het gat in de ozonlaag boven Antarctica kan een afkoeling van 6 °C in de plaatselijke stratosfeer veroorzaken. Deze afkoeling heeft het verhevigen van de westenwinden die over het continent stromen (de [[poolwervel]]) tot gevolg en verhindert dus de uitstroom van de koude lucht nabij de Zuidpool. Bijgevolg kent de continentale massa van de [[Oost-Antarctica|Oost-Antarctische]] ijskap lagere temperaturen, en de randgebieden van Antarctica, voornamelijk het [[Antarctisch Schiereiland]], worden onderworpen aan hogere temperaturen die zorgen voor een versneld smelten van het ijs.<ref name="Schiermeier" /> Modellen doen ook vermoeden dat het gat in de ozonlaag en de versterkte poolwervel bijdragen tot de recente toename van [[zee-ijs]] vlak voor de kust van het continent.<ref>{{en}} {{aut|Bracegirdle, T.}}; {{aut|Comiso, J.C.}}; {{aut|Lachlan-Cope, T.A.}}; {{aut|Marshall, G.J.}};
== Galerij ==
| |||