Koolwaterstof: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
deze opmerking hoort thuis in lemma 'stof (scheikunde)', hier is ie verwarrend
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb|
Regel 1:
[[Bestand:Eenvoudige koolwaterstoffen.svg|{{largethumb}}thumb|De vier eenvoudigste koolwaterstoffen]]
'''Koolwaterstoffen''' zijn [[organische verbinding]]en van uitsluitend [[waterstof (element)|waterstof]] (H) en [[koolstof]] (C). Heel veel [[polymeer|polymeren]] zijn koolwaterstoffen. De eenvoudigste koolwaterstoffen zijn de [[alkaan|alkanen]]. Een alkaan is een verzadigde koolwaterstof, dat wil zeggen dat het de maximale hoeveelheid waterstofatomen (H) heeft opgenomen.
Algemeen geldt voor koolwaterstoffen: hoe langer de [[koolstofketen]]s, hoe zwaarder het molecuul, en hoe hoger het [[kookpunt]]. De lichtste alkanen zijn gassen bij [[kamertemperatuur]]. [[Paraffine]] is een koolwaterstof met zulke grote moleculen dat het bij kamertemperatuur een [[vaste stof]] vormt.
 
== Herkomst en raffinage ==
[[Bestand:ShellMartinez-refi.jpg|{{largethumb}}thumb|[[Aardolieraffinage|Olieraffinaderijen]], zoals deze van [[Royal Dutch Shell]] in Amerika, zijn belangrijk voor het verkrijgen van koolwaterstoffen. Aardolie wordt door een aantal processen geleid, om koolwaterstoffen om te vormen tot geschikte [[brandstof]] en tot andere handelsproducten.]]
Al deze verbindingen worden gewonnen uit [[aardgas]] en [[aardolie]]. [[Aardolieraffinage|Raffinage]] is het door [[destillatie]] verkrijgen van [[fractie (bestanddeel)|fracties]] uit dit 'ruwe' (onbewerkte) [[mengsel]] van verschillende koolwaterstoffen. [[kraken (scheikunde)|Kraken]] is het door verhitting, zonder toetreding van lucht ([[dizuurstof|zuurstof]]), laten [[ontledingsreactie|ontleden]] van olieproducten, waardoor verbindingen ontstaan met minder koolstofatomen (en met een of meer [[dubbele binding (scheikunde)|dubbele bindingen]]). [[bitumen|Bitumina]] blijven over als eindproduct van aardolieraffinage; ze vormen de zwaarste fracties (met de langste koolstofketens) van aardolie en hebben een zeer hoog [[smelttraject|smelt]]- en [[kooktraject]].
 
Regel 12:
 
== Toepassing ==
De toepassingen van koolwaterstoffen zijn zeer talrijk. De belangrijkste zijn:
* [[Brandstof]] voor verwarming, elektriciteitscentrales, [[aandrijving]] van voertuigen en machines. [[Benzine]], [[Dieselolie|diesel]] en [[kerosine]] bestaan uit een mengsel van koolwaterstoffen; de exacte samenstelling is van belang voor de [[klopvastheid]] van de brandstof. Zie ook [[lpg (brandstof)]].
* [[organisch oplosmiddel|Oplosmiddel]], bijvoorbeeld [[terpentine]].
* [[Smeerolie]]
* Basisgrondstoffen voor [[chemische synthese|synthetisch]]-[[organische verbinding|organische]] [[materiaal|materialen]] en [[product (economie)|eindproducten]] ([[kunststof]]fen, vezels, [[geneesmiddel]]en).
Regel 23:
De eenvoudigste koolwaterstoffen bevatten alleen lineaire koolstof-koolstofbindingen, zonder [[benzeenring|ringen]]. Dit zijn de zogenaamde [[alkaan|alkanen]] of '''<!-- er wordt via het trefwoord ALIFATISCH rechtstreeks naar deze alinea verwezen. Vet zetten maakt dan eerder duidelijk dat men niet verdwaald is -->alifatische koolwaterstoffen'''. De algemene formule voor alkanen is C<sub>''n''</sub>H<sub>2''n''+2</sub>. Deze verbindingen heten ''[[verzadigde verbinding|verzadigd]]'', omdat er geen [[dubbele binding (scheikunde)|dubbele bindingen]] in voorkomen. Het koolwaterstof[[molecuul]] is als het ware ''verzadigd'' met waterstof.
 
De eenvoudigste alkanen zijn:
* [[methaan]] CH<sub>4</sub>
* [[ethaan]] C<sub>2</sub>H<sub>6</sub>
* [[propaan]] C<sub>3</sub>H<sub>8</sub>
* [[butaan]] C<sub>4</sub>H<sub>10</sub>
* [[n-pentaan|pentaan]] C<sub>5</sub>H<sub>12</sub>
* [[n-hexaan|hexaan]] C<sub>6</sub>H<sub>14</sub>
* [[n-heptaan|heptaan]] C<sub>7</sub>H<sub>16</sub>
* [[octaan]] C<sub>8</sub>H<sub>18</sub>
* [[nonaan]] C<sub>9</sub>H<sub>20</sub>
* [[Decaan (scheikunde)|decaan]] C<sub>10</sub>H<sub>22</sub>
 
Na de eerste tien bekendste alkanen zijn er ook nog tien minder bekende alkanen:
* [[undecaan]] C<sub>11</sub>H<sub>24</sub>
* [[dodecaan]] C<sub>12</sub>H<sub>26</sub>
* [[tridecaan]] C<sub>13</sub>H<sub>28</sub>
* [[tetradecaan]] C<sub>14</sub>H<sub>30</sub>
* [[pentadecaan]] C<sub>15</sub>H<sub>32</sub>
* [[hexadecaan]] C<sub>16</sub>H<sub>34</sub>
* [[heptadecaan]] C<sub>17</sub>H<sub>36</sub>
* [[octadecaan]] C<sub>18</sub>H<sub>38</sub>
* [[nonadecaan]] C<sub>19</sub>H<sub>40</sub>
* [[eicosaan]] C<sub>20</sub>H<sub>42</sub>
 
Deze eerste vier genoemde koolwaterstoffen zijn [[Gas (aggregatietoestand)|gasvormig]] bij kamertemperatuur (uiteraard onder de voorwaarde dat er atmosferische druk heerst).