Vereenigde Oostindische Compagnie: verschil tussen versies

| doel = Zeehandel met het gebied ten oosten van de [[Kaap de Goede Hoop]] en ten westen van de [[Straat Magellaan]].

| financiering = Via [[Aandeel|aandelen]]; vast kapitaal: ruim 6,4 miljoen gulden.

| oorzaak einde = Verovering [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] door [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]], [[Vierde Engels-Nederlandse Oorlog]], corruptie, mismanagement, verlies winstgevende opiumhandel aan Engeland.

| slogan =

| portaal2= VOC

}}

 

De VOC werd in 1602 opgericht als de ''Generale Vereenichde geoctrooieerde Compagnie''.<ref>Balk, G.L., Dijk, Frans van en Kortlang, D.J. (2007) The archives of the Dutch East India Company (VOC) and the local institutions in Batavia (Jakarta), p. 46</ref> Het was destijds het grootste handelsbedrijf ter wereld en was de eerste [[naamloze vennootschap]] met vrij verhandelbare [[aandeel|aandelen]].<ref>{{Citeer web |url=http://www.oudsteaandeel.nl/ |titel='s Werelds oudste aandeel |auteur= |uitgever=oudsteaandeel.nl |datum= |bezochtdatum=1 januari 2013}}</ref> De VOC wordt vaak genoemd als het eerste bedrijf dat in meerdere landen vestigingen had. De VOC richtte een handelsnetwerk op tussen de diverse handelsposten in de [[Indië (regio)|Aziatische regio]]. Deze intra-Aziatische handel zorgde vele jaren voor grote winsten. De VOC sloot daartoe naar believen traktaten met oosterse [[Absolute monarchie|potentaten]] en vorsten.<ref name="Dillen, J.G. 1970 p. 127">Dillen, J.G. van (1970) Van Rijkdom en Regenten. Handboek tot de Economische en Sociale Geschiedenis van Nederland tijdens de Republiek, p. 127.</ref> De compagnie sloeg tijdelijk [[Muntsysteem van de Vereenigde Oostindische Compagnie|eigen munten]], want in Azië was nauwelijks vraag naar Europese producten. De VOC had een eigen leger en oorlogsschepen ter handhaving of uitbreiding van haar positie en om zo nodig handel met de lokale bevolking af te dwingen. De compagnie stortte zich in de eerste jaren in dure militaire campagnes om de Portugezen uit Aziatische handelsposten te verdrijven en andere concurrenten op een afstand te houden. <!--De [[vaste kosten]] bleven hoog vanwege de vele garnizoenen die bemand moesten worden en de sterke oorlogsvloot die nodig was om het handelsgebied van de VOC te verdedigen en verder uit te breiden.--> Rond 1700 was de helft van het aantal medewerkers soldaat.<ref>Gaastra, F. (2002) 'Sware continuerende lasten en groten ommeslagh', p. 85. In: De Verenigde Oost-Indische Compagnie. Tussen oorlog en diplomatie. Onder redactie van G. Knaap en G. Teitler</ref>

== Stichting en bestuur ==

===Octrooi===

In 1602 gingen zes compagnieën uit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden over in de VOC.<ref>Vandaag de dag worden die de [[voorcompagnie]]ën genoemd.</ref> Op 20 maart 1602 verleenden de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] een [[octrooi]] met daarin vastgelegd dat vanuit de Republiek alleen de VOC het recht had zeehandel te drijven in het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat Magellaan.<ref>De kosten voor de aanvraag van het octrooi bedroegen 25.000 [[Vlaamse pond]], maar dit werd nooit betaald. In: Heijer, Henk J. den (2005) [http://books.google.com/books?id=v6YQrl_pof0C&pg=PP1&dq=De+geoctrooieerde+compagnie:+de+VOC+en+de+WIC+als+voorlopers+van+de+naamloze++vennootschap&ei=AKGqS82wKZW2zASFiKXYDQ&hl=nl&cd=1#v=onepage&q=De%20geoctrooieerde%20compagnie%3A%20de%20VOC%20en%20de%20WIC%20als%20voorlopers%20van%20de%20naamloze%20%20vennootschap&f=false De geoctrooieerde compagnie de VOC en de WIC als voorlopers van de naamloze vennootschap], p. 60</ref> Het hele octrooigebied stond toentertijd bekend als Indië. Er werd dus handel gedreven op louter Indië. De dag van de octrooiverlening wordt algemeen beschouwd als de officiële oprichtingsdatum. Het octrooi had een geldigheidsduur van eenentwintig jaar. Afgesproken was dat de participanten het recht hadden om na tien jaar hun gehele inleg terug te krijgen. Het octrooi werd telkens met 21 jaar vernieuwd, waarbij de inhoud kon worden aangepast.

 

===Heren XVII en Kamers===

De hoogste autoriteit was in handen van de [[Heren XVII]], zo genoemd naar het aantal bewindhebbers dat het centraal bestuur vormde. Hier werden de belangrijkste beslissingen genomen. Daarnaast waren er vier regionale afdelingen (Amsterdam, Zeeland, West-Friesland en Maaze) met in zes steden een kantoor dat 'Kamer' genoemd werd. De zes steden waren Amsterdam, Middelburg, Hoorn, Enkhuizen, Delft en Rotterdam. Deze vormden het dagelijks bestuur en konden handelen binnen de door de Heren XVII gestelde normen. Elke Kamer rustte eigen schepen uit voor de handel op Indië. Ze vaardigden ook bewindhebbers af naar het centraal bestuur. Het aantal bewindhebbers van elke Kamer dat werd afgevaardigd was zodanig vastgesteld dat Amsterdam geen absolute meerderheid kon krijgen.

 

 

===Bewindhebbers===

De 73 bewindhebbers van de zes voormalige compagnieën kregen bij de start van de VOC de dagelijkse leiding. Dit aantal moest volgens afspraak door natuurlijk verloop worden teruggebracht tot 60 bewindhebbers. Het werden er weer meer toen in de periode 1613-1665 diverse provincies en steden een zetel opeisten nadat de Staten-Generaal fikse subsidies hadden verleend, omdat ze van mening waren dat ze alleen op die manier controle konden uitoefenen op de subsidie-uitgaven.<ref>Het ging om zetels voor de provincies Gelderland, Utrecht, Friesland, Overijssel, Stad en Lande en de steden Dordrecht (2), Gouda, Haarlem, Alkmaar en Leiden.</ref> Vanaf 1696 mocht de Ridderschap van Holland twee bewindhebbers installeren.<ref> Nationaal Archief, nummer archiefinventaris: 1.04.02, p. 20-21</ref> Daarmee kwam het aantal weer op 73 bewindhebbers.

 

 

=== Raad van Indië ===

 

=== Factorijen ===

 

==Kapitaal==

Om aan kapitaal te komen, konden alle ingezetenen van de Republiek tot en met 31 augustus 1602 bij elke Kamer schriftelijk vastleggen hoeveel geld ze wilden inleggen, dat vervolgens in termijnen betaald kon worden. Een aandeel in de investering dat bijvoorbeeld in de Kamer van [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] in de boeken stond, kon vrijelijk verhandeld worden, maar kon niet bij een andere Kamer worden ingeschreven.<ref>Petram, L.O. (2011) How the Amsterdam market for Dutch East India Company shares became a modern securities market, 1602-1700</ref> Op die manier kreeg elke Kamer een vast eigen aandeel in de VOC. Alleen al in Amsterdam legden 1143 investeerders geld in.<ref>Petram, L.O. (2011)</ref> In totaal werd ruim 6,4 miljoen gulden ingelegd.<ref>Het geld mocht in drie termijnen betaald worden. Waarschijnlijk zijn er dat in de praktijk vier geworden. De Kamer van Amsterdam liet op 1 augustus 1607 weten dat de inleg voor dit kantoor op die dag in zijn geheel ontvangen was. In: Heijer, Henk J. den (2005) p. 60-61</ref> Vastgelegd werd dat dit bedrag verhoogd, noch verlaagd mocht worden.<ref>Uiteindelijk kwam het bedrag in 1693 uit op 6.440.200 gulden en dat is sindsdien niet meer veranderd. In: Heijer, Henk J. den (2005) p. 60</ref>

 

 

== Schepen ==

Gedurende bijna 200 jaar van zijn bestaan werden ongeveer 4700 schepen naar Azië uitgerust, waarvan bijna 1700 in de zeventiende en meer dan 3000 in de achttiende eeuw. Van de in totaal 1772 VOC-schepen die tussen 1603 en 1795 van stapel liepen, werden er 336 op de Middelburgse werven gebouwd, in Rotterdam 110, Delft 111, Enkhuizen 108, Hoorn 102 en in Amsterdam 683; 247 schepen gingen in die periode verloren. Vanaf de Middelburgse rede bij "Zeeburg" [[Fort Rammekens]] vertrokken 1147 schepen.

 

 

Het [[spiegelretourschip]] was het meest gebruikte scheepstype. Het waren driemasters met een gemiddelde lengte van 40 meter. Het laadvermogen was gemiddeld achthonderd ton. De schepen gingen zo'n vijftien jaar mee. Andere, kleinere, gebruikte schepen waren bijvoorbeeld de [[hoeker]], het [[jacht (scheepstype)|jacht]], de [[Fluitschip|fluit]], de [[pinas (schip)|pinas]] en het [[galjoot]].

== Handel ==

=== Beginjaren ===

 

Het feitelijke handelsgebied van de VOC strekte zich uit van Kaap de Goede Hoop tot Japan. De uitreding van schepen was een zo kostbare aangelegenheid dat er aanvankelijk weinig winst werd gemaakt. Typerend is dat de VOC-bewindhebbers in het begin uit eigen zak de boekhouders, de kassier en het overige kantoorpersoneel bezoldigden.<ref>Dillen, J.G. (1970) p. 113-114</ref> De koersen van de actiën stegen snel toen [[Steven van der Hagen]] in 1605 als eerste met een rijke lading terugkwam en er in 1607 geruchten waren over een verovering van de Maleise stad [[Nederlands-Malakka|Malakka]].

 

Aan de kaapvaart had de VOC in de eerste 21 jaar van haar bestaan volgens historicus Victor Enthoven zo'n tien miljoen gulden verdiend. Had zij die inkomsten niet gehad, dan was de compagnie volgens hem in de beginjaren al failliet gegaan. Het gemiddelde rendement op de aandelen bedroeg tot begin jaren twintig van de zeventiende eeuw zo'n zes procent op jaarbasis. Dat was minder dan wat de banken voor [[Sparen|spaargeld]] gaven.

Aangezien de VOC de periode na het [[Twaalfjarig Bestand]] vreesde, dat in 1621 zou eindigen, werd in 1619 een verbond gesloten met de [[Britse Oost-Indische Compagnie]]. Afgesproken werd dat de Engelsen en de VOC gezamenlijk een oorlogsvloot zouden vormen van twintig schepen. Daarmee zouden na het aflopen van het bestand de Spanjaarden en Portugezen bevochten kunnen worden. Ook zou daarmee voorkomen moeten worden dat de Chinezen nog langer handel zouden kunnen drijven met Manilla. Daarnaast werd bepaald dat beide compagnieën gezamenlijk in peper zouden handelen en de winst gelijkelijk zouden verdelen. Wat de specerijenhandel in de Molukken, Banda en op Ambon betreft, zou de VOC twee derde van de handel in handen krijgen en de Britten een derde. De samenwerking kreeg een flinke knauw toen in 1623 de VOC op Ambon liefst tien Britten liet onthoofden. Volgens de VOC zouden zij het plan hebben opgevat om de plaatselijke VOC-vesting te veroveren, in samenwerking met Japanse huursoldaten, waarvan er negen eveneens geëxecuteerd werden. De aantijgingen waren door de VOC verkregen middels het martelen van de Britten en Japanners. De Britse compagnie, evenals de Britse regering, ontkende in alle toonaarden dat er ooit plannen waren geweest om de VOC van Ambon te verjagen en eiste genoegdoening. Die kwam er niet. De overgebleven Britten lieten vervolgens de handel in de Molukken, Ambon en de Banda-eilanden voor wat het was en vluchtten, bang voor hun leven. De affaire ging de geschiedenis in als de [[Ambonse Moord]]. Van gezamenlijk optrekken tegen de Spanjaarden en Portugezen kwam weinig meer terecht. Slechts eenmaal werd een gezamenlijke oorlogsvloot samengesteld, in 1620 en gericht tegen Manilla.<ref>Jong, Chris de (2015) Engels-Nederlandse rivaliteit in de Grote Oost, 1579-1630, p. 1-14</ref>

In 1622 voerde een groep participanten oppositie tegen de bewindhebbers. Een aantal bewindhebbers had namelijk een complete voorraad handelsgoederen opgekocht, nog voordat die de Republiek bereikt had.<ref>Dudok van Heel, S.A.C. (2008) Van Amsterdamse burgers tot Europese aristocraten, p. 155</ref> De aandeelhouders beschuldigden de bewindhebbers van mismanagement, zelfverrijking, belangenconflicten en een gebrek aan financiële openheid. Daarop werd bij de vernieuwing van het octrooi in 1623 de macht van de bewindhebbers enigszins beperkt.<ref name="books.google.com">Heijer, Henk J. den (2005) p. 83</ref> Er werd een regel ingesteld dat ze niet meer hun leven lang, maar slechts voor een periode van drie jaar als bewindhebber konden aanblijven en vervolgens drie jaar aan de zijlijn moesten staan. Hiermee werd al spoedig de hand gelicht.<ref name="books.google.com" /> Daarnaast mochten de bewindhebbers alleen nog op publieke veilingen en tegen dezelfde voorwaarden als anderen handelswaren kopen.<ref>Dillen, J.G. van (1970) p. 122.</ref>

Vanaf 1647 werden de bewindhebbers vast bezoldigd, evenals het kantoorpersoneel.<ref>Gaastra, F. (2009) Geschiedenis van de VOC, p. 35</ref> In dat jaar probeerde de in 1621 opgerichte en inmiddels nagenoeg failliete [[West-Indische Compagnie]] vergeefs te fuseren met de VOC.

 

=== Ruilhandel ===

Omdat er in Azië weinig interesse bestond voor Europese producten, voeren de schepen aanvankelijk met een [[Ballast (verzwaring)|ballast]] van bakstenen en werd de handel veelal betaald met goud en zilver, aangevoerd vanuit Europa, Arabië, Zuid-Amerika of Japan, of met textiel en zijde die in India waren gekocht. Zo bouwde de VOC voort op een bestaand handelsnetwerk dat werd uitgebreid met [[factorij]]en die zilver, [[Tin (element)|tin]], hout, huiden, koper, [[salpeter]], [[ivoor]], [[Betelpalm|betelnoten]] en [[opium]] leverden.<ref>De Nederlandse historicus Hans Derks noemt de VOC spottend de Violent Opium Compagnie.</ref>

 

 

Het ruilen van Chinese zijde tegen Japans zilver bleek uitermate winstgevend. [[Pattani (stad)|Pattani]] op het [[Maleisië|Maleise schiereiland]] werd al snel een centrum voor de inter-Aziatische handel; in het bijzonder voor de handel op China.

 

=== Monopolie ===

 

 

 

Net als de Portugezen in [[Oud-Goa|Goa]], zag Coen als doel alle handel te centraliseren en via Batavia te laten verlopen. Vervolgens beoogde hij de handel op het [[Chinees Keizerrijk]] te monopoliseren door havens te bezetten die door Chinese schippers werden aangedaan en oorlog te voeren tegen Spanjaarden en Portugezen om hun aandeel in de lucratieve handel met het onbekende maar rijk geachte China af te buigen naar Batavia.<ref>Toezending van kapitaal uit het vaderland zou daardoor overbodig worden. In: Blussé, L. & J. de Moor (1983) Nederlanders overzee, p. 159.</ref> Zo werd de haven van Manilla geblokkeerd om Chinese kooplieden te dwingen Batavia aan te doen.<ref>Amstel, A. van (2011) Barbaren, rebellen en mandarijnen, p. 50.</ref>

In 1622 werden de [[VOC op de Banda-eilanden|Banda-eilanden]] onder controle gebracht (waarbij vrijwel de gehele plaatselijke bevolking omkwam) en besloot de VOC mee te werken aan de uitrusting van de Nassause vloot onder [[Jacques l'Hermite]], die belast was met een geheime instructie: een aanval op [[Callao (stad)|Callao]] en het in handen krijgen van een [[zilvervloot]].<ref>Brederode, W. van, Looijesteijn Henk (2008) Op jacht naar Spaans zilver. Het scheepsjournaal van Willem van Brederode, kapitein der mariniers in de Nassause vloot (1623-1626), p. 45, 71</ref>

 

 

Coen gaf in 1622 opdracht om de Portugezen met geweld uit [[Macau (hoofdbetekenis)|Macau]] te verjagen. De Portugese verdediging bleek sterker dan gedacht en de aanval werd een mislukking. Vervolgens werd een fort gebouwd op de wat verderop gelegen eilandengroep [[Pescadores]] in de [[Straat van Taiwan|Straat Formosa]] om van daaruit op China handel te drijven, maar de Chinezen toonden weinig interesse, waarop besloten werd om langs de Chinese kust te gaan roven. Dat leidde tot een tegenreactie van de Chinezen, die de VOC op de Pescadores aanvielen. Na een beleg van enkele maanden gaven de Hollanders zich over en verkasten naar een zandbank vlak bij het nog verder van de Chinese kust afgelegen [[Nederlands-Formosa|Formosa]]. In 1633 vond er een nieuwe strijd plaats over wie de baas was in de Straat Formosa. Deze [[Zeeslag bij de baai van Liaoluo]] werd opnieuw glansrijk door de Chinezen gewonnen.

 

Vanaf 1634 won de factorij aan de [[Hooghly (rivier)|Hooghly]] steeds meer aan belang. Pas vanaf dit jaar werd jaarlijks [[dividend]] uitgekeerd.<ref>Dillen, J.G. (1970) p. 126</ref>

De VOC vestigde in 1637 een factorij in het Vietnamese [[Protectoraat Tonkin|Tonkin]], belangrijk voor de export van Vietnamese zijde naar Japan.<ref>[http://www.vocsite.nl/geschiedenis/handelsposten/tonkin.html Tonkin en Quinam (Vietnam)], vocsite.nl</ref> In Japan kon de VOC relatief gunstig aan zilver komen, waar een kwart van de wereldproductie plaatsvond. De waardeverhouding van goud en zilver tussen Europa en Azië verschilde; de waardering van zilver in het verre oosten en Perzië was groter dan voor goud. Vanaf 1640 kreeg de VOC in Japan te maken met tegenwerking van de [[Shogun (titel)|shogun]] die de Hollandse factorij op [[Hirado]] liet verplaatsen naar het kunstmatige eiland [[Dejima]]. De Portugezen waren al eerder uit Japan verdreven vanwege hun missieactiviteiten, waardoor de Nederlanders uiteindelijk tot 1853 de enige westerlingen waren die met Japan handel mochten drijven.

 

Gouverneur-generaal [[Antonio van Diemen|Antonie van Diemen]] stuurde [[Abel Tasman]] in 1642 eropuit om [[Terra Australis|Zuidland]], het latere Australië, verder in kaart te brengen. De expedities van [[Maarten Gerritsz. de Vries|Maarten Vries]] naar het noorden en van Tasman naar het zuiden hadden tot doel meer goud en zilver aan te leveren, maar beiden keerden onverrichter zake terug.

 

In 1652 vestigde [[Jan van Riebeeck]] een verversingspost bij [[Kaap de Goede Hoop]], daarmee de aanzet gevend voor wat later de [[Nederlandse Kaapkolonie|Kaapkolonie]] zou worden.

In 1654 waren de factorijen [[Suratte]] in noordwest India, [[Jambi (stad)|Jambi]] op [[Sumatra (hoofdbetekenis)|Sumatra]], [[Fort Zeelandia (Formosa)|Fort Zeelandia]] op Formosa en [[Dejima]] in Japan de enige die winst maakten; de andere leden verlies, inclusief die van Batavia.<ref>Ottow, W.M. (1954) Rijckloff Volckertsz van Goens: de carrière van een diplomaat 1619-1655, p. 155</ref>

 

 

===Teruggang handel===

 

Het einde van de VOC had vele oorzaken en was een langzaam verlopend proces dat een flink deel van de achttiende eeuw in beslag nam. De vaste kosten bleven hoog vanwege de vele garnizoenen die bemand moesten worden en de sterke oorlogsvloot die nodig was om het handelsgebied van de VOC te verdedigen.

De intra-Aziatische handel, die in het begin zeer winstgevend voor de VOC was geweest, bracht al vanaf het einde van de zeventiende eeuw geen winst meer op. De handel met Japan via Dejima droogde grotendeels op en de export van zilver en goud uit Japan werd verboden. In de tweede helft van de achttiende eeuw verschoof bovendien de handel van dure [[luxegoed]]eren naar goedkopere massagoederen. Dat ging ten koste van de [[winstmarge]].

 

 

 

In 1756 verloor de VOC zijn handelsgebieden in de Perzische golf. Toen de Engelsen in 1757 [[Calcutta (hoofdbetekenis)|Calcutta]] op de plaatselijke vorst veroverden, kregen die het monopolie op de opiumhandel. De VOC moest voortaan de opium tegen een forse prijs van de Engelsen inkopen, waardoor de winst terugliep. Vanaf dat moment was de VOC niet meer heer en meester in 'haar' handelsgebied.<ref name="Derks, Hans 2012" /> In 1758 moest de VOC haar positie in Suratte afstaan aan de Engelsen. Vanaf 1767 werd ook de handel met [[Ayutthaya (stad)|Ayutthaya]] minder winstgevend.

Van de handel met [[Dertien Factorijen|Kanton]] bestond 80% uit thee. Die werd betaald met handelsgoederen die ter plekke eerst verkocht moesten worden om de thee te kunnen inkopen. Als dat gebeurd was, hadden de concurrenten de beste kwaliteit thee al opgekocht.

 

 

Een belangrijke schadepost was de illegale particuliere handel of "morshandel", die bedreven werd door de personeelsleden van de compagnie die pover werden betaald en zich op deze manier wisten te verrijken. Repatriërende VOC-dienaren brachten vaak grote fortuinen, die ze zonder toestemming van hun werkgever voor eigen rekening hadden vergaard, mee naar het vaderland. Overigens mocht het hogere scheepspersoneel wel altijd al in beperkte vorm privéhandel bedrijven. Hiermee probeerde de VOC smokkel tegen te gaan. In 1743 werden de mogelijkheden tot private handel uitgebreid. VOC-personeel mocht gaan handelen in producten die voor de VOC weinig winstgevend waren.<ref>Nierstrasz, Jan Christiaan (2008) In the shadow of the company: the VOC (Dutch East India Company) and its servants in the period of its decline (1740-1796), p. 87-88 (dissertatie)</ref> Was het personeel daarmee in de ogen van de VOC te succesvol, dan gebeurde het weleens dat de compagnie verbood om in een bepaald product nog langer als privépersoon handel te drijven.

Aan het eind van haar bestaan werd de VOC bestuurd door mensen die te weinig commerciële ervaring hadden, geen reder waren en die meestal ook nog nooit in [[Indië (regio)|Indië]] waren geweest. Bovendien ontbrak het aan een doorzichtig boekhoudsysteem, zodat men in Amsterdam geen goed zicht had op het verloop van de geldstromen. Een [[Winst-en-verliesrekening|winst- en verliesrekening]] werd nooit opgemaakt en de vorming van een reservefonds werd nagelaten.<ref>Dillen, J.G. (1970) p. 116.</ref> Volgens raadpensionaris [[Laurens Pieter van de Spiegel]] was de VOC ''een lichaam zonder directie, ordre of spaarzaamheid''. Vastgesteld kan worden dat de gehele organisatie te rigide was om zich aan te passen.

 

 

=== Slavernij ===

Gedurende de bijna twee eeuwen van haar bestaan verhandelde de VOC mogelijk ruim 50.000 [[Geschiedenis van de Nederlandse slavernij|slaven]].<ref>Rossum, Matthias van (2015) Kleurrijke tragiek. De geschiedenis van slavernij in Azië onder de VOC, p. 26</ref> Dat kwam neer op een 0,5 procent van alle winst. De VOC hield zelf geen monopolie op de verkoop van slaven.

 

 

De VOC-slaven kwamen voornamelijk uit Azië, maar ook uit [[Madagaskar]] en de Portugese kolonie in Oost-Afrika. Van 1624 tot 1665 werden uit het [[koninkrijk Arakan]] door de VOC 11.556 slaven aangevoerd. Vanuit de [[Golf van Bengalen|Baai van Bengalen]] waren er dat 26.885 in de periode juni 1621 tot november 1665.<ref>Dijk, Wil O. (2008) An end to the history of silence? The Dutch trade in Asian slaves: Arakan and the Bay of Bengal, 1621 – 1665, in: IIAS newsletter, #46, p. 16</ref> Andere gebieden waar veel slaven vandaan kwamen waren Bali, het zuiden van [[Celebes]] en de Molukken. Ongeveer twintig tot dertig procent van de slaven bestond uit vrouwen. Doordat er te weinig slavenkinderen geboren werden en het leven van een slaaf kort was, moesten er voortdurend nieuwe slaven geleverd worden. Volgens een wetenschappelijke studie zouden gedurende de gehele VOC-periode tussen de 660.000 en 1.135.000 slaven naar de VOC-gebieden zijn gebracht.

 

=== Opheffing ===

 

Na de oprichting van de Bataafse Republiek in 1795 werd op 24 december van dat jaar besloten dat de VOC per 1 maart 1796 genationaliseerd werd. Alle bewindhebbers werden per die datum ontslagen.<ref>Korte, P.J. (1984) De jaarlijkse financiële verantwoording in de VOC, p. 6</ref> De schulden, bezittingen en administratie van de VOC gingen over op de nieuwe republiek.<ref name="ReferenceA">Derks, Hans (2012)</ref>

Het octrooi dat eind dat jaar zou aflopen, werd verlengd tot 31 december 1798 om de lopende zaken af te handelen en vervolgens voor een laatste keer tot 31 december 1800. Na het faillissement werd de VOC in de volksmond "Vergaan Onder Corruptie" genoemd.

 

 

== Opvarenden ==

=== Aantallen ===

 

=== Regelgeving ===

 

 

=== Vrouwen ===

 

 

Het was Nederlandse vrouwen niet toegestaan om te wonen in een factorij die geen garnizoen had en dus niet tegen gewapende aanvallen verdedigd werd.<ref>Dijk, Wil O. (2006), p. 61</ref> Aanvang jaren zeventig van de zeventiende eeuw werd deze regel aangepast en mochten VOC's toch hun Nederlandse vrouw meenemen, maar alleen als er geen ongetrouwde mannen te krijgen waren.<ref>Dijk, Wil O. (2006) p. 64</ref> Het was heel normaal dat Nederlandse vrouwen in de Oost trouwden met mannen die twintig tot dertig jaar ouder waren. Om die reden overleefden ze vaak hun echtgenoot. Vanwege de verkregen erfenis waren Nederlandse weduwen in de Oost erg populair bij vrijgezelle Nederlandse mannen. Veel weduwen hertrouwden zo snel dat in 1642 een [[Decreet (staatsrecht)|decreet]] werd uitgevaardigd waarbij bepaald werd dat ze binnen drie maanden na het overlijden van hun echtgenoot geen nieuwe echtelijke verbintenis mochten aangaan.<ref>Baay, Reggie (2008) De njai. Het concubinaat in Nederlands-Indië, p. 21</ref>

 

=== Schrijvende wetenschappers, chirurgijnen, dominees en anderen ===

 

Een selectie:

* {{aut|Bonke, Hans}} (1999) De Zeven Reizen van de Jonge Lieve: Biografie van een VOC-schip, 1760-1781 SUN

* {{aut|Brederode, W. van, Looijesteijn Henk}} (2008) Op jacht naar Spaans zilver. Het scheepsjournaal van Willem van Brederode, kapitein der mariniers in de Nassause vloot (1623-1626)

* {{aut|Bruijn, J.R., F.S. Gaastra en I. Schöffer}} (1979-1987) [http://www.historici.nl/retroboeken/das/#page=0&size=800&accessor=toc&source=1 Dutch-Asiatic Shipping in the 17th and 18th centuries] 3 delen, (met assistentie van A.C.J. Vermeulen) Martinus Nijhoff, 's-Gravenhage

* {{aut|Dam, Pieter van}} (1927-1954) [http://www.historici.nl/retroboeken/vandam/#page=0&size=800&accessor=toc&source=1 Pieter van Dam's Beschryvinge van de Oostindische Compagnie] (inleiding en voetnoten door D.W. Stapel) Zeven boeken, Martinus Nijhoff, 's-Gravenhage