Stoomlocomotief: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb| |
|||
Regel 1:
[[Bestand:78 468 Dieringhausen.jpg|
Een '''stoomlocomotief''' is een [[locomotief (spoorwegmaterieel)|locomotief]] die als [[energie]]bron een [[stoommachine]] gebruikt.
Stoomlocomotieven waren gedurende circa een eeuw tot de opkomst van efficiëntere locomotieven als diesel- en elektrisch aangedreven treinen heer en meester op de sporen.
Regel 10:
===Stoomvorming===
[[Bestand:Steam locomotive scheme new.png|thumb|300px|Afb. 1: Indeling van stoomlocomotief]]
De nummers in de volgende beschrijving verwijzen naar afbeelding 1. Een stoomlocomotief heeft een stalen frame, met daarop een cilindervormige [[stoomketel]]. Achter en onder de ketel (3), deels in het machinistenhuis (5), bevindt zich de vuurkist (1). Hierin wordt de [[brandstof]] verbrand. De rook stroomt door een groot aantal [[Stoomketel#Vuurgangvlampijpketel|vlampijpen]] naar de rookkamer (4) en vandaar naar de schoorsteen. De [[schoorsteen]] is niet hoog, maar de afgewerkte stoom gaat hier ook langs en trekt de rook mee, zodat de schoorsteen toch goed trekt. De hitte van het vuur wordt rechtstreeks en via de vlampijpen afgegeven aan het water in de ketel. Door de verhitting verdampt het water en verandert het in stoom. Stoom neemt 1325 maal zoveel ruimte in als water, maar aangezien de ketel afgesloten is, kan de stoom niet [[Algemene gaswet|expanderen]] en daardoor stijgt de druk, tot 15 à 20 [[bar (druk)|bar]].<ref>Hollingsworth, B. ''How to drive a steam locomotive'', London 1979, p. 11</ref> De stoom, die een temperatuur heeft van circa 200 graden, wordt verzameld in de bovenkant van de ketel, zo hoog mogelijk, zodat er geen waterdruppels meekomen, bij voorkeur in een aparte [[stoomdom]] (7), dat is een verhoging op de ketel. Bij de meeste moderne stoomlocs wordt die stoom nog extra verhit tot meer dan 300 graden Celsius door een [[oververhitter]].
Daarvandaan gaat de stoom naar de [[Cilinder (motor)|cilinder]]s (11), waarbij de stoomverdeling (12) zorgt voor de toevoer van stoom naar de cilinders (op het juiste moment en in de juiste hoeveelheden).
Regel 56:
De meeste stoomlocomotieven hebben een enkelvoudig frame met daaronder de drijfassen, en soms ook een of meer loopassen met kleinere niet aangedreven wielen. Loopassen worden gebruikt om het gewicht over meer assen te verdelen, of om de rijeigenschappen bij hogere snelheden te verbeteren. Een nadeel is wel dat het adhesiegewicht van een locomotief daardoor wordt verlaagd, waardoor de trekkracht kleiner wordt. Loopassen zijn meestal in een een- of tweeassig [[draaistel]] opgenomen. Bij sommige stoomlocs is één loopas gecombineerd met één aandrijfas in een zogenoemd [[Kreuzdraaistel]], maar meestal zijn de aangedreven assen vast gelagerd, waarbij de binnenste as(sen) zijdelings kunnen bewegen om de locomotief door bochten te kunnen laten rijden.
[[Bestand:BR 01 519 plandampf schifferstadt 100 2076.jpg|
Stoomlocomotieven worden primair onderverdeeld naar de [[asindeling]]: de volgorde van loop- en drijfassen. In Noord-Europa wordt het aantal loopassen met cijfers aangeduid en het aantal drijfassen met letters; in Frankrijk worden steeds cijfers gebruikt; in Angelsaksische landen wordt ieder wiel apart geteld, waarbij de volgorde voorste loopassen – drijfassen – achterste loopassen wordt aangehouden. Een locomotief met achtereenvolgens twee loopassen, drie drijfassen en één loopas, wordt volgens de eerste methode aangeduid als een ''2-C-1'', volgens de Franse methode als ''231'' en volgens de derde methode als een ''4-6-2''. In de loop der tijd zijn voor diverse types aparte namen in zwang geraakt: zo wordt dit type aangeduid als ''Pacific''.
Regel 65:
==Geschiedenis==
[[Bestand:Stephenson's Rocket drawing.jpg|
De eerste stoomlocomotief ter wereld werd in [[1804]] door [[Richard Trevithick]] in [[Engeland]] gebouwd. Deze machine was vanwege sommige kinderziekten, maar vooral doordat de machine te zwaar was voor de [[paardentram]]sporen, niet praktisch toepasbaar. De eerste echt praktisch toepasbare stoomlocomotief werd [[Stephenson's Rocket|The Rocket]], gebouwd door spoorwegpionier [[George Stephenson]] en zijn zoon [[Robert Stephenson]]. Deze locomotief was een van de deelnemers aan de Rainhill Trials van [[1829]], een wedstrijd uitgeschreven door de directie van de (destijds in aanleg zijnde) [[Liverpool and Manchester Railway]]. De Rocket was, van de vijf deelnemende locomotieven, de duidelijke winnaar. Opmerkelijk is de mate waarin deze locomotief reeds de "klassieke vorm" van een stoomlocomotief heeft.
| |||