Sinterklaasfeest: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 185.85.82.233 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door De Wikischim |
k Lint-fouten: Verouderde HTML elementen (help mee), replaced: }[http://www.stnicholascenter.org → }[http://www.stnicholascenter.org/ , [[Fil met AWB |
||
Regel 11:
}}
Het '''sinterklaasfeest''' is een jaarlijks volksfeest rond de [[folklore|folkloristische]] figuren van [[Sinterklaas]] en [[Zwarte Piet]], dat op [[5 december]] in [[Koninkrijk der Nederlanden|Nederland]] en de [[Duitsland|Duitse]] grensregio en op [[6 december]] in [[België (hoofdbetekenis)|België]] wordt gevierd. De sinterklaastijd vangt half november aan met de [[intocht van Sinterklaas]] op de eerste zaterdag na 11 november [[Sint-Maarten (feest)|Sint-Maarten]], gevolgd door een periode van de schoen zetten tot aan het feest zelf.
De huidige viering van het sinterklaasfeest komt voort uit het prentenboekje ''[[Sint Nikolaas en zijn knecht]]'' uit 1850 van [[Jan Schenkman]]. Het volksfeest als zodanig heeft een veel oudere oorsprong, die zeker teruggaat tot de [[middeleeuwen]] vanuit de in veel Europese landen gevierde [[Sint-Nicolaasdag]].
Regel 34:
Traditioneel wordt de schoen bij de haard gezet, vanuit de gedachte dat [[Zwarte Piet]] vanaf het dak door de schoorsteen naar binnen komt. Het wordt op prijs gesteld als de kinderen iets terugdoen. Daarom leggen ze vaak een tekening voor Sinterklaas en de Pieten in de schoen, of een wortel, hooi of suikerklontjes voor de schimmel van Sinterklaas. Ook zingen zij een of meerdere [[sinterklaaslied]]jes bij de schoen om Sinterklaas te verwelkomen.
<gallery class="center">
Bestand:Het leerzame prenteboekje voor kinderen - Deel 4 - PPN 861697936 - Image 3.jpeg|Het brave meisje krijgt lekkers en de ongehoorzame jongen vindt een gard (roe) in zijn schoen; ''Het leerzame prenteboekje voor kinderen'', ca. 1810
Bestand:Schenkman-Nikolaas1850-Pietopdak.jpg|Sint en Piet op het dak, afbeelding uit 1850
Bestand:Sint Nicolaas - PPN 864547803 - Image 1.jpeg|Sint Nicolaas brengt blijdschap of gekwel, ca. 1850
Bestand:Hopsasa-bakerdeuntjesoudedoos-1873.jpg|Drie kinderen hebben hun schoen gezet en zingen een [[sinterklaaslied]]je, 1873
Bestand:St. Nikolaas-geschenk aan de jeugd.jpg|Afbeelding uit 1814
</gallery>
==Sinterklaasvieringen==
[[
Op scholen, grotere bedrijven en [[volksbond]]en wordt vaak een sinterklaasfeest georganiseerd voor de kinderen van de ouders. Hierbij brengt Sinterklaas en Zwarte Piet een bezoek aan zaal met kinderen waarbij Sinterklaas en Zwarte Piet op een podium enkele kinderen ontvangen. Er wordt ervoor gezorgd dat ieder kind van Sinterklaas een cadeau ontvangt. Ook komt het voor dat er lootjes worden getrokken en de kinderen surprises moeten maken die dan tijdens het sinterklaasfeest worden uitgepakt. Ten tijde van armoede was dit een moment waarbij ook arme kinderen een geschenk van Sinterklaas konden ontvangen.
== Pakjesavond ==
[[Bestand:Sinterklaas C&O (2091363176).jpg|thumb|Gedicht wordt voorgelezen op pakjesavond]]
Pakjesavond (ook Sinterklaasavond) wordt gehouden op of rond de avond voor Sint-Nicolaasdag en wordt vaak gevierd met de familie. Pakjesavond is vooral typisch voor de Nederlandse versie van het sinterklaasfeest. Op pakjesavond worden veelal sinterklaasliedjes gedraaid of gezongen. Sinterklaas bezoekt de kinderen met zijn Zwarte Pieten thuis met een zak vol cadeautjes.
Pakjesavond was vóór de [[Tweede Wereldoorlog]] geen algemeen verschijnsel. Oorspronkelijk was het de avond waarop Sinterklaas in de nacht de cadeautjes brengt waarbij de kinderen op de zesde december ze in de ochtend aantreffen. Liedjes worden hierbij gezongen op de avond dat kinderen hun schoentje zetten. In België is een dergelijke viering gebruikelijk. De schoen zetten op pakjesavond was in veel gezinnen vlak na de Tweede Wereldoorlog gebruikelijk. Dit ceremonieel was aanvankelijk omgeven door een sfeer van geheimzinnigheid.
Door de toenemende welvaart na de oorlog kwam echter meer ruimte voor een geefcultuur. Ouders gaven hun kinderen in eerste instantie zelfgemaakte cadeaus en tegenwoordig gekochte cadeautjes. Ook volwassenen geven elkaar sindsdien, meestal anoniem, vaak geschenken met pakjesavond, al dan niet voorzien van een [[sinterklaasgedicht]] of verpakt als '[[surprise]]'. Vaak wordt door middel van [[lootjes trekken]] anoniem bepaald voor wie men een cadeautje moet kopen. Een bijzondere variant is het [[sinterklaasdobbelen]].
[[Bestand:Prent-historietjes voor kleine kinderen - PPN 040888959 - Image 4.jpeg|thumb|[[Zweep]], [[geweer]] en [[hobbelpaard]], [[trom]], [[trompet]], [[chacot]] en [[zwaard (wapen)|zwaard]].<br>[[Pop (speelgoed)|Poppen]] en [[soldaat|soldaten]],<br>[[prentenboek|boek met mooie platen]].<br>Geeft de grote kindervriend<br>Sint Niklaas aan 't zoete kind<br>''Prent-historietjes voor kleine kinderen'', 1857]]
<gallery class="center">
Bestand:R. Brakenburg Feast of St Nicholas 1685.jpg|''Het Sint-Nicolaasfeest'', [[Richard Brakenburg]], 1685
Bestand:Feast of St Nicholas Richard Brakenburg.jpg|[[Richard Brakenburg]], 1700
Regel 68 ⟶ 63:
Bestand:St Nicolaas in Amsterdam sinterklaasinkopen (pakjes) op auto, Bestanddeelnr 927-6260.jpg|Sinterklaascadeaus worden op de imperials van auto's naar huis vervoerd, 5 december 1974
</gallery>
== Sinterklaasliedjes ==
Regel 80 ⟶ 74:
[[Bestand:Jongelui leren banketbakkersvak-509062.ogv|thumb|Sinterklaasfiguren in [[suikergoed]], [[speculaas]], poppen van [[marsepijn]], [[pepernoten]], [[borstplaat (snoepgoed)|borstplaat]] en [[banketletter]]s, 1 november 1972]]
[[Bestand:MCC-38792 Koekplank met voorstelling van Sint-Nicolaas te paard (2).tiff|thumb|Koekplank voor het maken van een [[speculaas]]pop van Sinterklaas, 18e eeuw<br />De Sint was ook een ‘hylicksman’; niet zozeer een goedheiligman als wel een huwelijksmakelaar (jonge mensen gaven hun geliefde met Sint-Nicolaas een speculaaspop, als deze werd aangenomen was de liefde wederzijds)]]
Sinterklaas is een feest met veel zoetigheden. Speciaal voor het feest is [[strooigoed]] dat op straat wordt uitgedeeld of binnen wordt gestrooid door zwarte pieten.
Veel zoetigheden zijn typisch voor het sinterklaasfeest:
Regel 126 ⟶ 120:
In de late 18e eeuw keerde men zich tegen het straatfeest en de leegloperij en ook tegen het beeld van de [[boeman]]. Het feest moest gebruikt worden om kinderen op een positieve manier gehoorzaamheid en ijver bij te brengen. Het sinterklaasfeest werd nu een onderdeel van de opvoeding en kreeg een volwaardige plaats in het onderwijs en het gezin. Nu de boeman was afgedaan, werd de traditionele bisschop teruggehaald.
Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw begon Sinterklaas in levende lijve zijn opwachting te maken in de maatschappij. Tot dan toe was hij slechts een mythisch persoon geweest, wiens sporen weliswaar in de schoentjes op 6 december van zijn aanwezigheid getuigden, maar die verder niet zichtbaar was. Toch zijn er in de 20e eeuw nog sporen van de boeman die met kettingen rinkelde en zijn zwarte knecht die kinderen in een zak stopt.<ref>[http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=1%7C20e_eeuw%7C1930-1939%7C&query=geen+boeman-verhaaltjes&coll=ddd&identifier=ddd%3A010761593%3Ampeg21%3Aa0243&resultsidentifier=ddd%3A010761593%3Ampeg21%3Aa0243 Geen boeman verhaaltjes]</ref> Voorheen heette het dat de zak van Sinterklaas diende om kinderen mee te nemen naar Spanje (zie ook [[man met de zak]]). Dit verhaal vindt wellicht zijn oorsprong in de [[marskramer]]s die vanaf de [[late middeleeuwen]] met hun manden vol koopwaar van stad naar stad trokken.<ref name="Van Trigt, p. 105">Van Trigt, p. 105</ref> Nu dient deze zak uitsluitend om de geschenken in te vervoeren.
Aan het begin van de 20e eeuw bestonden nog veel verschillen tussen de stedelijke viering en de viering op het platteland. Het nu nog incidenteel voorkomende [[Ouwe Sunderklaas|Sunderklaas]], [[Sinterklaaslopen]] of andere lokale varianten waren op het platteland nog gebruikelijk, maar in steden was het feest al georganiseerd rond pakjesavond en de intocht van Sinterklaas.
Regel 134 ⟶ 128:
=== Introductie van Zwarte Piet ===
{{Zie hoofdartikel|Zwarte Piet}}
[[
Sinterklaas had in Nederland – in tegenstelling tot wat in Duitsland het geval was – tot de 19e eeuw waarschijnlijk geen helper.<ref>[http://www.meertens.knaw.nl/cms/nl/nieuws-agenda/nieuws-overzicht/202-nieuws-2013/144371-faq-zwarte-piet Meertens Instituut: Piet en Sint - veelgestelde vragen] (geraadpleegd 26 november 2014); E. Boer-Dirks, [http://www.meertens.knaw.nl/cms/images/sinterklaas/artikelvb.pdf 'Nieuw licht op Zwarte Piet'], in: ''Volkskundig Bulletin'' 19 (1993), p. 1-35.</ref> Wel werd hij geregeld afgebeeld met zwarte [[duivel]]s die hem begeleidden; een veel aangehangen theorie is dat de oorsprong van Zwarte Piet hierin gezocht moet worden.<ref
Het bleef niet bij één Zwarte Piet; in 1880 traden al twee knechten op.<ref group="noten">Arnhemsche Courant 9 december 1880: ''"Bisschop Nikolaas reed in vol ornaat met zijne twee knechts met een vierspan rond"'' Het krantenartikel noemt knechten, maar onduidelijk is of het hier om Zwarte Pieten gaat.</ref> Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een sinterklaasviering met een massa Zwarte Pieten.<ref>Sijs, Nicoline van der (2009), ''Cookies, Coleslaw, and Stoops'', Amsterdam: Amsterdam University Press, p. 254</ref> Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, vaak met voor ieder een eigen taak, onder leiding van een [[Hoofdpiet]]. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is gebleven, gedragen de Pieten zich veelal als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.
Regel 151 ⟶ 145:
als hij vertrekt. E. Halbertsma vermeldt dat in zijn jeugd tijdens Sint Pieter snoep werd uitgedeeld aan jongeren die met rommelende kettingen (of iets anders) lawaai maakten bij de deuren van huizen.<ref>[http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=1%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C&query=sint+piter+ketting&coll=ddd&identifier=KBDDD02%3A000203611%3Ampeg21%3Aa0003&resultsidentifier=KBDDD02%3A000203611%3Ampeg21%3Aa0003 Sint Pietersdei]</ref>
In [[Deventer]] was het tot en met [[2010]] traditie dat de intocht van Sinterklaas op 5 december plaatsvond. [[Sint-Maarten (feest)|Sint-Maarten]] wordt soms bijgestaan door een Zwarte Piet, zoals in [[Venlo (stad)|Venlo]]<ref>https://www.beleven.org/feest/sint_maarten</ref> en in de streek rond [[Veurne]] en [[Ieper]], zie ook [[Sint-
In het noorden van Italië wordt in sommige streken het [[Luciafeest]] gevierd met raakvlakken met het sinterklaasfeest.
Regel 177 ⟶ 171:
* Het koekvergulden voor Sinterklaas wordt door Hildebrand omstandig omschreven in zijn Camera Obscura (de familie Kegge) uit 1839.
* [[Dick Maas]] bracht in 2010 de [[horror]]film ''[[Sint (film)|Sint]]'' uit, waarin hij voor het sinterklaasfeest een geheel nieuwe herkomst verzint.
* Voor mogelijke voorchristelijke wortels van elementen van dit feest (een schimmel die over daken kan rijden, chocoladeletters, helpers) zie [[
== Externe links ==
Regel 197 ⟶ 191:
* [http://www.dbnl.org/tekst/gouw002volk01_01/gouw002volk01_01_0028.htm Ter Gouw, Jan, ''De volksvermaken'', 1871]
* [http://www.jefdejager.nl/sint.php Rituelen en Tradities: Sinterklaas]. Jef de Jager
* {{en}}[http://www.stnicholascenter.org/ St. Nicholas center] Informatie over het sinterklaasfeest wereldwijd
* Nederlands Normalisatie-instituut ([[NEN]]): ''[http://www.nen.nl/Nieuws/Blanco/Nieuwe-versie-NEN-0512-de-Sinterklaasnorm-1.htm Sinterklaasnorm]''. Herziene versie, 2010.
* Beeld en Geluid Wiki: ''[http://beeldengeluidwiki.nl/index.php/Aankomst_Sinterklaas Aankomst Sinterklaas]''
| |||