Realisme (filosofie): verschil tussen versies

Het debat over [[universalia]] speelde al een rol in de [[klassieke oudheid]], waar het een belangrijk verschil tussen de filosofie van [[Plato (filosoof)|Plato]] en die van [[Aristoteles]] blootlegt. Het debat draait om de vraag of universele concepten als 'rood', 'paard' en 'dapperheid' een bestaan hebben onafhankelijk van de rode dingen, de paarden en de dappere daden in de wereld. Bij Plato is dit wel het geval: als Ideeën in de zogenaamde Ideeënwereld zijn zij zelfs reëler dan de materiële objecten, die slechts zwakke afspiegelingen zijn van de Ideale werkelijkheid. Aristoteles accepteerde het bestaan van deze bovenzintuiglijke werkelijkheid niet, en verbond daarentegen de vorm van dingen direct aan de materie ervan.

Het [[Middeleeuwen|middeleeuwse]] debat over [[universalia]] was een vervolg op dit klassieke debat. In dit debat kunnen grofweg drie posities worden onderscheiden: ''realisme'', ''conceptualisme'' en ''nominalisme''.

De ''conceptualisten'' accepteerden het bestaan van universele concepten wel, maar deze bevonden zich dan slechts in de geest (van het subject), met een fundamentum in re, d.w.z. een fundament in het object. Het conceptualisme is eigenlijk meer een verfijning van het nominalisme dan een afzetting ertegen. Begrippen zijn nu geen constructies (van het subject) meer, maar natuurlijke tekens die vanuit de objecten zelf komen, aldus [[Willem van Ockham]], .

Al vanaf de negentiende, maar vooral in de tweede helft van twintigste eeuw, was ééneen van de belangrijkste debatten in de [[wetenschapsfilosofie]] dat tussen realisten en antirealisten, het zogenaamde realismedebat. Waar de eersten beweren dat [[wetenschap]] over de werkelijkheid gaat, wetenschappelijke theorieën de werkelijkheid beschrijven, en de wetenschapper er naar streeft om ware uitspraken te doen, ontkennen de antirealisten één of meer van deze claims. Zoals gebruikelijk bij een langdurig filosofisch debat valt er een groot aantal posities te onderscheiden, en zijn er allerlei argumenten voor en tegen realisme ontwikkeld.