Muntstraat (Maastricht): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
aanvullingen; layout |
k link marktkruis, replaced: tegenwoordig → tegenwoordig{{wanneer?||2019|06|23}} , In het verleden → In het verleden{{wanneer?||2019|06|23}} , Tegenwoordig → Tegenwoordig{{wanneer?||2019|06|23}} , huidige → huidig met AWB |
||
Regel 24:
| portaal = Maastricht
}}
De '''Muntstraat''' ([[Maastrichts]]: ''De Mäönt'')<ref group=noten>De äö-klank in ''Mäönt'' wordt lang uitgesproken, ongeveer als eu in 'freule'.</ref> is een [[Straat (verharde weg)|straat]] in het centrum van de [[Nederland]]se stad [[Maastricht]]. In het verleden{{wanneer?||2019|06|23}} vormde de Muntstraat de verbinding tussen de twee belangrijkste gebouwen van de stedelijke overheid: het [[Dinghuis (Maastricht)|Dinghuis]] en het [[Stadhuis van Maastricht|Stadhuis]]. Tegenwoordig{{wanneer?||2019|06|23}} ligt de straat midden in het [[voetgangersgebied]] van Maastricht en is het een belangrijke [[winkelstraat]].
== Geschiedenis ==
Door [[archeologie|archeologisch]] onderzoek is vastgesteld dat de [[Romeinen in Nederland|Romeinse]] hoofdweg, tegenwoordig{{wanneer?||2019|06|23}} meestal aangeduid als ''[[Via Belgica]]'', min of meer het tracé van de huidige{{wanneer|2019|06|23}} [[Grote Staat]] volgde, iets ten zuiden van de Muntstraat. [[Archeologische opgraving|Opgravingen]] hebben aangetoond dat hier al in de 1e eeuw na Chr. gewoond en gewerkt werd. Aan de weg tussen de [[eerste Romeinse brug van Maastricht]] en de begraafplaats (op het [[Vrijthof (Maastricht)|Vrijthof]]) lagen langgerekte, op de weg georiënteerde percelen met gebouwen van hout en leem. Deze percelen strekten zich uit over het zuidelijk gedeelte van de Muntstraat tot voorbij de [[Mariastraat (Maastricht)|Mariastraat]].<ref>Panhuysen (1996), p. 31.</ref>
De naam Muntstraat ([[Latijn]]: ''platea moneta'') was al in de [[middeleeuwen]] in gebruik. Het is aannemelijk te veronderstellen dat hier ooit een [[munthuis]] stond, waarschijnlijk de [[Hertogdom Brabant|Brabantse]] munt, de ''alde moente'', die later verplaatst werd naar de noordwestelijke hoek van het [[Vrijthof (Maastricht)|Vrijthof]]. Of er een verband is met de aanwezigheid van [[Joden in Nederland|Joden]] in de nabije [[Jodenstraat (Maastricht)|Jodenstraat]], is niet bekend. Joden traden in de middeleeuwen vaak op als bankiers. Een andere theorie is dat hier, tussen de Muntstraat en de Nieuwstraat, in de 13e eeuw een huis van de [[Tempeliers]] stond. Van de Tempelorde is bekend dat ze zich met bankieren bezighielden. Een schuldbekentenis uit 1269 zou aantonen dat de Maastrichtse Tempeliers dat ook deden.<ref group=noten>Zie het artikel 'Een Tempelhuis te Trajectum dat fungeerde als bank' op [http://www.tempelieren.nl/DCUltrajectum.html tempelieren.nl].</ref> Een in 1862 afgebroken gebouw aan de Muntstraat, dat door de tekenaar Jan Brabant is gedocumenteerd, werd aan de Tempelridders toegeschreven.<ref group=noten>Ook in de [[Nieuwstraat (Maastricht)|Nieuwstraat]] zouden omstreeks 1800 fundamenten van gebouwen zijn gevonden, waarvan men dacht dat die aan een Tempeliersklooster hadden toebehoord. Verder zou de in 1263 voor het eerst genoemde Sint-Joriskapel op de hoek [[Grote Staat]] / [[Spilstraat (Maastricht)|Spilstraat]] kunnen verwijzen naar de orde, die [[Joris (heilige)|Sint-Joris]] als patroonheilige had. In de gemeente Maastricht zijn twee straten genoemd naar de Tempeliers: de Tempelstraat in [[Borgharen]] is vernoemd naar een stuk land dat in een schepenbrief uit 1461 als "Land van den Tempel" werd aangeduid; de Tempeliersgaard in de wijk [[Eyldergaard]] is vernoemd naar de "Tempeliersgaard", de "Tempelierelanden" en het "Tempelgoed in de Langendel", genoemd in een cijnsregister uit 1588. Ook lag hier tot ca. 1980 de boerderij Tempelhof. Zie ook: 'De Tempelieren' op website [http://www.vantoegevoegdewaarde.nl vantoegevoegdewaarde.nl].</ref> Al met al zijn de aanwijzingen voor de aanwezigheid van een Tempeliershuis in de Muntstraat niet overtuigend.<ref group=noten>De historicus E. Ramakers concludeerde in 1990 dat voor het bestaan van een Tempelhuis in Maastricht geen bewijs bestaat (De Maasgouw #109, p.75-84). Zie ook de discussie 'Tempeliers te Maastricht' op [http://forum.mestreechonline.nl/showthread.php?t=2625 forum.mestreechonline.nl].</ref>
[[Bestand:31, zijgevel achterbouw - Maastricht - 20149215 - RCE.jpg|thumb|180px|left|[[Vakwerk (wandconstructie)|Vakwerkgevel]] achterzijde Muntstraat 31]]
Tot 1664 lag het zwaartepunt van de Muntstraat aan de zuidkant, waar zich in het [[Dinghuis (Maastricht)|Dinghuis]] de zetel van het [[hoge jurisdictie|hooggerecht]] bevond. Schuin ertegenover lagen de huizen ''De Lanscroon'' en ''De Liebaert'', waar het laaggerecht en het burgerlijk bestuur van de stad waren gevestigd. Dit deel van de stad, op het kruispunt van Muntstraat, Jodenstraat, Grote en [[Kleine Staat]], werd vroeger aangeduid als ''Voor het Dinghuis'' of ''Voor het Kruis'',<ref group=noten>Latijn: ''platea ante pretorium'' of ''ante crucem''.</ref> dat laatste omdat hier waarschijnlijk een [[Kruis (christendom)|kruis]] stond, wellicht een [[marktkruis (algemeen)|marktkruis]] of een [[Banne (rechtsgebied)|ban]]kruis.<ref>Ubachs/Evers (2005), pp. 363-364: 'munthuis', 'Muntstraat'</ref> Na het gereedkomen van het nieuwe [[Stadhuis van Maastricht|Stadhuis]] in 1664 werd de noordkant van de Muntstraat, grenzend aan de [[Markt (Maastricht)|Markt]], steeds belangrijker.
[[Bestand:2010.07.20.115239 Kneipe de Knynspiep Muntstraat Maastricht.jpg|{{largethumb}}|Typisch Maastrichts café ''De knijnspiep'']]
Regel 54:
Een fraai ensemble bevindt zich aan de noordoostzijde van de straat (Muntstraat 1 en 3 en de daarnaast gelegen panden aan de Markt). De eerstgenoemde panden hebben vrijwel identieke, 17e-eeuwse gevels, waarvan de [[Borstwering (bouwkunde)|borstwering]]en onder de ramen zijn gedecoreerd met [[Barokarchitectuur|barokke]] [[guirlande]]s, een versieringsvorm die ook op de gevel van de nabijgelegen Augustijnenkerk is toegepast. Bij het pand Muntstraat 1 zijn bovendien de oorspronkelijke [[uitstalkast]]en uit het midden van de 19e eeuw bewaard gebleven.<ref>Boogard/Minis (2001), p. 117</ref>
Op de hoek van de Muntstraat en de Jodenstraat ligt het pand ''In den grooten Bock'' (Muntstraat 47) uit de eerste helft van de 18e eeuw. Het hoekhuis heeft hardstenen raamomlijstingen, maar de [[kruiskozijn]]en zijn verdwenen. In de zijgevel aan de Jodenstraat is een gevelsteen met een [[Bokken|bok]] ingemetseld. Het naastgelegen [[Dinghuis (Maastricht)|Dinghuis]] domineert met zijn hoge, laatgotische gevel en dubbele trap de Kleine en Grote Staat, maar is vanwege de iets teruggeplaatste gevel nauwelijks zichtbaar vanuit de Muntstraat.
<gallery widths="150" heights="150">
Regel 76:
* {{aut|Panhuysen, T., P. Dingemans, S. Minis en E. Sprenger}} (2013): ''De straatnamen van Maastricht, hun herkomst en betekenis''. Historische Kring Maastricht van het [[Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap|Koninklijk Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap]], Maastricht. {{ISBN|978-90-71581-16-8}}
* {{aut|Ubachs, P.J.H., en I.M.H. Evers}} (2005): ''Historische Encyclopedie Maastricht''. Walburg Pers, Zutphen. {{ISBN|90-5730-399-X}}
{{References|group=noten}}
{{References|2=2|85%}}
}}
| |||